(өсіресе ішек таяқшалары) болады, олар ағзаға пайдалы. Бұл бактериялар өсімдік жасунықтарын (клетчатка) ыдыратады, кейбір витаминдерді синтездейді. Зиянды микробтардан қорғап, тамақтың дұрыс қорытылуын қамтамасыз етеді. Бауыр— ең үлкен ас қорыту безі.
Тапсырма 2. Кестені толтырыңыз. Ас қорыту сөлдерінің құрамы мен қасиеттері
Пепсин А Гастриксин Қарын липазасы Химозин Пепсин В Реннин Муцин
Пепсин А-белокты Полипептид сатысына дейін ыдыратады. Гастриксин-қоректік заттарды гидролиздік жолмен ыдыратады. Қарын липазасы-майларды глицерин және май қышқылдарына дейін ыдыратады.Химозин-сүт ірітетін фермент Пепсин В-дәнекер ұлпа белоктарын ыдыратады. Реннин-Са+ ионының Қатысуымен сүт Казеиногенін казеинге айналдырады.Муцин-тұз қышқылын бептараптайды.
Пепсин Сиаломуциндер мен гиалуронды қышқыл Амин,карбоксил, сульфогидрилді және дисульфитті белоктар
Пепсин-химусқ а сінген қарынсөлі пепсинмен бірлесіп,ішекте гі белоктарды ыдыратады.Сө л бөлу қарқынын және оның қышқылдығын а малдың физиологиялық әсер етеді.
Натрий,калий,магний хлориді,сульфидтері
Ұйқы безінің сөлі
М.с: 1,0 07-1,0 09
7,8-8,4
Протеазалар Липаза Гидролитикалық ферменттер Шырышты заттар
Протеазалар-белоктарды ыдыратады.Липаза-Са2+ тұздардың қатысуымен майларды ыдыратады. Гидролитикалық ферменттер-көмірсуларды ди және моносахаридтерге дейін гидролиздейді.
Катиондар: Na,Ca,K,Mg
Аниондар: Cl,HCO3,HPO4
Өт
М.с 1,0 08-1,0 15
6-7
Өт пигменттері Холестерин Муцин Май қышқылдары Өт қышқылдары
Муцин-ойық жерлерде кілегей зат ретінде шығатын тостаған тәрізді жасушалар. Микробтар-белоктарды, Улызаттарды шірітетін, әрі сүт қышқылын түзілуін қамтамасыз етеді.
Натрий,калий,магний хлоридтері мен сульфиттері
Тапсырма 3. Кестені толтырыңыз. Асқазан сөліндегі итұз қышқылының рөлі
1
Пепсиногенді пепсинге айналдырады.
2
Айналасын қышқылдандырып,пепсиннің әсерін күшейтеді.
I.Сілекейдің бөліну кезеңдері:Шартты және шартсыз рефлекстер арқылы жүреді.Шартты рефлекс-сілекей бөліну ауызға тамақты салмай жатып,яғни тағамды көргенде,иісін сезгенде немесе тамақты ойлағанда бөлінеді.Ол ми қыртысы мен сілекей бөлу орталығының көмегімен іске асырылады.Шартсыз рефлекс-сілекей бөліну ауыз өуысында тамақ болғанда бөлінеді.Ауыз қуысындағы рецепторлары тітіркеніп,импульстар сілекей бөлу орталығына жетіп,одан секреторлық жүйкелермен сілекей бездеріне келеді. II.Асқазанның сөл бөлінуі: 1.Мидың қатысуымен өтетін рефлекстің кезең-Оны шартты және шартсыз рефлекстік фазаларға бөледі.Ол туралы жоғарыда жазылған. 2.Қарын кезеңі-қарынға келіп түскен ас қарынның шырышты қабығындағы механикалық рецепторларды тітіркендіреді.Тітіркену сопақша мидағы сөл шығару орталығына барып,мұның нәтижесінде сөл шығару процесі күшейе түседі.Бірақ,бұл процес уақытында сөл бөле алмайды.Сондықтан гуморальдық реттелу арқылы жасалады.Пилорусте гастрин гормоны бөліп шығарылады.