Халықаралық ғылыми-тәжірибелік конференциясының ЕҢбектері



Pdf көрінісі
бет18/51
Дата08.01.2017
өлшемі3,87 Mb.
#1422
1   ...   14   15   16   17   18   19   20   21   ...   51

Әдебиеттер 
1.
 
А.Д. Жарков.  Организация культурно-просветительной работы.-М.:Просвещение 1998 г. 
2.
 
А.Д. Жарков.Теория и технология культурно-досуговой деятельности.-М.:МГУКИ, 2007 г. 
3.
 
Е.О. Омар . Қосымша білім беру ҧйымдары тәрбие жҧмыстарының негіздері.-:Шымкент; 2009 ж 
 
 
ӘОЖ  82-94 
 
МЕМУАРЛЫҚ РОМАНДАРДЫҢ ЖАНЫРЛЫҚ ДАМУ ЕРЕКШЕЛІГІ 
 
Омаров Н.Қ., Мамытбекова Б.М. 
М.Әуезов атындағы ОҚМУ, Шымкент, Қазақстан 
 
Резюме 
В данной статье рассматривается особенности развития и история мемуарных романов в 
современной казахской литературе. 
 
Summary 
This paper considers the peculiarities and history of developing memoir novels in the modern Kazakh 
Literature 
 
Қазіргі  таңда  рухани  дамуымызға  ҥлкен  ҥлес  қосқан  қаламгерлердің  автобиографиялық 
шығармаларын қарастырып, олардың әдебиеттегі орнын, суреткерлік ерекшелігін ажырату қажеттілік 
болып табылады.  
Қазақ  әдебиетінің  тарихында  осындай  шығармаларымен  оқырмандар  ықыласына  бӛленген, 
ӛзіндік дара тҧлғасымен, суреткерлік стилімен есте қалған қаламгерлер аз емес. 
1920-1930  жылдар  әдебиетіндегі  Мҧхтар  Әуезов,  Жҥсіпбек  Аймауытов,  Мағжан  Жҧмабаев, 
Сәкен  Сейфуллин,  Бейімбет  Майлин,  Сәбит  Мҧқанов,  Ғабит  Мҥсірепов  сынды  сӛз  зергерлерінің 
естелік, ӛмірбаяндық шығармашылық сипатты жазғандары, кӛркем дҥниелерімен ҧлтымыздың рухани 
қҧндылықтар санатында әдебиетіміздің алтын қорын қҧрайды. 

