Жетім және ата-ана қамқорлығынсыз қалған оқушылардың жеке іс-қағаздары Қорғаншы және қамқоршы Ата-аналардың қамқорлығы болмаған өзге де жағдайларда, балалардың құқықтары мен мүдделерін қорғау үшін қоғаншы және қамқоршы тағайындалады.
Ата-аналардың қамқорлығынсыз қалған балаларды 14 жасқа дейін қамқошылары тәбиелеуге, құқықтарын қорғауға, білім үйретуге өз мүдделеріне алады және заңда берілген құқықтарға ие болады, жауап береді.
Қорғанушылық 14 жасқа дейін, ал қамқоршылық 18 жасқа дейінгі кәмелетке толмағандарға сондай-ақ спиртті ішімдіктерге немесе есірткі заттарға салынуы салдарынан сот әрекет қабілеттіліге шектеулі деп таныған адамдарға белгіленеді..
Қорғаншы мен қамқоршылар қорғаншы және қамқоршы органдарының құзырында болады.
Қорғаншы немесе қамқоршына тағайындауда жұбайының ата-анасының, туысқандарының немесе қорғаншылыққа алынушығы жақын басқада адамдардың басым құқығы болады.
Егер қамқорлықққа алынушылардың мүдделерінің арасында қайшылық болмаса, бір қоғаншысы немесе қамқоршыны бірнеше адамға тағайындау кезінде қамқоршының адамгершілік және өзге де жеке қасиеттері; оның қорғаншылық міндеттерді орындау қабілеті, қорғаншы мен баланың арасындағы қатынастар, қорғаушы отбасы мүшелерінің балаға деген көзқарасы, сондай-ақ егер бұл мүмкін болса баланың өз тілегі ескеріледі. Егер кәмелетке толмаған балаға қорғаншы немесе қамқоршы етіп тағайындайтын адам некеде тұрса, оның жұбайларының келісімі талап етеді.
Қамқоршы тағайындау үшін мынадай құжаттар қажет болып табылады:
-қамқоршы органдарының жазылған, кәмелетке болмаған азаматты қамқоршылыққа алуға жазған арызы (аты-жөні, туған жылы жазылады), сонымен қатар қамқоршы органдарының белгіленген үлгісі бойынша көрсетіледі;
-кәмелетке толмаған баланың туу туралы куәлігі, және себебі туралы құжаттар, ата-ана құқықтарынан айырылуы ата-анасының қайтыс болуы туралы куәлік, нотариустан бекітілген арыз, соттың келісімі ата-ананың баланы тәрбиелеуде құқығынан айыруы, ата-ананың ауруы жөнінде дәрігердің бекіткен анықтамасы; ата-анасының қажет болғанда–әскери комиссириаттын анықтамасы, жұмыс орнынан анықтама және т.б.
-баланың әлеуметтік тұрмыс жағдайына зерттеу жүргізуге акт жазу. Бұл актіні әлеуметтік педагог жазады, бірі тиісті орынға, ал екіншісі үлгісі өзінде қалады.