Гастрин белок ыдыраған кезде пайда болатын өнімдерді үдетеді.Гастрин қарын бездерін тітіркендіреді.Әсері гастринге ұқсас химиялық зат-гистамин.Ол қарын сөліндегі тұз қышқылын молайтады. 3.Ішек кезеңі-ұлтабардан басталады.Экстрактивті және белок ыдырауынан пайда болған өнімдерді құйса,сөл шығару процесі күшейеді. III.Ұйқы безі сөлінің бөлінуі: 1.Рефлекстік кезең-шартты жіне щартсыз рефлекстермен реттеледі.Алдымен ұйқы безі тамақ ауызға келіп түскенше сөл шығара бастайды,осыған орай рефлекстік доға ми қыртысы арқылы өтеді.Одан әрі сөл шығару процесі дәм татқан кезде үдей түседі. 2.Гуморальдық-химиялық -Қан арқылы түрлі химиялық заттармен,гормондармен ұйқы безіне әсер ете отырып,оның сөл шығару қабілетін күшейтуге болады.Сөл бөлу гастроинтестиналдық гормондар әсерінен жүреді. IV.Ішек сөлінің бөлінуі: Нейрогуморальдық жолмен өтеді.Ас механо және хеморецепторларды тітіркендіріп,сөл бөлінуі интрамуральдық жүйке жүйесінің қатысымен рефлекстік жолмен күшейеді. Тапсырма 1. Ішек құрылысын сипаттаңыз
Ашішек –ас қорыту жүйесін құрайтын ең ұзын және қозғалмалы бөлігі болып табылады. Ол асқазанның пилорикалық бөлігінен басталып,соқыр ішектен ,тоқ ішекке қарай жалғасады.Аш ішек:ұлтабар,мықын ішек деп бөлінеді. Тоқішек-соқыр ішектен және аш ішектің тоқ ішекке келіп жалғасатын жерінен басталады,тік ішектен бітеді.Тоқ ішектің:соқыр ішек,тік ішек деген бөліктері бар.Тоқ ішектің жалпы ұзындығы-1,8-2 м.Тоқ ішекте негізінде су сіңу процесі және аш ішекте ыдырағанмен,толық сінбеген қоректі заттардың одан әрі сіңуі жалғасады. Тапсырма 2. Кестені толтырыңыз. Ас қорыту жолының түрлі бөлімдеріндегі заттардың сіңірілуі
Ас қорыту жолының бөлімі
Сіңірілетін зат
Ауыз қуысы
Ауыз қуысындағы көмірсулардан тек крахмал сіңеді.Мұны сілекей құрамындағы амилаза ферменті іске асырады. Тамақтағы басқа көмірсулар,мыс:сахароза,лактоза ауыз қуысында бұзылмайды.
Асқазан
Асқазан құрамындағы тұз қышқылы түрлі бактерияларды жояды.Және де пепсин ферменті белоктарды сіңіреді.гидролиздейді.
Аш ішек
Аш ішектегі ұйқы безінің амилазы ұйқы безінен ұлтабарға қарай өтеді.ол көмірсуларды қорытады.Крахмалды глюкозаға дейін ыдыратуды аяқтайды.
Тоқ ішек
Тоқ ішек микробиомы целлюлозаны сіңіреді.және де натрий мен судың тиімді сіңірілуі тоқ ішекте пайда болады.
Тапсырма № 3. Астың қуыстық және қабырғалық қорытылуының ерекшеліктерін атаңыз
Қуыстық
Қабырғалық (мембраналық)
Қоректік заттар ішек сөлінде тікелей қуыстық және ішек қабырғасының і шкібетінде қорытылады.Қуыстық ас қорытубұл- сөл шығаратын бездерді ң сөліністерімен олардың ферменттерінің әсеріненішектің қуысына өтеді
Мембраналық ас қорыту жолыменнегізінде ірі молекулалы заттаролигомерлерге дейін ыдырайды,олардыңсоңғы өнімдерге дейін ыдырауы ішектің кілегейлі қабатында,яғни мембраналық ас қорыту жолымен іске асырылады.Мембраналық ас қорыт