106 
 
Осындай  шығармалар  қалыптастырған  орта  мен  дәстҥр  кейінгі  әдеби  процеске  де  ӛз  әсерін 
тигізді.  Әсіресе,  тарихи  кезеңдер  шындығын,  ӛнер  адамдары  мен  тарихи  тҧлғалардың  ӛмір  жолын, 
ӛнер,  мәдениет,  салт-сана  тақырыбын  және  замандастардың  тыныс  тіршілігін,  ішкі  рухани  дҥниесін 
арқау  еткен  шығармалар  оқырман  назарына  кӛбірек  ілігеді.  Оларды  ғҧмырнамалық,  
автобиографиялық, мемуарлық, эпистолярлық туындылар санатында қарау ләзім. 
Ғҧмырнамалық  кӛркем  шығармалардың  типологиялық  ерекшеліктері  қарастырылған.  Жалпы 
атауы  «ғҧмырнамалық»  проза  деп  аталуына  қарамастан,  бҧл  ыңғайдағы  туындылар  іштей 
ғҧмырнамалық  (автобиографиялық),  мемуарлық,  эпистолярлық  болып  жҥйеленеді.  Олар  бір-бірімен 
табиғаты жақын, әрі бір шығармада элементтері араласып келе беретіні тағы бар. 
Әлемдік  кӛркем  әдебиетте  қомақты  орны  бар  классиктердің  шығармашылығында  мемуарлық 
романдарда ғҧмырнамалық суреттеулер мен кӛріністерге, деректерге біраз, тіпті басты орын берілген. 
Андре Моруа сомдаған қайраткерлер тҧлғасы Т. Байрон («Дон Жуан или Жизнь Байрона»), В. Шелли 
(«Ариэль  или  жизнь  Шелли»),  Виктор    Гюго  («Олимпио  или  жизнь  Виктора  Гюго»),  Жорж  Санд 
(«Лелия» или  «Жорж Санд»),  т.б. Орыстың классикалық әдебиетінде ғҧмырнама жанрында жазылған 
Л.Н.  Толстой,  А.  Толстой,  М.  Горький,  Ф.  Гладков,  Н.Г.  Чернышевский,  А.  Герцен,  т.б. 
шығармаларының  мән-маңызы  айырықша.  Кеңестік  дәуірде  жазылған  ғҧмырнамалық  шығармалар 
арасынан кӛркемдігі мен жанрлық талап тҧрғысында ерекше кӛзге тҥсетіндері ретінде Ю. Тыняновтың 
«Кюхля»,  «Смерть  Везир  -  Мухтара»,  «Пушкин»,  В.  Гусеваның  «Легенда  о  синем  гусаре»,  Ю. 
Трифоновтың  «Нетерпение»,  А.  Новиковтың  «Последний  год»  шығармаларын  атасақ,  сол  кезеңде 
дҥниеге  келген  ӛзге  ҧлттар  әдебиетіндегі  Ҧлық  –  Заденің  «Біздің  ӛміріміздің  таңы»,  С.  Айнидің 
«Бҧхара»,  «Мҧғалім»,  С.  Сейфуллиннің  «Тар  жол,  тайғақ  кешу»,  С.  Мҧқановтың  «Ӛмір  мектебі»,  Ғ. 
Мҧстафиннің  «Кӛз  кӛрген»,  Сәйфи  Қҧдаштың  «Есте  қалған  кей  сәттер»,  Айбектің  «Қазақ  арасында» 
және т.б. толып жатқан кӛркем шығармаларды атауға болады. Бҧлар ХХ ғасырдың бел ортасына дейін 
жазылған шығармалар болатын.  
Бҥгінгі  қазақ  мемуаристикасының  қалыптасу  жайы  бҥкіл  әлем  әдебиетінің  озығынан,  орыс 
әдебиетінен  оқу  арқылы  жетіле  тҥскен.  Ол  ҧлттық  әдебиетіміздегі  мемуарлық  дәстҥрлердің  негізгі 
жолын  ескере  отырып,    кҥрделене  жаңарған,  жаңа  мазмҧнмен  тҥлеп,  мәселен  деп  бағытта  тҥрлене 
кӛркейген  жанр.  Орхон-Енисей  жазба  ескерткіштері  назар  аудартады.  Ескерткіш  бойынан  биография 
мен  естелік  элементтерінің  ҧшқындарын  табамыз.  Бҧл  бҥгінгі  мемуаристикамыздың,  оның  ішінде 
