І. Кеңесбаев жҽне қазақ тілінің дыбыс жҥйесі монография



Pdf көрінісі
бет20/121
Дата27.11.2023
өлшемі1,17 Mb.
#129731
түріМонография
1   ...   16   17   18   19   20   21   22   23   ...   121
Байланысты:
Кенесбаев pdf

о
,
 ө
,
 е
фонемалаpының сӛз басында келу жағдайына тоқталуы;
б) дауыстыларды ерін мен жақ қатысына қарай жіктеп, сызбаға тҥсіруі;
в) дауыссыздарды дауыс қатысына, айтылу орны мен жолына қарай 
жіктеуі;
г) буынның қос дауыссыздан басталмайтынын айтып, тҥрлері мен 
қҧрамын кӛрсетуі;
ғ) тpанскpипциялауда қолданылатын шартты белгілерді кӛрсете отыра 
талдауы. 
І.Кеңесбаев H.А.Баскаковтың тӛмендегідей ой-тҧжырымдарын ӛз 
тарапынан толықтырып, дамытқан: 
а) H.А.Баскаков дауыссыздарды айтылу орнына қарай жетіге жіктесе, 
І.Кеңесбаев кӛмей 
һ
фонемасын қосып, сегізге бӛледі;
ә) H.А.Баскаков буын табиғаты жайында жҧтаң мағлҧмат берсе, 
І.Кеңесбаев Л.В.Щербаның (экспираторлық буын теориясын) идеясын 
басшылыққа ала отырып, буын мәселесін барынша тҥбегейлі сипаттайды;
б) H.А.Баскаков қарақалпақ тіліндегі ерін ҥндестігінің қай буынға дейін 
жететінін нақты кӛрсету қиын екенін пайымдаса, І.Кеңесбаев қазақ тілінде ерін 
ҥндестігі ҥш буыннан аспайды деп батыл пікір айтады;
в) І.Кеңесбаевтың ритмикалық және логикалық екпіндер жайындағы 
тҧжырымы да толық. 
Аталған тармақты жинақтай келе, тҥркі тіл білімі зерттеушілері мен 
І.Кеңесбаевтың фонетикалық пайымдауларында мынадай ҧқсастықтарды 
байқауға болады:

дыбыстарды дауысты және дауыссыз деп жіктеп, олардың қҧрамын 
анықтауы; 

дауыстыларды ашық-жартылай ашық-қысаң, еріндік-езулік, жуан-
жіңішке деп жақ, ерін, тіл қатысы мен қалпына қарай саралауы; 

е

о

ө
дауысты фонемалары сӛз басында келгенде дифтонгоид 
болатындығы; 



фонетика-фонология саласының басты нысаны – фонема мәселесiнiң 
зерттелуiнде Л.В.Щерба идеясын басшылыққа алуы; 

дауыссыз фонемаларды дауыс қатысына, айтылу жолы мен орнына 
қарай бӛлуі; 



Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   16   17   18   19   20   21   22   23   ...   121




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет