I деңгей «Артпедагогика» ұғымының сипаттамасы
-4 сынып оқушыларының күнделікті қолданатын қазақ ертегілері
жүктеу/скачать 125,41 Kb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- 13. Ы.Алтынсариннің балаға адамгершілік тәрбиесін ашатын шығармалары
| 12. 1-4 сынып оқушыларының күнделікті қолданатын қазақ ертегілері
Ежелгі заманнан бері ертегілер адам өмірінің бір бөлігі болған. Олар ежелден пайда болған. Ертегілерді айту қарапайым хобби болды. Оларды балалар да, ересектер де жақсы көрді. Ал әңгімешінің өзі оқиғалар мен кейіпкерлер туралы айтып, тыңдаушыларының реакцияларына жанды жауап берді және бірден оның әңгімесіне түзетулер енгізді. Ертегі оқиғалары мен ертегі бейнелерінде адамдар барлық ұмтылыстарын жүзеге асырды. Ол желден тезірек жүгіруді армандады-және кілем - ұшақтың бейнесін жасады, әрдайым толық болуды армандады-және өз арманын өзін - өзі жинайтын дастархан түрінде жүзеге асырды, өмірді ұзартуды, өлместікті армандады, және бұл біздің заманымызда да өзекті-және тірі және өлі су жасады. Қазақ халқы ертегілерді жақсы көретін және жақсы көретін. Табындар немесе табындар түнеу үшін орналастырылғаннан кейін, жұмыс пен қамқорлыққа толы күн аяқталғаннан кейін, кешкі от, киіз үй ошақтарында шаршаған, күні бойы жиналған шопандар мен олардың отбасылары жиналды. Содан кейін кешкі астан кейін ертегілерді айту басталды. Кейбір тәжірибелі әңгімеші тыңдаушыларды қорқыныштан мұздатуға, содан кейін қатты күлуге, содан кейін ертегі кейіпкерлерімен бірге қайғыруға мәжбүр етті. Ыстық дала күнінің астында ауыр жұмыс ұмытылды, қайғы-қасіреттің азабы мен қайғы-қасіреті ұмытылды, шаршау жоғалды. Ертегі жанды адамға деген сеніммен толтырды, шаршаған денеге қуат берді. Ертегі өмірді байытып, безендірді. Қазақ ертегілері жанры мен сюжеті бойынша әр түрлі. Олар бірнеше жанрға бөлінеді: жануарлар туралы ертегілер, ертегілер, батырлық ертегілер, оқиғалар туралы ертегілер, сатиралық ертегілер. "Жануарлар туралы ертегілер".Бұл ертегілердің ең қарапайым түрі. Қазақ ертегілерінде "Түлкі мен жолбарыс", "Түлкі мен бөдене", "Түлкі, жұлдыз бен қарға", "Айлакер түлкі туралы", Алдар көсе Ер Төстік Алтын балық Күлше қыз Маша мен аю 13. Ы.Алтынсариннің балаға адамгершілік тәрбиесін ашатын шығармалары Тәрбие адам тағдырын ойластырады, болжайды, алдын-ала адамның рухани өмiрiнiң көптеген негiздерiн сақтайды, тәрбие алыс пен жақын адамдарға және өзiн қоршаған ортаға қатынас орнатады. Тәрбие ұлылар өсиетiн сақтата отырып, олардың адамгершiлiк құндылықтарын ұрпақтан-ұрпаққа жеткiзедi. Адамгершiлiк тәрбиесi дегенiмiз – оқушылардың бойында мiнез-құлықтың белгiлi бiр сипаттарын қалыптастыру және оларға өздерiнiң бiр-бiрiне, жанұясына, басқа адамдарға, Отанға, мемлекетке деген қатынасын анықтайтын мiнез нормалары мен ережелерi. Балаға жастай дұрыс тәрбие беру бүкіл дүние жүзіндегі педагог-ғалымдардың ерте замандардан бері үлкен көңіл аударып, айырықша көтерген мәселесінің бірі болып саналса, солардың қатарында 19-ғасырдың екінші жартысында қазақ даласынан оларға үн қосушы бірінші қазақ педагогы Ыбырай Алтысарин. Мектеп бағдарламасында Ы.Алтынсариннің шығармашылығын меңгертуге бірнеше сағаттар бөлінген. Мектеп табалдырығын жаңа аттаған бүлдіршін «Кел, балалар, оқылық» өлеңін жаттап өссе, кейінгі сыныптарда ұлы ағартушының тәрбиелік мәні өте жоғары әңгімелері мен лирикаға тұнып тұрған өлеңдерін оқып-үйренеді. Үйреніп қана қоймай, сол туындылардың астарында жатқан адамгершілік асыл қасиеттерді бойларына сіңіріп өседі. Әр шығармасында Ы.Алтынсарин адамгершілікке сай келетін жақсылық істердің не екенін ашып беруге тырысады. Ол халық қамын ойлау, қоғам пайдасын өз жеке басының пайдасынан жоғары қою адамгершіліктің ең жоғары өлшемі деп санайды. "Кел, балалар, оқылық" өлеңінде ақын қазақ ауыз әдебиетінің дәстүрлерін шебер пайдаланып, білім мен надандықты, жақсылық пен жамандықты қатар алып, салыстырады. Қалай болғанда да жастарға дұрыс тәрбие беруде, олардың дүниетанушылық көзқарасын кеңейтуде «Қазақ хрестоматиясы» тек сол кезең үшін ғана емес, қазірдің өзінде де мәні зор туынды. Бұл кітапқа енгізілген әңгімелерінде еңбексүйгіштік, оқуға, өнерге ұмтылу, елін-жерін қадірлеу, талаптылық, қайрат пен ерік-жігерлілік, ізденімпаздық, кішіпейілдік, махаббат, қайырымдылық, жалпылай айтқанда, адамгершілік ұғымына тән тағы басқа жақсы мінез-құлыққа тәрбиелеуге керекті мәселелерді қатмиды. Ыбырай Алтынсаринның тағы бір мағыналы да мазмұнды шығармасы "Қыпшақ Сейітқұл" әңгімесі. Әңгіменің тәрбиелік жағы осындай жаңашылдық бағытында жүктеу/скачать 125,41 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|