ғҧмырнамалық  форманың  ҧлттық  саласы  сонау  кӛнеден  екенін  еске  алғызады.  Алғашқы  мемуар 
ҧшқындарының  туу  себептері  ескерткіш  авторларының  соңына  белгі  қалдыру  ғана  мақсатынан  емес 
сияқты.  Тоныкӛктің  «Тҥрік  білгіш  қағанының  еліне  осы  ескерткішті  бағыштаған,  Мен»  –  деуінде 
халыққа  тәрбиесін  мирас  етпегі  де,  ҥлгі  етіп  ҧрандауы  да  жоқ  еместей.  Мҥмкін  мҧндай  ескерткіш 
қалдыру сол кездің дәстҥрі ҥшін аса мыңызды болған тәрізді.  
Орхон-Енисей жазбалары сияқты ескерткіштердегі ӛмірбаян элементтері сол болған адамның ӛзі 
туралы айтқандарына жҥйеленеді.  
Мемуарға енер материалдардан тек естелік қасиет қана байқалуы тиіс деп ойлау бір жақтылық 
болар  еді.  Олай  болатыны  –  адам  ӛмірінің  ескерткішінен  табылар  жазбалардың  кӛбінің  мемуар  – 
ескерткіштенуі жиі ҧшырайды. Мәселен, Л.Н. Толстойдың Ясная поляналық кҥнделігі кҥн аттарымен 
белгіленер  кҥнделіктен  гӛрі,  жазушының  ӛткенді  жазып  қалдыра  берген  жалпы  әңгіме  жазбалары 
сипаттас.  Бҧны  Л.Н.  Толстой  «...Менің  жазбаларым  менің  оңаша  ауылдық  ӛмірімде  болып  жатқан 
оқиғаларымның  кҥнделік дәптері іспеттес», – деп атады [1, 487 б.]. 
Әзілхан Нҧршайықовтың ӛмірбаяндық  романы  «Ӛткелдер»,  «Асулар»  деген  2 кітаптан  тҧрады. 
Автор аталған романды Ғабит Мҥсіреповтің 90 жылдығына арнап жазады және осы естеліктің дҥниеге 
келуіне қайта қҧру заманының шарапаты себеп болғанын да жасырмайды. 
Кӛркем шығарманың табиғатына әсер ететін негізгі факторлар саясат, қоғам, идеология, тарихи 
жағдайлар  ӛзгергенде,  кӛркем  туындылардың  келбеті  де  ӛзгеріске  тҥсетіні  белгілі.  Әсіресе,  мҧндай 
факторлық  әсердің  ерекше  кҥштілігін  Кеңес  ӛкіметі  орнап,  Коммунистік  партия  билеген  кешегі 
социалистік қоғамдағы әдебиеттерден кӛреміз. Мҧнда тҧтас  дәуірге татитын ҧлы ӛзгерістердің қалай 
орнағанын, қалыптасып ӛркендеуін, нәтижесінің мәнін ашып кӛрсететін шығармалар жазылған. 
Егер сол кездегі  «Тар жол, тайғақ кешу», «Ӛмір мектебі», «Орындалған арман», «Кӛз кӛргенде» 
негізгі  кейіпкерлер  автордың  ӛзі  болса,  «Аспандағы  айқас»,  «Халқым  ҥшін»  т.б.  автор  ӛзге  тҧлғалар 
ғҧмырын  бейнелейді.  Мҧның  ӛзі  соңғы  мемуар  кейіпкерлерінің  жалпы  ерекшелігін    белгілейтін  де 
фактор. Осыдан автобиографияның мазмҧнына материал беруші де, дәуір идеологиясын ғҧмырнаманы 
ӛзгеріске  келтіруші  екені  байқалмайды.  Олай  болса  мемуар  сипаттауына  да  азды-кӛпті  болсын 
ӛзгертудің  еніп  отыруы  (кейіпкерлері,  объект  нысанасы,  адам  психикасы,  адам  санасы  т.т.)  мҥмкін 
жайлар. 
Мемуар тҥрінің осындай ғҧмырнамалық тҥрлері жиі кездеседі. Ал, балалық шағы баяндалғаннан 
бастап,  соңғы  белестерді  жазушының  ҧсынуы  –  еркіндегі  іс.  Мәселен,  С.  Мҧқановтың  ӛмірінің  есею 

107 
 
жылдарын  ҧсынуы  –  мемуарды  тіпті  таяу  мерзімге  дейін  жазуға  болатынын  кӛрсетеді.  Бірақ,  С. 
Мҧқанов  мемуарлық  шығармасын  одан  әрі  созбады.  Мҧндай  жағдай  Л.Н.  Толстойда  да  болған.  Ол 
жӛнінде  Л.Д. Опульская былай дейді:  «Кейіннен  «Есею жылдары» тҧралы толғана отырып, Толстой 
ӛзі  қолданған  «автографияның  сарынына  кӛңлі  толмайтындығын  байқап,  ойға  алған  романын 
жалғастырмауға ниет етеді» [2, 487 б.].  
Ал, 
армян 
әдебиетіндегі 
мемуар 
жанрының 
тарихымен 
айналысушы  
К.А.  Данелян  «Кҥнделіктер  мен  мемуарлар  мемуарлық  әдебиеттің  екі  ҥлкен  тҥрі  болып келеді:  жеке 
кҥнделік дәптері мен жол кҥнделіктері, ал мемуарлардың тҥрі ҥшеу-естелік, географиялық естеліктер 
мен жол жазбалары», – дегенді айтады [3, 72 б.].  
Әдебиетші  Наталья  Банк  «Нить  времени»  еңбегінде  «Кҥнделікке»  байланысты  әдебиеттерді 
мынадай жҥйеде:  
1) Кӛркем әдебиетке қатысы жоқ, таза кҥнделіктер,  
2) Кҥнделіктерден ӛсіп шыққан кӛркем, кӛркем-деректі әдебиет,  
3) Кҥнделіктің әлем әдебиетіне ықпалын қарастырады [4, 28 б.]. Бҧл да қызықты бір сәт. Ӛйткені, 
кҥнделік  те  ғҧмырнамалық  әдебиеттің  ішкі  жанрына  жатады. Ол  –  таза  кҥнделіктің  мемуар  жанрына 
кіруі. Ӛз кҥнделігі, ӛзгенің кҥнделігі.  
«Словарь 
литературоведческих 
терминов» 
кітабында 
жалпы 
мемуар 
қҧрамында 
қҧрастырылғандықтан  да  болса  керек,  тҥрлі  мемуар  жазбалары  дараланып  жатпайды,  сондықтан, 
кҥнделіктер кесек-кесек қалпында алынады. 
К.А.  Данелян  зерттеулерінде  мемуардың  қҧрамдық  негізгі  ҧғым  екені  дҧрыс ескерілмегенімен, 
мемуарлық әдебиет кҥнделік пен мемуарға ажыратылуы деуі, мемуардың ӛзін естелік, биографиялық 
естелік,  жол  естелік  жазбалары  деп  бӛлінуі  де  –  мемуар  табиғатын  шынайы  ашпайтындай.  Мемуар 
қҧрамы – мемуар және естелік болуы – ӛз аттарымен де бір – бірін қайталап тҧруымен қатар, ғылыми 
да еместей. Мҧнда бір ретте мемуар мен кҥнделікті тең, екеуі бір нәрсенің екі саласы, мҥмкін тең де 
емес,  бірақ  олар  екі  тҥрден  кӛрсетілген.  Солай  бола  тҧра,  лайықсыз  сол  кҥнделік  те,  мемуар  да 
«мемуар» деген ҧғымға бағынады. К.А. Данелян тарапынан кҥнделіктің ӛзіндік және ӛзгелік кҥнделігі 
боп бӛлінуі де – кҥнделіктің ӛзіндік тҥрі болуымен қатар, басқа біреудің, не басқа бір қҧбылыстың кҥн 
сайынғы ӛзгеріс, жаңалық жайларын белгілеп отыратын да ӛзгелік кҥнделіктің болуы мҥмкін емес пе?! 
Ӛзіндік, ӛзгелік кҥнделіктердің тек жолдық болмай, ӛмір қҧбылысының алуанынан да келе берері кӛп. 
Естелікті  ҥш  бӛлімге  (естелік,  биографиялық  естелік,  жол  жазба  естеліктері)  бӛлу  де  нақтылы 
емес. Бҧлай қарау жалпының қарарына соның қҧрамындағыны да теңгермелеу болмақшы. 
С.  Моминскийдің  «Мемуарлық  –  автобиографиялық  жанр  туралы»    ойында  мемуарлық  – 
автобиографиялық  жанрының  тҥбегейлі  қасиеттері  мен  туу  заңдылықтары  ӛте    терең  жататынын, 
мемуар  қҧрамы  біршама  келісімді  болатынын  «Мемуарларда,  әдетте  бірнеше  жанр  тҥрлері  араласып 
келіп  отырады:  естеліктер,  жазбалар,  кҥнделіктер,  ӛмірбаяндық»  [5,  26  б.],  –  дегендей  жҥйеде 
келтірген. Бҧл топшалауды әзірге салыстырмалы дҧрыстық деп қарауға болады. Тҥрлі мемуарлық хат – 
жазба  деректерді,  кӛрген  –  тҥйгенін,  жол  суретін  тез  сәулелендіріп  тастайтын  ескерткішті  жазбалар, 
ғылыми және естелік іспетті мақалалар, еңбектер т.б. мемуарлық әдебиеттен тыс қарайтын мәселелер 
емес. 
Мемуарлық  роман  – кӛркем  әдебиеттің,  оның  ішінде  проза жанрының  бір тҥрі.  Ал  естелік  пен 
деректі  ғҧмырбаяндық  туынды  болса,  әдебиеттен  гӛрі  журналистикаға  жақын  болып  келетін,  соның 
сипаттарын  бойына  кӛбірек  сінірген  сала.  Таза  естелік  сипатында  жазылған  шығармаларда  кӛркем 
әдебиетке тән белгілер онша кӛп ҧшыраса қоймайды. 
Мемуарлық  шығармалардың  басты  нысанасы  ретінде  тарихи  тҧлға  ғҧмыры  алынып,  ӛмірлік 
шындықтың  кӛркем  бейнесін  сомдаудағы  нақты  деректердің  игерілу  тәсілдері  қарастырылып,  бҧл 
еңбекте  ғҧмырнама  жанрының  қазақ  әдебиетінде  даму  бағытына  тоқталдық.  Тәуелсіздік    жылдары 
жазылған  романдар  алынған    Ә.  Нҧршайықовтың  «Мен  және  менің  замандастарым»,  М.  Мағауиннің 
«Мен»,  Қ.  Жҧмаділовтің  «Таңғажайып  дҥние»  романдарындағы  ӛмірлік  деректің  жанр  талабына  сай 
сомдалудағы ерекшеліктерін саралап ӛту мақсатында, оны екі тарауға бӛліп қарастырдық.  
Мемуарлық шығарма автор ӛмір сҥріп отырған қоғамда іргелі ӛзгеріс, тіпті саяси тӛңкеріс болып 
ӛткен 
соң, 
соның 
соңын 
ала 
туындайды 
екен. 
Айталық  
С. 
Сейфуллиннің 
«Тар 
жол, 
тайғақ 
кешу», 
С. 
Мҧқановтың 
«Ӛмір 
мектебі»,  
Ғ.  Мҧстафиннің  «Кӛз  кӛрген»  мемуарлық  шығармаларының  тууына  ХХ  ғасыр  басындағы  қоғамдық-
саяси  жағдай  –  1917  жылғы  Қазан  тӛңкерісі,  тӛңкерістен  кейінгі  қоғамдық  ӛзгерістер,  ел  ӛміріндегі 
әлеуметтік  жағдайдың  басқа  арнада  дамуы  ықпал  еткен.  «Тар  жол,  тайғақ  кешу»  –  саяси  кҥрес-
кӛтерілістер  ізі  суымай  тҧрып,  іле-шала  жазылса,  «Ӛмір  мектебі»,  «Кӛз  кӛрген»  араға  біраз  уақыт 
салып  барып  жазылған.  Ал,  Ә.  Нҧршайықовтың  «Мен  және  менің  замандастарым»,  М.  Мағауиннің 
«Мен»,  Қ.  Жҧмаділовтың «Таңғажайып  дҥние»  аталатын  ғҧмырнамалық  романдарының  тууына  1986 
жылғы  жағдай,  қазақ  елінің  тәуелсіздігін  алуы,  жаңа  қоғамның  «ӛтпелі  кезеңнен»  сараланып  ӛтуі 

