І тілге қҰрмет – елге қҰрмет мәуелі ағаш
жүктеу/скачать 2,15 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- АТОМДЫҚ ЖӘНЕ ЯДРОЛЫҚ ФИЗИКАНЫҢ ПАЙДА БОЛУЫ Жолдыбай Мөлдір (ҚХР)
| Әдебиеттер
1. Алексеев А. О казахской домбровой музыке // Музыкальная культура Казахстана. Алма-Ата, 1955 2. Бейсенбекұлы О. «Сазды аспаптар сыры» «Ана тілі» Алматы 1994 жыл. 3. Жүзбасов Қ.Т. Домбра – старинный казахский музыкальный инструмент// Известия АН Каз ССР, сер.фил.№2. А 4. Сарыбаев Б. «Қазақтың ұлттық аспаптары» Өнер» баспасы Алматы 1981 жыл. 1975.№5. 89-б. АТОМДЫҚ ЖӘНЕ ЯДРОЛЫҚ ФИЗИКАНЫҢ ПАЙДА БОЛУЫ Жолдыбай Мөлдір (ҚХР) Әл-Фараби атындағы ҚазҰУ Ғылыми жетекшісі: Буланова Т.М. ХІХ ғ. аяғында газ арқылы электрдің өту ту құбылысын зерттеуге ғалымдардың қызығушылықтары басым болды. Осы құбылыс жөнінде Фарадей разрядтың әр түрлі формаларын сипаттады, газдың жарқырау түтігінде қара кеңістікті ашты. Фарадейдің бұл кеңістігі катодтың катодтың көглдір жарқырауын анодтың қызылдырақ жарқырауынан бөліп тұрады. 1859 ж. математик Плюкер газдың қатты кезінде әлсіз көгілдік шоқтары болатыны тапты. Гольдштейн сәулелердің қаситеттерін зерттей отырып, оны 1876 ж. катод сәулелері деп аталатын сәулелерді ашты. 1896 ж. француз ғалымы А.Беккерель радиоактивтілік құбылысын ашты. Осы зерттеудің нәтижесінде атом өзгермейді, бөлінбейді деген түсінікті жоққа шығарды. Радиоактивтіліктің ашылуымен қатар Кавендиш либаораториясының директоры Д.Д.Томсон сәуленің корпускулярлық табиғатын ашты. Томсонның ғылыми жұмысы 1880 ж. жарықтың электромагниттік теориясынан басталды. 10903 ж. электрдің газ арқылы өтуін зерттей отырып электронды ашты. Рентген сәулелердің, радиоактивтіліктің, электронның ашылуы кванттардың ашылуына себеп болды. 1897 ж. Планктың жылулық сәулелену құбылысымен айналысу нәтижесінде кванттық энергияның гипотезасының бастамасын ашуға себеп болды. Физика революциясының бірінші сатысы ХІХ ғ. аяғы ХХ ғ. 50 жылдарында ашылған жаңалықтар физикалық реводюцияның тууына себеп болды. Атомдардың өзгермейтінін, масса заттың өзгермейтін мөлшері, Ньютон заңдары құлдырап, дискреттілік, үзілу пайда болды. Демокрит заманынан бері қалыптасқан физика мен философияда атомның өзгермейтіні және бөлінбейтіні жайлы ұғымдар радиоактивтіліктің ашылуы кезінде жойылды. 1900 ж. Вилар әлсіз сәуле шығаруды ашты. Вилар сәулелерін -сәуле деп атады. Жалпы -сәулелер өту қабілеті жағынан ерекшеленеді. 1900 ж. Беккерель -сәулелер магнит өрісінде ауытқитынын көрсетті. 1903 ж. М.Складовская-Кюри радиоактивтілікті сәулеленудің схемасын көрсетті. Резерфорд жүргізген тәжірибелерге қарағанда радиоактивті ядродан шығарылатын сәулелердің 3 түрі болатындығы тағайындалды: 1) оң зарядты -бөлшектер ағыны. -бөлшектерін шығаратын негізгі көздері болып U, Ra, Th, Ac, Pu элементтері жатады. -бөлшектердің ыдырау кезіндегі жылдамдықтары өте жоғары болады. Бөлшектің зарыдының абсолют шамасы электрон зарядының шамасынан 2 есе көп,ал массасы гелий атомы ядросының массасына тең; 2) -сәулелер – теріс зарядты жарық жылдамдығына жуық жылдамдықпен қозғалатын электрондар. Сәулелердің спектрі үздіксіз, тұтас болып келеді; 3) -сәулелер - ешқандай заряды жоқ, толқын ұзындығы өте аз электромагниттік толқындар. Оның өтімділік қабілеті басқа сәулелерге қарағанда өте жоғары, ал иондану қабілеті өте аз. Резерфорд пен содди радиоактивтіліктің ыдырау заңын тұжырымдады. Ыдырау заңы: Орнықсыз ядролардың белгілі бір уақыт аралығында орнықты күйге көші шамасын көрсететін заң. . - ыдырау тұрақтысы. Эйнштейн кванттық идеяға көңіл бөліп дамытқан. Фотоэффектіні Эйнштейн фотолюминесценция құбылысы арқылы түсіндірді. әр нүктеден шыққан сәуле шргының энергиясы көлемге үздіксіз таралмайды, кеңістікте бөлінбейтін кванттық энергияға қосылады. Жарықтың пайда болуы және жұтылуы кванттық заңдармен сипатталады. 1906 ж. Вольта кернеуі мен фотоэффект жиілігі арасындағы қатынасты көрсетеді: Резерфорд-Бор атомы. Радиоактивті сәулелену мен кванттық теорияны зерттеу Резерфорд-Бор атомының кванттық моделін құруға әкелді. Бірақ бұл модельді құрмас бұрын классикалық электродинамика мен механика көзқарасы негізінде басқа модель құрылды. 1904 ж. жапон физигі Хантаро Нагаока мен ағылшын физигі Д.Д.Томсоннның атом құрылысы құрылды. Томсон атомында электр өрісі сфера бойында жатады. Қарапайым сутегі атомында электрон оң зарядталған сфераның центрінде орналасады. Электронның центрінен ығысуы кезінде оған электрлік тартылатын квазисерпімді күш әсер етеді. Күш әсерінен электрон тербеліс жасайды. Егер сфера радиусы атом радиусының ретімен сәйкес келсе, тербеліс жиілігі сфера радиусымен және электрон заряды және массасымен анықталады. Атом ядросы электродинамика заңымен сәйкес келмеді. Тек 1904 ж. планетарлық моделін нақтылауға зерттеу жұмыстары басталды. 1909 ж, Гейгер мен Марсден шашырау бұрыштары үлкен болатынын тапты. 1913 ж. Ф.Содди мен К.Фаянс ығысу заңын ашты, яғни радиоактивті элемент -ыдырау кезінде Менделеев кестесінде 2 номерге үстіге, ал -ыдырауда – 1 номерге астыға ығысатынын көрсетті. Содди атомның ядросы бірдей зарядты, бірақ әр түрлі массалы элементтің түрін - изотоп деп атады. 1911 ж. Т.Вильсон «Вильсон камерасы» құралын ойлап тапты. Құрал арқылы тұмандық ізі арқылы зарядталған бөлшекті көруге болады. 1918 ж. Бор сәйкес келу принципін тұжырымдады. Бор теориялық физика институтының негізі қаланды. 1922 ж. Борға Нобель сыйлығы берілді жүктеу/скачать 2,15 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|