Халықаралық ғылыми-тәжірибелік конференциясының материалдары
Список использованный источников
жүктеу/скачать 8,24 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Алимбетов У.С. д.э.н., профессор Зайнелова Г.З. д.м.н., профессор Мухамедиева А.Г.
- Сакпаева А.А. д.э.н., доцент Апышева А.А.
- Список использованных источников
- Алимова Д.Ж.
Список использованный источников: 1.
Ферсман А.Е. Комплексное использование ископаемого сырья. - Л.: Изд-во АН СССР, 1932. – С. 14, 20, 21. 2.
освоения месторождений, использовании минерального сырья и охраны недр //Комплексное использование минерального. - 1979. -№7. - С. 3-11. 3.
комплексных производствах и целесообразные границы их использования //Комплексное использование минерального сырья. - 1982. - №12. - С. 53-58.
В современных условиях социально-экономическая ориентация, как наиболее очевидный и до сих пор наименее учитываемый признак территориального развития, не является определяющим в управлении развитием региона. Практически на первый план выступает стратегия в качестве инструмента решения важнейших проблем развития региона на основе его ресурсного потенциала. Механизм же управления развитием региона, как совокупность методов, приемов, инструментов, управленческих функций, исходящий из расстановки и соотношения ресурсов, вовлечения человека в управление и создания механизма «саморегулирования» конкурентного рынка на данном этапе для достижения многоаспектных целей социально- экономического развития, недостаточно сформирован. Об этом убедительно свидетельствуют типичные черты ряда регионов, такие как сочетание высокого природно-ресурсного и промышленного потенциала с низкими показателями уровня жизни населения и слабой развитостью социальной сферы, неблагоприятными демографическими и экологическими показателями. Социально-экономическое положение регионов усугубляется причинами, характерными для страны в целом в процессе трансформации экономики. Вместе с тем, важнейший методологический аспект в организации стратегического управления развитием регионов на современном этапе заключается в том, что сложная природа таких социально-экономических систем требует применения как формализованных, так и экспертных методов междисциплинарного анализа. Данный подход может существенно помочь при определении подходов и в поиске механизмов сотрудничества основных игроков в регионе, а результаты, полученные с использованием модели, могут стать серьезной основой для подготовки стратегических управляющих воздействий на развитие региона. К сожалению, системы информационной поддержки управления, ядром которых служат данные государственной статистической отчетности, «настроенные» на централизованно управляемую экономику, зачастую оказываются бессильны в вопросах оценки новых процессов, происходящих в различных сферах жизнедеятельности регионов. В результате существенно обострились противоречия между информационными потребностями органов управления регионом и возможностями действующих систем их информационной поддержки. Эти противоречия, следствием которых является снижение эффективности территориального управления, а, следовательно, и спад, в конечном счете, качества жизни населения, требуют активизации работ в данной области [1].
120
Все вышеизложенное свидетельствует о том, что в современных условиях разработка теоретических основ формирования эффективного механизма управления развитием региональной социально-экономической системой является актуальной научной и практической темой.