108 
 
ықпал  еткен-деп  білеміз.  Әрбір  жазушы  бір  қоғамдық  формациядан  екінші  қоғамдық  формацияға 
елімен  бірге  ӛткенде  екі  дҥниені  ӛзара  салыстырып  ойланады,  толғанады,  кӛргендері  мен  кӛңілге 
тҥйгендерін  елеп-екшеп,  кӛркемдік  жинақтауға  тҥсіріп  шығармада  бейнелеуді  ойлайды.  Ӛзге  кӛркем 
туындылар секілді мемуар да солай ӛмірге келеді. 
Ә.  Нҧршайықов,  М.  Мағауин,  Қ.  Жҧмаділовтер  ғҧмырбаяндық  шығарма  жазуда  қазақ  ҧлттық 
мемуары  мен  Еуропа,  Ресей  шығармагерлерінің  дәстҥрлі  жолдарынан  зор  хабарлары  бар  екенін 
танытты, және ӛздері жазған шығармаларында осы игі дәстҥрді онан әрі жалғастыра тҥсті. Әрқайсысы, 
мәселен, Ә. Нҧршайықов «Мен және менің замандастарым» арқылы естелік айтудың ғҧмырнама ҥшін 
кӛркемдік маңыздылығын кӛрсетсе, М. Мағауин ӛз ғҧмырын арқау ете отырып, жазушылық таланттың 
кӛркемдік  танымының  пәлсафасы  мен  болмысының  ерекшеліктерін  ӛз  тәжірибесімен  танытса,  Қ. 
Жҧмаділов  ғҧмырнама  ҥшін  тарихи  танымның  кӛркемдікпен  игерілуіндегі  қаламгерлік  идея  мен 
тақырыптың  мән-маңызын  ашты.  Зерттей  келе  зерделегеніміз,  ғҧмырнамалық  роман  тәуелсіз  ҧлттық 
әдебиетіміздің  кӛркем-эстетикалық  әлемінің  кӛкжиегін  кеңейтіп,  тарихи  танымымызды  тереңдетіп, 
әдеби  кӛзқарасымыздың  біліктілігін  дамытуға  зор  ҥлес  қосып,  әдебиеттану  ғылымындағы  жанрлық 
ӛсуге мол мҥмкіндік алып келеді деп білеміз.   
 
Әдебиеттер 
1.
 
Толстой Л.Н. Пол. соб. соч. Ясной поляны. – СПБ: Гослитиздат, 1949. – Вып. 8. – 544 с.                                                                                                                  
2.
 
