І. Кеңесбаев жҽне қазақ тілінің дыбыс жҥйесі монография
жүктеу/скачать 1,17 Mb. Pdf көрінісі
|
Кенесбаев pdf
| ө
; ҧ , ҥ – Қ.Е.) паp гласных пpедставляет один и тот же звук пpоизносимый твеpдо и мягко а , ы , о , у толстые или твеpдые гласные, е ( ä ), и ( i ), ö , ÿ соответственный им тонкие или мягкие гласные. Твеpдые гласные пpоизносятся также, как и в pусском языке" деген тҧжыpымын екі тілдің ерекшеліктерін ескермегендік деп білеміз [59, 4-б.]. 1900 жылғы И.Лаптевтің, 1903 жылғы Н.Катанов пен 1912 жылғы H.Созонтовтың еңбектері – оpыс миссионеpлеpiнiң қазақ тiлi жӛнiндегi хpонология бойынша соңғы зеpттеулеpi [60], [7], [61]. Бipақ бҧлаpда алдыңғы еңбектерден басқаша сипат жоқ. Талдауға тҥскен зеpттеулеpде бҧpыс пiкipлеp де кездеседi. Ӛйткені, кез келген ғылымның зеpттелуiнiң алғашқы бетi бipден кемшiлiксiз жазыла қоймайтыны белгiлi. Ол кемшiлiктеpдiң жiбеpiлуiне басты себеп, ғалымдаpдың ҧңғыл-шҧңғылы мол жат тiлдi зеpттеуi болса, екiншiден, оpыс гpафикасымен жазу-сызуы жоқ тiлдi қаpастыpу қиындық туғызды. Ҥшiншiден, бҧл қазақ тiлi, сондай-ақ тҥpкi тiлдеpiн зеpттеудiң алғашқы ҥлгiсi болғандықтан, сҥйенетiн еңбектеp болмады. Тӛpтiншiден, ғалымдаp қазақ тiлiн оpыс тiлiмен салыстыpа қаpастыpды. Дегенмен де, тҥpкітанушылаpдың еңбектеpi қазipгi қазақ тiлiнiң зеpттелуiне дҧpыс жол кӛpсетті. Оған ғалым I.Кеңесбаевтың: "Совет дәуipiндегi қазақ филологиясы, оның iшiнде қазақ тiл бiлiмiнiң қол жеткен табыстаpы осы сияқты ҧлы қамқоpлықтың нәтижесiнде ғана мҥмкiн болып отыp",– деген сӛзi дәлел бола алады [58]. Және I.Кеңесбаев аталған ғалымдардың еңбектерін басшылыққа ала отырып, "Қазіргі қазақ тілі" оқулығын жазған. Оны зерттеушілер тҧжырымдарының ӛзара ҧқсастықтарынан байқауға болады. Олар мыналар: а) дыбыстарды дауысты және дауыссыз деп жіктеп, олардың қҧрамын анықтауы; ә) дауыстылар мен дауыссыздарды акустика-артикуляциясына қарай іштей топтастыруы; б) сӛз не бipыңғай жуан, не бipыңғай жiңiшке болатындығы және сингармонизмді "дауыстылардың ҥндестігі" деп тҥсінуі; в) еріндік дауыстылар езулік фонемаларға ықпал жасайтындығы; г) дауыссыз дыбыстардың бір-біріне ықпалын ілгерінді және кейінді деп жіктеуі; ғ) тҥркі тілдері лебізді екпін тобына жататыны және екпін сӛздің соңғы буынына тҥсетіндігі. І.Кеңесбаев ориенталистердің мынадай пікірлерін дамытып, ӛзіндік ой тҥйеді: а) H.И.Ильминский жүктеу/скачать 1,17 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|