Мировая наука выработала различные теоретические и методологические подходы к проблемам региональной экономики. Среди авторов-классиков, оказавших значительное влияние на последующее формирование теории пространственной и региональной экономики, можно отметить: У.Айзарда, А.Вебера, В.Кристаллера, В. Лаунхардта, Д.Риккардо, А.Смита, И. Тюнена и др. Многоаспектная проблематика региональных экономических исследований нашла отражение в научных трудах таких российских исследователей, как: М.Албегов, Н.Баранский, А.Гранберг, Н.Колосовский, В.Лексин, Н.Некрасов, В.Немчинов, С.Суспицын, А.Швецов и др. В казахстанской экономической литературе проблемы государственного регулирования регионального развития, региональной экономической политики в условиях перехода к рынку рассматриваются в работах А.А.Алимбаева, А.Е.Есентугелова, М.Г.Исаевой, А.К.Кошанова, М.Б.Кенжегузина, Н.К.Мамырова, К.А.Сагадиева и др. Отдельные региональные проблемы рынковедения и социального развития в условиях перехода к рынку раскрыты в трудах казахстанских ученых-экономистов и специалистов: С.Н.Алпысбаевой, У.Б.Баймуратова, Т.П.Притворовой, Д.А.Туркебаева и многих других. Необходимо отметить, что, несмотря на имеющиеся исследования и их результаты в этой области, многие аспекты данной проблемы требуют дальнейшего исследования. Так, недостаточно исследованной остается проблема формирования информационной среды поддержки в решении задач управления и развития региональной социально-экономической системы, которая во многом определяет качество решения задач в данной области. Недостаточно проработаны методические аспекты разработки инструментария, позволяющего дать оценку потенциала саморазвития региональной социально-экономической системы, то есть ее способности развиваться за счет собственных ресурсов. Дальнейшей проработки требуют вопросы методологии и организации мониторинга региональной социально-экономической системы и связанные с ней организационно- управленческие отношения. Современные направления формирования глобального мирового экономического, информационного, финансового пространства ставят принципиально новые вопросы, связанные с формированием и развитием форм и методов управления региональными социально- экономическими системами. В работе региональная социально- экономическая система представляет собой совокупность ресурсов и экономических субъектов, образующих единое целое, взаимосвязанных и взаимодействующих между собой в сфере производства, распределения, обмена и потребления товаров и услуг, востребованных во внешней среде. Она имеет ряд свойств и их проявлений, которые отличают ее от других систем, таких как целостность, иерархичность и интегративность. При этом в качестве главного императива выступают потребности жителей данного региона, а их максимальное удовлетворение - основная цель и мера экономического развития [2]. Систематизация и уточнение понятийного инструментария и современных концепций развития региональной экономики позволили определить региональную социально- экономическую систему как функциональную и в то же время развивающуюся систему совокупности глубоко интегрированных экономических и социальных подсистем. При определенных условиях подсистемы сами могут рассматриваться как система, а исследуемая система - как элемент более сложной системы. Будучи подсистемой национальной экономики, региональная экономика не является ее изолированной частью, а значит неправомерно возводить в абсолют экономическую самостоятельность регионов. В результате системного анализа содержания, принципов и механизма управления регионом, уточнения данного понятия обоснована принципиальная модель и выявлена роль основных элементов механизма управления региональной социально-экономической системой. В целом исследование элементов механизма управления регионом позволяет говорить о том, что эффективность этого механизма зависит от степени взаимоувязанности данных элементов между собой, то есть от степени адекватности отражения содержания и результатов прогнозно- программной деятельности функциям и полномочиям организационно-управленческих структур, а последние - от степени владения и умения использовать систему методов управления 121
(рычагами, стимулами и др.), которая должна находить свое отражение и принимать активное участие в прогнозно-программной деятельности, постановке целей развития региона [3]. Исследования показывают, что современная региональная политика зарождалась и развивалась в череде трансформационных изменений 1990-х годов, придававших ее задачам и механизмам отчетливый и устойчивый антикризисный оттенок. В последующее десятилетие экономического роста отмечена смена приоритетов выживания соответствующих территорий приоритетами их развития, задач антикризисного управления - задачами стратегического управления с характерной для него ориентацией на выбор перспективных целей и проектирование траекторий движения к ним. Однако разразившийся во второй половине 2008 г. новый
финансово-экономический кризис
вызывает необходимость корректировки соответствующих концептуально-методических подходов [4]. Анализ и оценка существующей специфики, проблемных моментов в развитии регионов РК показывают, что кризисные обстоятельства, с одной стороны способствовали дальнейшему укреплению централизованной модели регионального развития, в рамках которой налицо усиление зависимости регионов от республиканского уровня власти; с другой стороны централизованные ресурсы существенным образом подрываются, что чревато новыми рисками [5].