Опульская  Л.Д. Первая книга Льва Толстого // Толстой Л.Н. Детство. Отечество. Юность. Литератур. 
памятники. – М., 1979. – 487 с.  
3.
 
Данелян 
К.А. 
Дневники 
и 
мемуары. 
– 
М.: 
Гослитиздат, 
1959. 
–  
450 с. 
4.
 
Банк Н. Нить времени. – Ленинград: Советский писатель, 1978. – 248 с. 
5.
 
Моминский С. Мемуарлық автобиография. – Алматы: Жазушы, 1986. –262 б. 
 
 
УДК 371. 3. 741 
 
СОВРЕМЕННЫЕ ТРЕБОВАНИЯ К МЕТОДИКЕ  ОБУЧЕНИЯ РИСУНКУ БУДУЩИХ 
УЧИТЕЛЕЙ ИЗОБРАЗИТЕЛЬНОГО ИСКЕУССТВА 
 
Павловский А.Л., Павловская Л.М. 
ЮКГУ им. М. Ауэзова, Шымкент, Казахстан 
 
Түйін 
Білім  беру  саясатының  міндеті  суретке  оқытудың  орныққан  багытының  жаңа  моделін  құру 
мәселісін қарастырады. Соның арңасында кӛркемдін білімнің жана сапасына қол жетеді, заманауи ӛмірдің 
перспективалық қажеттіліктеріне сай келеді. 
 
Summary 
Proceeding  from  tasks  of  educational  politics  the  problem  of  construction  of  model  uniting  the  usual 
direction in training to figure for achievement of new quality of art education is considered according to urgent and 
perspective needs of modern life. 
 
Одной  из  главных  задач  образовательной  политики  на  сегодняшний  день  является  создание 
условий  для  достижения  нового  качества  образования  в  соответствии  с  актуальными  и 
перспективными  потребностями  современной  жизни.  Для  современного  образования  не  так  важно 
научить  известному  количеству  знаний,  как  воспитать  желание  и  умение  приобретать  эти  знания  и 
пользоваться ими. А это в первую очередь  - формирование творческой личности, креативного образа 
мышления,  формирование  ключевых  компетентностей,  в  том  числе  социально  –  коммуникативных 
компетенций как наиболее востребованных в современном мире. В комплексе проблем, стоящих перед 
системой  непрерывного  образования,  актуальными  являются  задачи  производительности  процесса 
обучения,  улучшение  условий  для  профессионального  и  личностного  совершенствования  на 
протяжении  всей  жизни.  Информационная  модель  образования  уходит  в  прошлое.  В  организации 
процесса обучения происходит смещение акцентов с усвоением новых знаний на овладение способами 
и  приемами  учебной,  интеллектуальной  и  профессиональной  деятельности.  Это  порождает 
потребность использования в учебном процессе все более широкого спектра организационных форм и 
методик с доминированием активизации познавательной деятельности обучаемых. 
В  современной  высшей  школе  существует  на  сегодняшний  день  традиционно  сложившаяся 
методика преподавания академического рисунка, уходящая корнями в дореволюционную эпоху, когда 

109 
 
обучение рисованию базировалось на штудировании античных образцов и последующем тщательном 
изучении  живой  натуры,  постепенно  приводя  студента  к  овладению  навыками  и  приемами 
классического рисования.  
Модернизация  академических  программ  привела  к  массовому  творческому  поиску  и,  как 
следствие,  к  преобразованию  методик  обучения.  Новаторство  20-х  годов  в  сплаве  с  академическими 
традициями  постепенно  привело  к  закреплению  сложившейся  системы  преподавания  рисунка.  В 
обобщенной  форме  эту  систему  можно  охарактеризовать  двумя  направлениями:  так  называемого 
«академического», «тонального» рисунка, и рисунка «конструктивного». 
Первая  модель  обучения  рисунку,  как  видно  из  названия,  основывалась  на  традициях 
академической  школы,  и  заключалась  в  подробнейшем  изучении  натуры  и  передаче  ее  в  первую 
очередь с  помощью светотеневого  изображения  объема  и  перспективы.  Данная  методика  остается  во 
многом неизменной и сегодня для большинства художественных вузов. 
Вторая  модель  основывается  на  школе  рисунка,  сложившейся  в  советский  период.  Студентам, 
обучавшимся  по  второй  модели,  во  главу  угла  ставили  понимание  конструкции  предмета,  и 
моделировании  объема,  исходя  из  этого  принципа.  Такой  подход  был  обусловлен  специализацией 
вузов, а именно подготовка художников-прикладников, а впоследствии – дизайнеров. 
В  этом  случае  действительно  требовался  в  первую  очередь  рисунок  с  пониманием 
конструктивных  особенностей  изображаемого  предмета,  чему  и  уделялось  особое  внимание.  Надо 
заметить, что разница в подходе к обучению рисунку на стадии завершения  обучения могла давать и 
внешне  схожие  результаты:  хорошо  проработанный  «конструктивный»  рисунок  приближался  к 
«академическому»,  «тональному».  Рисунок  же  «тональный»  был  вполне  конструктивен.  В  обеих 
методиках происходило как рисование классических античных образцов, в обиходной речи – «гипсов», 
так  и  натюрмортов,  пейзажей,  интерьера,  живой  натуры.  В  обоих  случаях  изучалась  пластическая 
анатомия. 
И  все  же  разница  в  подходе  на  первом  этапе  обучения  была  существенной  для  освоения 
принципов рисования. 
С появлением новых стандартов образования и, в результате, сокращения часов, на преподавание 
базовых  академических  дисциплин  при  подготовке  студентов  специальностей  «Изобразительное 
искусство и черчение»,  «Живопись» и по направлениям дизайна, (художников-дизайнеров)  возникла 
ситуация,  близкая  к  кризису.  Отпала,  на  первый  взгляд,  необходимость  виртуозного  владения 
техниками  графического  изображения.  На  фоне  сложившейся  ситуации  все  чаще  звучат  мнения  о 
необходимости  сокращения  аудиторных  часов  академического  рисунка  в  пользу  самостоятельной 
работы студентов. 
Тем  не  менее,  несмотря  на  возникающие  сложности,  отказ  от  сложившейся  формы  обучения 
рисунку  длительного  изучения  натуры    на  аудиторных  занятиях,  в  пользу  самостоятельной  работы 
студентов,  на  сегодняшний  день  не  может  служить  выходом  из  сложившейся  ситуации.  Необходим 
поиск разумного баланса между  традиционной, аудиторной формой обучения рисунку и различными 
способами самостоятельной работы студентов. Речь идет о создании таких методик обучения рисунку, 
которые,  будучи  непосредственно  связанными  с  академическим  направлением  изучения  рисунка, 
позволят  студенту  свободно  переходить  от  длительного  изучения  натуры  к  наброску,  к 
композиционной  идее  создания  образа  объекта  методом  традиционного  рисования  к  его 
моделированию  разнообразными  изобразительными  средствами.    Постепенная  выработка  таких 
методик  должна  привести  к  большей  специализации  рисунка  по  направлениям  деятельности  как 
художника-педагога,  художника-проектировщика  или  художника-прикладника,  при  условии 
обязательного сохранения базовой  академической основы обучения. Нововведения должны касаться, в 
первую очередь, навыков быстрого рисования, как натурного, так и «по воображению». 
Именно  быстрое  рисование,  как  компонент  современной  программы  обучения,  служит  тем 
необходимым  дополнением,  которое  позволяет  молодому  специалисту  успешно  сочетать  в  работе 
традиционные и современные методики создания рисунка. Необходимость навыков такого рисования 
проявляется  уже  на  сегодняшний  день  в  учебных  программах  по  рисунку  большим  количеством 
заданий,  связанных  с  рисованием  набросков  –  фигуры,  пейзажей,  натюрмортов.  При  ограниченном 
количестве учебных занятий, отведенных на рисунок, процентная доля занятий, посвященных навыку 
быстрого изображения предмета, постепенно увеличивается. 
В  модернизации  современной  программы  рисунка  при  обучении  студентов  можно  выделить 
несколько направлений: 
-  Декоративно-графическое.  Оно  дает  возможность  на  ранних  этапах  обучения  показать 
студенту  широкий  спектр  разнообразных  материалов  и  техник,  применяемых  в  рисунке.  Начиная 
изучение  предмета  только  с  академических  постановок,  исполняемых,  как  правило,  простым 
карандашом, студенты часто не представляют, какое богатство визуальных эффектов дает, например, 