Исследования показывают, что системный подход к развитию региона позволяет выделить его подсистемы, исследовать их связи внутри него и с внешней средой, но не учитывает их противоречивый характер, существенно разные качество и цели. Одним из необходимых условий преодоления социальной, экономической, институциональной и политической нестабильности, сохранения территориальной целостности страны является обеспечение эффективного социально- экономического развития ее регионов [6]. Систематизация знаний о различных сторонах региональной конкурентоспособности, включая ее количественную оценку, которая служит ориентиром и основой для разработки конкурентной стратегии региона и его социально-экономического развития, показала, что исследование рейтинговых оценок в статике и динамике позволяет, с одной стороны охарактеризовать уровень и динамику социально-экономического развития региона, а с другой - дать сравнительную характеристику оценки текущего состояния. Однако в основе политики, проводимой властями любого уровня по отношению к любой территориальной ячейке, должна лежать оценка не текущего состояния регионального развития, а расчет на перспективу [7]. В условиях, диктуемых происходящим в мире глобальным системным кризисом, ситуационный анализ ключевых проблем долгосрочного развития региона требует специального инструментария, предназначенного для формирования сценариев стратегической политики, основанной на анализе тенденций изменения наиболее значимых факторов и условий с учетом основных зависимостей между элементами и процессами, характерными для конкретного региона.
1
Аглешов К. Финансовые основы местного самоуправления. /К.Аглешов. // Каржы- Каражат. – 2004. - № 1. - С.47-59. 2
С.С. Реформирование межбюджетных отношений в регионе. /С.С.Артемьева. // Финансы.- 2002. - № 3. - С.19-21. 3
Берюков Г.М. К оценке бюджетной обеспеченности регионов. /Г.М.Берюков. - Алматы: Финансы, 2001. 4
/М.Б.Кентегузин. - Алматы: Институт экономики МН АА РК, 1998. 5
Климанов В. Реформа муниципальных финансов в отдельном регионе: новые инструменты помощи местным бюджетам. /В.Климанов. //Муниципальная власть. – 2003. - № 4. - С.88-90. 6
Тимофеева О.И. Сравнительный анализ социально-экономического развития регионов РК. /О.И.Тимофеева. - Алматы: Экономика и статистика, 2000. 7
/Н.Шайханова. // Каржы- Каражат. – 2004. - № 1. - С.68-70.
122
Алимова Д.Ж. А. Байтұрсынов атындағы Қостанай мемлекеттік университетінің оқытушысы Алимова Д.Ж. Казақстан, Қостанай қаласы КӘСІПОРЫН ҚАРЖЫЛЫҚ ЕСЕПТІЛІГІНЕ АУДИТ ЖҮРГІЗУ КЕЗІНДЕ ТАЛДАУ ТӘСІЛДЕРІН ПАЙДАЛАНУ ӘДІСТЕМЕЛЕРІ Аналитикалық анықтау-есептеу әдісі - ол негізінде экономикалық талдау (топтау, салыстыру т.б.), аналитикалық тексеру және статистикалық, экономика-математикалық әдістер. Осы орайда аудиттің көп тараған әдістемелік әдісі- ол, шаруашылық субъектілерінің қаржылық ақпаратының құрамының аналитикалық есебін тексеру. Мысалы, өндіріс шығынын, оны сатудан түскен төлем сомасымен салыстыру, ол көрсеткіштерді кеткен жою қорытындыларымен салыстыру, онда анықталған өзгеру мөлшерінің нендей себептен болғанын,факторлардың әсерін есептеу. Аналитикалық тексеру әдісі аудиттің барлық кезеңінде қолданылады. Жоспарлаудан бастап күнделікті тексеруде, қаржылық ақпаратын асауда, онда кездескен өзгертулерді анықтауда және кәсіпорын шаруашылығының даму жолын бағдарлау барысында аналитикалық тексеру уздіксіз жүргізіліп отырады. Бизнестің жағдайын бақылау мен талдаудың операциялық әдістерін оларды жүзеге асыратын процедураларға сәйкес жіктеуге болады: а) ротациалау (ауыспалы) тестілеріне тексеруге жататын объектілерді аудитор белгілі ауыспалы принциптері бойынша кезек таңдайтын процедуралары кіреді. Іріктеме (таңдама) бизнестің жағдайы алдын ала операциялық талдау нәтижелеріне қарай жүзеге асырылады; ә) тереңдетілген тестілер шаруашылық қызметтердің циклдеріне сәйкес барлық кезеңде тексерілетін операциялардың нақты іріктемелерін білдіреді, яғни операцияларды нақты іріктейді; б) осал тұстың тестілері аудитор осы арада қателік болуы ықтимал, деп жорамалдап ұйғаратын бизнесті іштей ұйымдастырудың нақты аспектісін тексеру үшін пайдаланылады. Ішкі бақылаудың жағдайы нашар екені анықталғанда тексеру базасын кеңейтіп, «осал» тұсты нығайту бойынша ұсыныстарды әзірлейді; в) бағыттық тестілер жабдықтау, өнім, жұмыс, қызметті өндіру мен өткізу процестеріндегі операциялардың жүзеге асырылуын тізбекті бақылау мақсатында қолданылады; г) толассыз тестілер - бұл, мысалмен бейнелеп айтатын болсақ; активтерді, өзіндік капиталды және міндеттемелерді пайдаланудағы шаруашылық жүргізуші субъектілердің есеп және бақылау жүйелерінің сипаттамалары үшін қолданылатын тереңдетілген тестердің шектеулі түрі.
Аудиторлық айғақтар үшін бизнестің операциондық аудиті мен қаржылық-экономикалық талдауының алдын ала жасалған деректерін растайтын іріктеме зерттеуінің маңызы зор. Ол статистикалық және статистикалық емес (бағалайтын) зерттеулер түрінде де болуы мүмкін. Соңғысында аудитор бизнестің жағдайын тек өзі ғана бағалайды. Алайда материалдық өндірістің әр түрлі салаларындағы шаруашылық қызметтердің операциондық аудиті мен талдауында барлық тәсілдер бірдей қолданыла бермейді. Бұл тәсілдердің бірталайы аудит пен талдаудың кез келген түрінде қолданылатын болса, басқалары шектеулі деңгейде ғана пайдаланылады, ал кейбіреулері типтері әр түрлі бірқатар кәсіпорындарды тексеруде мүлдем қолданылмайды. Мысалы, өндіріске материалдар мен шикізатты босатуды бақыламайынша өнеркәсіп кәсіпорындарына аудиторлық тексерулерді жүргізуді көзге елестетудің өзі қиын. Сауда, көлік немесе ауыл шаруашылығы кәсіпорындарының аудитінде Бұл тәсілдің іске асуы екіталай. Қарастырылған салалардағы кәсіпорындарды тексеруде тауарлардың, жүктердің, ауыл шаруашылық өнімдерін және т.б. сапаларын тексеру, кем өлшеу, бақылап салмақтау сияқты өзіндік ерекшелігі бар тәсілдер қолданылады. Сондықтан да нақты бақылау тәсілдері жалпы және арнайы деп бөлінеді. Жалпы тәсілдерге мыналарды жатқызуға болады: түгендеу, өнім сапасын талдау, экономикалық пәндердің сақталуын тексеру және халық шаруашылығының әр түрлі салаларындағы кәсіпорындар қызметін бақылауды жүзеге асыру барысында қолданылатын басқалар.
123
Әдістемелік құжаттау әдісі - өз кезегіне үш топқа бөлінеді: 1) мәліметтік модельдеу; 2) нормативтік құқылық жолын анықтау; 3) есеп құжаттарын зерттеп, тексеру. Мәліметтік модельдеу дегеніміз - аудит объектісінің мәлімет тасушыға бір жүйеге келтіріп тіркелген мәліметтерін айтамыз. (Ол алғашқы қүжаттар, бейне таспа, дискілеры, перфокарта, магнит таспасы, есеп кестелері, ақпараттар). Мәліметтік модельдеу мақсаты тексеру объектісінің нормативтік-құқылық, ақпараттық, бухгалтерлік мәліметтерін бір жүйеге келтіріп аудит жүргізуге ыңғайластыру. Мысалы, аудит жүргізу үшін өңдіріс процесінің моделін алатын болсақ, оңда шығыны жоспарланған өлшемде, нақты шығын өлшемінде оның цехтар арасындағы құбылыс қозғалысы, оның бухгалтерлік құжаттарға тіркелуі, жауапкершіліктегі есебі тағы басқа көптеген мәліметтер бір жүйеге келтіріп, мәлімет моделін құрайды. Нормативтік-кұқылық жолын анықтау әдісінде заң тұрғысынан ереже нұсқаудың, нормативтік құжаттар талабының, ішкі ереже тәртібінің орыңдалуын анықтайды. Мысалы, түгелдеу тәртібінің заңды жүргізілуін бақылау үшін түгелдеу жүргізудің ереже-нұсқауының дұрыс қолданылуы бақылау қажет. Нақты, мүлік түгелдеу, қаржы қорларын тексеру, ақша қаржысын тексеру ережелерінің дұрыс қолданылуы. Есеп құжаттарын зерттеп, тексеру әдісінде сол құжаттарда көрсетілген шаруашылық әрекеттерінің операцияларының заңдылығы, қажеттілігі және экономикалық тиімділігі, шындықты көрсетуін анықтау қажет. Осы әдісті іске асыру үшін әр түрлі құжаттарды тексеру түрлері, нақты бақылау әдісі, әр түрлі есептеу, инспекция өткізу т.б. қарастырулар қолданылады. Осы орайда құжаттарды тексерудің бірнеше түрлерін, әдістерін қарастыруға болады: формалдық, арифметикалық, заңдылық, логикалық тексеру. Немесе жаппай қарама-қарсы екі жазу жолымен, шоттарға тіркелу жолымен, есептегі қалпына келтіру әдісімен тағы басқалай қарастырулармен. Бір құжат бухгалтерлік есепте екі қайтара кездеседі. Мысалы, кәсіпорынға жабдықтаушыдан материал келіп түссе, материалдың құжатының бір данасы қоймашының есебінде болса, екіншісі банк көшірмесінің тіркеуінде болады. Соларды салыстыру арқылы қарама-қарсы тексеру жүргізіледі, немесе дүкенші тауар сатудан түскен ақшаны кассаға жеткізеді. Яғни, касса ордерінің түбірі касса есебінде болады да оның түбіртегі дүкеншінің есебіне тіркеледі. Олардың арасындағы құжат көрсеткішінің дұрыстығы қарама-қарсы тексеру арқылы анықталады. Осы қарама-қарсы тексеру әдісін қолдану арқылы ұрлық немес әдейі қиянат жасаушылық қылмыстары анықталады. Есепті қалпына келтіру әдісі - ол негізінде аудит процесінде бухгалтерлік есепте жіберілген қатені түзету. Қате түзету процесінің бірнеше түрі бар. 1) Корректура әдісі, ол бухгалтерлік тіркеу кезіңде жіберілген қателерді сол есеп кестелерінде түзетіп ол туралы белгі жасау. Мысалы, тексеруші қатені түзеткен есеп кестесіне қалай түзетілді, оны түзеткен адам өз атын жазып қол қоюы керек (күнін, жылын көрсетіп). 2) Бухгалтерлік есептегі қатені қосымша екі жақты жасау арқылы түзету. Бұл әдіс қате қай кезде анықталса сол уақытта қолданыла беретін әдіс. 3) Үшінші қате түзету әдісі - қызыл жазу. Бұл әдіс бойынша, бұрын екі жақты жазуда жіберілген қате сол күйіңде қайталанылады да тек қана екі жақты жазу сомасында қызыл сиямен жазылады. Өзіндік ерекшелігі бар тәсілдер ұлттық экономика салаларының бір немесе бірнеше топтарындағы кәсіпорындар қызметінің операциялық талдауы мен бақылауларына тән. Мысалы,кен өнеркәсіптері: аршу және кен дайындық жұмыстарының мөлшерін өлшеп бақылау, барланған қорларды пайдалы компонеттердің мазмұнын, шикізат және тауар кенінде металды өндіруге әзірлік деңгейлерін тексеру және т.б. Шаруашылық жүргізуші субъектілердің активтері, өзіндік капиталы мен міндеттемелері талдамалы-бақылау процесінің кезеңдеріне қарай қолданылатын арнайы жұмыс тәсілдерінің және әдістерінің көмегімен олардың қөзғалу кезеңдері мен элементтері бойынша зерделенеді. Мәселен, бизнестің ұйымдастырылу деңгейіне әсер ететін факторлар мен құбылыстарды зерделеу кезеңінде модельдеудің, формалдаудың, абстракциялаудың, өзара байланысты талдамалы көрсеткіштердің жүйелі және кешенді тәсілдемелерінің әдістері кеңінен қолданылады. Осы факторларды өлшеу кезеңінде бастапқы мәліметтерді құжаттамалық тексерулердің, базалық көрсеткіштерді, тізбекті ауыстыруларды, түзетулердің жұмыс тәсілдері, айырмашылықтар мен үлестік қатысулар тәсілдері, баланстық әдіс, активтердің, өзіндік капиталдың және міндеттемелердің өзгерісін зерттейтін осы заманғы экономикалық-математикалық әдістер пайдаланылады. Талдамалы- бақылау жұмыстарын аяқтайтын қорытындылаушы кезеңде индукция мен дедукция, салыстыру,
124
кешенді бағалау, баланстық байланыстыру, ұқсастық (аналогия), талдау және синтез, логикалық және тарихи, экономикалық-математикалық әдістер, оның ішінде көп қырлы талдау, желілік және желілік емес бағдарламалаудың бас компоненті, кластерлік талдау, таксономия, корреляциялық- регрессиялық талдау, баған теориялары, сондай-ақ шаруашылық жүргізушы субъектілер қызметінің басқару тиімділіктерінің қалыптамасын үлгілеу. Коэффициенттік өлшем қолдану әдісімен талдау. Коэффициент өлшемі статистика тілімен айтқанда экономикадан құбылыстардың сапалылық деңгейін көрсететін өлшем. Мысалы, табыс- пайда коэффициенті, дивидеңд коэффициенті т.б. сол сияқты өлшемдер. Инвесторлар акция сатып алғанда келешекте жұмсайтын капиталынан түсетін табыс мөлшерін есептейді. Яғни, инвестиция жасаған берген кәсіпорын табыс-пайдалы жұмыс істейтін болса онда инвестор өзіне тиімді дивидентін алады. Осы көрсеткішті, акцияға алатын пайда коэффициентімен өлшейді, оны таза пайда ақшасын барлық акция ақшасына бөлу арқылы анықтайды. Акцияның базардағы бағасымен бір акцияның пайда табу мөлшерін "баға-пайда" коэффициенті деп атайды. Оның мөлшерін, көрсеткіштерін бір акция бағасымен оның пайда ақшасын барлық акцияға бөлумен анықтайды. "Баға-пайда" коэффициентін акционерлік қоғамдар, инвесторлар өз кәсіпкерлігін басқаруда кеңінен қолданады. Осы көрсеткіштер арқылы олар өз акцияларының құнының өскенін немесе керісінше пайдалылығының төмендеуін көрсетеді. Келесі коэффициент көрсеткіші ол - "дивидент төлем коэффициенті" кәсіпорынның ағымдағы пайда ақшасынан дивидент түрінде төленетін ақшаның мөлшерін көрсетеді. Бұл коэффициент дивиденд ақшасын акция ақшасына бөлумен анықталады. Дивиденд табыстылығының коэффициенті - ол дивиденд ақшасының проценттік өлшемінің, акциясының базар бағасымен өлшеміндегі ақшасына бөлу арқылы анықталады. Жүйелі талдау-талдау объектілерін жүйеге келтіріп, оны құрайтын бөлімдерін топтау арқылы зерттеу әдісі. Аудит барысында жүйелі талдау әдісі талдау объектісінің бөлімдерін жеке-жеке бағалап, оларға әсер ететін факторларды талдап олардың бірлескен түріндегі объектілерге әсерін бір жүйеге келтіреді. Яғни, жүйелі талдау әдісі факторлардың арасыңдағы жүйелі байланысты анықтайды.
жүктеу/скачать 8,24 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|