110 
 
работа  пастелью,  соусом  или  ретушью.  Штудируя  гипсовые  модели,  (что,  безусловно,  необходимо 
само по себе),  учащиеся часто не видят задачи, стоящей за этими упражнениями и, что самое главное, 
не  понимают  связи  между  ними  и  конечным  применением  приобретаемых  навыков  рисования.  В 
случае  же,  когда  классическая  система  обучения  с  самого  начала  курса  академического  рисунка  в 
обязательном  порядке  сочетается  с  декоративной  графикой,  (конструктивно-аналитический  рисунок) 
интерес  к  рисованию  обязательных  классических  постановок  (гипсовых  моделей  и  т.д.)  только 
повышается за счет понимания необходимости такого рисования как средства приобретения навыков 
для рисования декоративного. 
            -  специализация  программ  по  рисунку.  Модернизировать  систему  обучения  рисунку  может 
помочь решение конкретных специальных задач на каждом этапе обучения. Проблема состоит в том, 
что  количество  информации,  получаемое  студентом,  постоянно  растет,  и,  располагая  меньшим 
количеством  времени  на  обучение  академическому  рисунку,  преподаватели  вынуждены  в  первую 
очередь  давать  ответы  на  самые  насущные  вопросы.  Так,  например,  очень  важными  могут  оказаться 
навыки  быстрого  изображения  объекта  «от  руки»  с  разных  ракурсов,  умение  в  качестве  ответа  на 
поставленный  вопрос  нарисовать  несколько  вариантов  модели  и  т.д.  Быстрое  рисование,  таким 
образом,  станет  необходимым  дополнением  к  профессиональным  навыкам  и  позволит    выстроить 
логически завершенную программу обучения профессии. 
Новая  точка  зрения,  которая  выдвигается  в  педагогике  и  пытается  создать  новую  систему 
обучения,  непосредственно  вызывает  новое  понимание  педагогического  труда.  Если  раньше  педагог 
выступал  в  роли  простого  источника  знаний,  и  демонстратора,  т.е.,  вспомогательного  средства  и 
орудия  обучения  и  воспитания,  то  в  современных  условиях  эта  роль  все  больше  сходит  на  нет  и 
замещается  активностью  обучаемого,  который  должен  сам  искать  и  добывать  знания.  Для 
современного  образования  не  так  важно  научить  известному  количеству  знаний,  как  воспитать 
желание и умение приобретать эти знания и пользоваться ими.  
Главными  критериями  обучения  рисунку  должны  быть  быстрое  усвоение  и  прочность 
получаемых профессиональных умений, которые считаются неотъемлемой частью учебно-творческого 
процесса. Видеть, знать, уметь  - таков путь познания внешнего мира. По нашему мнению, основным 
результатом,  должен  стать  метод  работы  педагога,  подразумевающий  совокупность  логических 
предметных  действий,  ведущих  к  индивидуальным  формам  творческой  деятельности,  когда  человек 
идет собственным путем. Педагог должен научить студентов задавать себе вопросы, искать и находить 
на  них  ответы,  самостоятельно  мыслить.  Обучение  в  вузе  строится  на  основе  теоретической 
подготовки,  практической  и  самостоятельной  творческой  деятельности,  осуществляющих  функцию 
закрепления  материала  в  виде  практической  работы,  упражнений  или  целенаправленных  заданий. 
Студент  должен  иметь  познания  и  в  области  зрительного  восприятия,  закономерностей  построения 
объемной  формы  и  передачи  пространства.  Ему  должна  быть  знакома  и  профессиональная 
терминология в области искусства. Такая подготовка, солидный запас знаний позволят ему свободно 
ориентироваться в непрерывно меняющемся потоке информации, получая на ее основе новое знание. 
Изображая  предметы  природы,  рисующий  делает  их  объектом  своего  познания,  которым 
является  для  него  вся  окружающая  действительность,  материальный  мир.  Постигая  художественный 
образ    в  процессе  рисования,  как  сложную  систему  отражения  объективной  действительности, 
рисующий познает ее, постепенно переходя на все более высокие уровни познания. Перед педагогом  
встает  ряд  задач  -  содействовать  формированию  восприятия    студентов,  обеспечить  в  процессе 
обучения  необходимый  уровень  развития  зрительного  восприятия,  образного  мышления,  памяти, 
представления  и  воображения,  которые  служат  основой  формирования  творческих  способностей.  На 
решение  этих  задач,  в  принципе,  направлена  система  обучения  изобразительному  искусству.  Под 
влиянием  правильно  осуществляемого  обучения  изобразительной  деятельности  совершенствуются 
познавательные  процессы:  дифференцируется  восприятие,  обогащаются  представления,  развиваются 
наблюдательность  и  произвольное  внимание,  происходят  положительные  сдвиги  в  выполнении 
умственных операций. 
 

Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   14   15   16   17   18   19   20   21   ...   51




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет