исследование функциональной грамотности

376
377
информа-
ционная
находить и отбирать необходимую информацию из книг, справочников, энцикло-
педий и др. печатных текстов
читать чертежи, схемы, графики
использовать информацию из сми (газеты, журналы, радио, телевидение)
пользоваться алфавитным и систематическим каталогом библиотеки
Анализировать числовую информацию
коммуни-
кативная
работать в группе, команде
расположить к себе других людей
не поддаваться колебаниям своего настроения
приспосабливаться к новым, непривычным требованиям и условиям
организовать работу группы
владение ино-
странными 
языками
перевести со словарем несложный текст
рассказать о себе, своих друзьях, своем городе
понимать тексты инструкций на упаковках различных товаров, приборов, быто-
вой техники
общаться с зарубежными друзьями и знакомыми на различные бытовые темы
грамотность при 
решении 
бытовых 
проблем
выбирать продукты, товары и услуги (в магазине, в различных сервисных служ-
бах)
планировать денежные расходы, исходя из бюджета семьи
использовать различные технические бытовые устройства, пользуясь 
инструкциями
ориентироваться в незнакомом городе, пользуясь справочником, картой
правовая и 
общественно-
политическая 
грамотность
отстаивать свои права и интересы
объяснять различия в функциях и полномочиях президента, правительства, го-
сударственной Думы
объяснять различия между уголовным, административным и дисциплинарным 
нарушением
Анализировать и сравнивать предвыборные программы разных кандидатов 
и партий
на основании корреляционного и факторного анализа данных исследования выделены 3 основных фак-
тора, определяющие функциональную грамотность сегодняшнего выпускника.
первый – это умение самостоятельно решать конкретные жизненные проблемы (в различных сферах – 
от бытовой, коммуникативной до правовой).
второй – компьютерные и информационные умения.
третий – коммуникативные умения.[1, c.144]
безусловно,  понятие  «функциональная  грамотность»  (фг),  будучи  явлением  социально-педагогиче-
ского плана, в применении к школьному образованию нуждается в конкретном рассмотрении и уточнении, 
особенно в настоящее время в условиях вариативности образования и социокультурного контекста обу-
чения. Для каждой ступени школьного образования можно определить минимально допустимый уровень 
образованности. по окончанию начальной школы предполагается, что ученик должен достичь уровня эле-
ментарной грамотности, основной школы - функциональной грамотности, средней школы- компетент-
ности. естественно, что реальное достижение каждого уровня образованности отдельным учеником зави-
сит от многих факторов, в том числе от состояния здоровья, физического и психического развития, уровня 
опорных знаний и умений, мотивации учебной деятельности. Для системы общего среднего образования 
особую актуальность приобретают уровни элементарной и функциональной грамотности [2, c.17].
3. функциональная грамотность в исследованиях PisA. рассмотрим программу международного 
исследования образовательных достижений pisa, осуществляемая организацией экономического сотруд-
ничества и развития – оЭср (оесd – organization for economic cooperation and development) при уча-
стии ведущих международных научных организаций и национальных центров, основной целью которой 
является – оценка образовательных достижений учащихся в области функциональной грамотности. по 
специально разработанной методике исследуется функциональная грамотность школьников – навыки в 
чтении, математике, естественных науках, а также в умении решать проблемы, напрямую не связанные с 
определенными предметными областями.
основные подходы к оценке образовательных достижений в исследовании pisa заключается в следу-
ющем:
Математика. математическая грамотность – способность определять и понимать роль математики, 
высказывать обоснованные суждения и использовать математику так, чтобы удовлетворять потребности, 
присущие созидательному, заинтересованному и мыслящему гражданину. основное внимание уделяется 
использованию математических знаний в разнообразных ситуациях с применением различных подходов, 
требующих размышления и интуиции.
естествознание. естественно-научная грамотность – способность использовать естественнонаучные 
знания, выявлять проблемы и делать обоснованные выводы, необходимые для понимания окружающего 
мира и тех изменений, которые вносит в него деятельность человека, и для принятия соответствующих 
решений.
чтение. грамотность чтения – способность к осмыслению письменных текстов и рефлексии на них, к 
использованию их содержания для достижения собственных целей, развития знаний и возможностей, для 
активного участия в жизни общества. оценивается не техника чтения и буквальное понимание текста, а 
понимание и рефлексия на текст, использование прочитанного для различных целей.
решение проблем. компетентность в решении проблем – способность использовать познавательные 
умения для решения межпредметных реальных проблем, в которых способ решения сразу не определяется 
[4, c.23].
как мы видим, в исследовании pisa отражены современные тенденции в оценке образовательных до-
стижений, направленные не на определение уровня освоения школьных программ, а на оценку способно-
сти учащихся применять полученные в школе знания и умения в жизненных ситуациях. 
4.  формирование  функциональной  грамотности  в  начальной  школе.  грамотность  любого  вида 
складывается  в  процессе  обучения,  будучи  проявлением  достижений  в  этом  процессе,  она  выражается 
в способности человека добиваться получения результатов деятельности, совпадающих с поставленной 
целью.
по мнению ряда исследователей (о.с.газман, в.с.леднев, г.и. Щукина), сферы проявления функцио-
нальной грамотности охватывают все виды деятельности, в которые включен школьник. Это и учебно-по-
знавательная,  ценностно-ориентационная,  коммуникативная,  преобразовательная  (предметно-практиче-
ская), художественная, игровая деятельность [2, с.23].
исходя из современных трактовок уровней  грамотности и функциональной грамотности и их ме-
ста в формировании образованности школьников, а также задач, стоящих перед отечественным образова-
нием в целом, проблема формирования функциональной грамотности должна и может занять центральное 
место в отношении характера учебной коммуникативно-познавательной деятельности в рамках цикла дис-
циплин или одной дисциплины в начальной школе.
понятие «грамотность» (чаще всего она определяется как исходная или элементарная грамотность) в 
начальной школе соотносится с овладением младшими школьниками элементарными средствами познава-
тельной и познавательно-коммуникативной деятельности и развитостью умений, именуемых в дидактике 
опорными.
понятие функциональной грамотности, будучи интегрированным показателем образованности по от-
ношению к учебным дисциплинам начальной школы, является многокомпонентным понятием по своему 
составу и структуре. оно может быть рассмотрено прежде не только с позиции развития у учащихся со-
циокультурных способностей, как социокультурная наблюдательность, социокультурная ориентировка, 
социокультурная восприимчивость, обеспечивающих адекватность и корректность решения учащимися 
коммуникативных новообразований [2, с.23]. 
функциональная  грамотность  выступает  непременным  условием  успешной  адаптации  младшего 
школьника к окружающей среде. в современных условиях она является гарантией выживания человека и 
атрибутом непрерывного образования.

378
379
использованная литература
1. вершловский с. г., матюшкина м. Д. функциональная грамотность выпускников школ // социс. № 
5. 2007. с.140-144.
2.  соловцова  Э.  и.  понятие  функциональной  социокультурной  грамотности  в  курсе  обучения  ино-
странным языкам // иностранные языки в школе.– № 2. 2007. с.17-23.
3. бранд о. функциональная грамотность в промышленно развитых странах // перспективы. № 2. 1988. 
с.37-51.
МұғаліМнің аҚПараттыҚ-коММуникациялыҚ Құзырлылығын 
ҚалыПтастыру Жолдары
кафизов н. б.
 «Зерде» дарынды балалар мектебінің директоры., Екібастұз қаласы,
Қазақстан Республикасы
аңдатпа
баяндама авторы мұғалімдердің ақпараттық коммуникативтік құзыреттілігін арттыру бойынша өз 
мектебіндегі іс-тәжірибесімен бөліседі. педагогтардың компьютерлік технологияларды жетік меңгеруі 
үшін үшін арнайы ақпараттандыру бағдарламасын дайындау керек деп есептейді. 
аннотация
Автор статьи делится опытом работы своей школы по повышению информационно-коммуникативной 
компетентности учителей. Автор считает, что для успешного усвоения и внедрения в практику компью-
терных  технологий необходима разработка специальной программы по информатизации.
Abstract
the author of this report shares his experience with his colleagues on developing informative – communicative 
competence theme. he considers that teachers must know computer technologies on a good level that’s why he 
decided to make a special program on informatization. 
ххі ғасыр – жоғары компьютерлік технология ғасыры. біріккен  ұлттар  ұйымының шешімімен «ххі  
ғасыр-ақпараттандыру  ғасыры»  деп  атауының  өзі  осыған  дәлел.  бүгінде  ақпаратпен  қамтамасыз  ету 
жүйесінсіз экономикада да, әлуметтік салада да, білім мен ғылым саласында да ілгерілеу мүмкін емес. 
сондықтан да білім беруді ақпараттандыру ісі мемлекеттік саясаттың стратегиялық маңызды бағыттарына 
енді. 
білім және ғылым министрі б. жұмағұловтың мәліметіне сүйенсек білім саласын ақпараттандыру екі 
негізгі бағытта дамып келеді. 
бірінші  бағыт  –  мектептерді  компьютерлік  технологиялармен  қамтамасыз  ету.  бүгінгі  таңда 
республикамыз бойынша 16 оқушыға бір компьютерден келеді. 
Ақпараттандырудың  екінші  бағыты  –  мазмұндық  сипаты.  бұл  бағытқа  ақпараттық  технологиялар 
саласында  кадрлар  даярлау,  электронды  оқу  құралдарын  әзірлеу,  оқу  тәрбие  процесінде  ақпараттық 
технологияларды тиімді пайдалану жатады. 
оқу  процесінде  ақпараттық  технологияларды  тиімді  пайдалану  үшін  ең  алдымен  мұғалімдердің 
ақпараттық-коммуникациялық  құзырлылығы  мен  ақпараттық  мәдениетін    қалыптастыру  керек.  бұл 
қазіргі таңда білім беру жүйесіндегі ең маңызды мәселелердің  бірі болып отыр. 
Алдымен түйінді сөздерге ресми ақпарат көздерінен анықтама беріп кететін болсақ. 
Ақпараттандыру  туралы Қазақстан республикасының 2007 жылғы 11 қаңтардағы n 217 Заңындағы 
анықтамадан  үзінді.  Ақпараттандыру  -  ақпараттық  технологияларды  пайдаланудың  негізінде 
электрондық ақпараттық ресурстарды, ақпараттық жүйелерді қалыптастыруға және дамытуға бағытталған 
ұйымдастырушылық, әлеуметтік-экономикалық және ғылыми-техникалық процесс;
компьютерлік    технологиялардың    даму  жағдайындағы  ақпараттық  сауаттылыққа    к.А.каймин 
«компьютермен өз бетінше  жұмыс істей  білу, компьютерлік  техниканың  көмегімен есептеу, жазу, сурет 
салу, ақпараттарды іздеу дағдылары мен біліктерінің  болуы»  деп анықтама береді.
ж.к.түймебаев,  А.е.әбілқасымованың  «Энциклопедиялық  сөздігінде»  ақпарат,  оқытуды 
ақпараттандыру сөздеріне төмендегідей анықтамалар берген:
ақпарат - нақты мәліметтер және олардың өзара тәуелділігі туралы білім жиынтығын сақтау, өңдеу 
және  тапсыру  нысаны  болып  табылатын  бір  нәрсе  туралы  хабар,  мағлұмат;  адамдар  ауызша,  жазбаша 
немесе басқа тәсілмен берілетін мағлұмат, мәліметтер жиынтығы;
оқытуды ақпараттандыру – 1) есептеуіш техника және оған байланысты ақпараттық технологияларды 
қолдану  барысында  оқушының  танымдық  қызметін  басқару  және  ұстаз  бен  оқушыға,  білім  мазмұнын 
толықтыратын, қажетті мәтіндік және көрнекі ақпаратты ұсыну; 2) білім беру саласын оқыту мен тәрбие 
жұмысында  психология  –  педагогикалық  мақсаттарды  жүзеге  асыруға  бағытталған  қазіргі  ақпараттық 
технологияларды жасақтау мен пайдалануды теорияда және тәжірибесімен қамтамасыз ету процесі.
м.в.лебедев    мен  о.н.  шилова  мұғалімнің    ақпараттық-коммуникациялық  құзырлылығын  «оқу, 
тұрмыстық, кәсіби  міндеттерді ақпараттық  және коммуникациялық  технологиялардың  көмегімен шеше  
білу  қабілеттілігі»  деп анықтайды.
ғалымдар  өз  зерттеулерінде  ақпараттық  қоғам  жағдайында  педагогтардың  ақпараттық-
коммуникациялық құзырлылығын қалыптастыру көрсеткіштерін төмендегідей анықтаған:
- білім беру жүйесінің әлемдік ақпараттық кеңістікке саналы түрде енуін қамтамасыз ету;
- ақпараттардың шексіз көлемі мен осы ақпараттарды аналитикалық түрде өңдеуді   қамтамасыз етуге 
даярлау;
- ақпараттық ортада жеке тұлғаның шығармашылық сапасын дамыту мен қалыптастыру және өзіндік 
ақпараттық ортаны құру дағдыларын қалыптастыру;
- ақпараттық ортада коммуникативтік мәдениетті қалыптастыру;
- ақпараттық ортада өзара байланыс қызметтерін қалыптастыру;
-  ақпараттық  ортада  ақпаратты  алу,  таңдау,  сақтау,  қабылдау,  түрлендіру,  жіберу  және  бір-бірімен 
сабақтастыру мәдениеттерін қалыптастыру;
-  интерактивтік  телекоммуникациялық  технологияларды  (интернет,  қашықтықтан  оқыту  және  т.б.) 
қолдануға даярлау;
-  ақпараттық-білімдік  ортаны  модельдеу  мен  жобалау  қабілетін  қалыптастыру  және  осы  дағдыны 
өзіндік кәсіби қызметтеріне қолдануға даярлау.
ғалымдар мен мамандардың пiкiрiнше, педагогтың ақпараттық мәдениетiн дамытудың негiзгi факторы 
ақпараттық және компьютерлiк технологияларды қолдануға бaйланысты бiліктілiктi көтеру жүйесi болып 
саналады. 
бiрiншi  —  педагогикалық  бiлiм  беретiн  орта  кәсiптiк  және  жоғары  оқу  орындары  студенттерiнiң 
ақпараттық мәдениетiн қалыптастыру .
екінші – мұғалімдердің біліктілігін арттыру институттарында арнайы курстар ұйымдастыру.
Үшінші – мектепте жекелеген тақырыптарда практикалық семинарлар ұйымдастыру.
ең  алдымен  білім  беруді  ақпараттандырудың  мемлекеттік  бағдарламасы,  аймақтық  бағдарламасы 
негізінде 2010-2015 жылдарға арналған мектептің ақпараттандыру бағдарламасы жасалынды. 
і кезең: 2010-2011 жылдар.
материалдық  техникалық  базаға  анализ  жасау,  оны  кеңейту  және  жаңарту.  мектептің  ақпараттық 
кеңістігін  жетілдіру,  мектепішілік  ақпараттық  құрылымды  құрастыру.  педагогтардың  ақпараттық-

380
381
коммуникациялық  құзырылығын  анықтау.  Арнайы  курстар,  практикалық  семинарлар  ұйымдастыру 
арқылы  меңгеру  пайызын  көтеру.  мұғалімдерді  ақпараттық  технология  мүмкіндігін  қолдану  бойынша 
конкурстарға қатыстыру. әр пән кабинетін компьютерлік техникамен қамтамасыз ету, бір желіге біріктіру. 
і кезең қорытындысына қысқаша тоқталатын болсақ: 
мектепте оқу кабинеттерінің  саны – 29. жаңа модификациядағы кабинет саны – 14. жаңа 
модификациядағы кабинеттермен жабдықталу үлесі 48% құрады: физика кабинеті – 3, химия кабинеті 
– 1, биология кабинеті – 2, лингофон кабинеті – 1, әмбебап кабинет – 3, мультимедиалық кабинет – 1, 
компьютерлік  кабинеттер – 3, оның ішінде 9 кабинет интерактивті тақтамен және 2 кабинет про-
ектормен жабдықталған. мектептегі барлық оқу кабинеттері,  мектеп әкімшілігі, оқытуға көмекеші 
персоналдар компьютерлермен жабдықталған. мектептегі барлық компьютерлер саны 90, оқу 
процесінде қолданылатыны 80. оқушы саны 370, бір компьютерге 5 оқушыдан келеді. барлық ком-
пьютерлер жергілікті желіге қосылған.  файлдық серверде мектептің мәліметтер қоры және оқытушы 
бағдарламалар архивы орналасқан. мұғалім – оқушы – ата-ана арасындағы байланысты жаңа деңгейге 
көтеру үшін www.ekbzerde.kz сайты жұмыс істейді. кез келген компьютерден интернетке шығу 
мүмкіндігі бар. 
мұғалімдердің ақпараттық-коммуникациялық құзырылығын зерттеу нәтижесінде  95 пайызы 
компьютерді қолданушы деңгейінде білетіндігі анықталды (38 мұғалім). 83 пайызында үйлерінде 
компьютерлері бар, 46 пайызында интернетке қосылған. компьютерді 1-4 жыл аралығында қолданатын 
мұғалімдер саны 4, 5-9 жыл аралығында 18, 10 жылдан астам 16. Қолданушы деңгейінде меңгерген 
мұғалімдердің 100 пайызы мәтіндік редактормен жұмыс істей алады, 85 пайызы интернеттен ақпарат алу 
дағдалары қалаптасқан, 26 пайызы электронды кестені, 48 пайызы презентациялар дайындауды, 60 пайы-
зы интерактивті тақтаны еркін қолдана алатындығы анықталды.  
pasco орталығы өткізген «интерактивті құрал жабдықтарды оқу процесіне қолдану» 
тақырыбындағы практикалық семинарларға 5 педагог, павлодар облыстық ақпараттық технологиялар 
орталығы өткізген «pasco құрал жабдықтарымен зертханалық және практикалық жұмыстар орындау» 
семинарында 2 мұғалім өз білімін жетілдірген. inter teach оқу орталығы ұйымдастырған «Ағылшын тілін 
оқытудағы интерактивті әдістемелері» курсынан 4 ағылшын пәнінің мұғалімі, intel education орталығы 
ұйымдастырған «интел бағдарламасы бойынша болашаққа оқыту» курсынан 3 мұғалім өз білімін 
жетілдірген. 2010, 2011 жылдар аралығында мұғалімдердің облыстық білімін жетілдіру институтында 
мұғалімдердің 26 пайызы өз білімін жетілдірген, курстан өту кезінде ақпараттық-коммуникациялық 
құзырлығын қалыптастыру бойынша арнайы дәрістер алған. 
төмендегідей проблемалар анықталды:
компьютерлердің  көпшілігі  бір  рангілік  желіде,  13  компьютер  Windows  2008  server  домені  
арқылы  басқарылады.  компьютерлердің  көпшілігінде    Windows  xp  home  edition  операциялық  жүйесі 
орнатылғандықтан көп сатылы желіде істеу мүмкіндігі жоқ. сондықтан жаңа компьютерлер  сатып алу 
барысында операциялық жүйесінің домен арқылы басқарылатынына назар аудару керек.  мектеп мега-
лайн кең жолақты интернетке қосылған, жылдамдығы 512 килобит сек. Айына 10 гигобайт ақпарат алуға 
мүмкіндік бар, бұл аздық етеді. сондықтан интернетке қосылуды прокси сервер арқылы ұйымдастыру 
және әр компьютерге лимит беруді ұйымдастыру қажет. 
интерактивті тақтаны үнемі 8, аптасына 1 рет 6, айына 1 рет 5, тоқсанына 1 рет 11 педагог қолданады. 
бұдан сабақ кестесінде интерактивті тақта орналасқан кабинеттерге сабақтардың біркелкі бөлінбегенін 
байқаймыз. сабағы интерактивті тақта орналасқан кабинетке түспегендіктен мұғалімнің оны меңгеру мо-
тивациясы болмайды. келешекте сабақ кестесін құру барысында осыны ескеру, қосымша интерактивті 
тақталар  алуға  жағдай  жасау  керек.  интерактивті  тақтаны  меңгеру,  электронды  кестені,  презентация 
бағдарламасын  қолдану  пайызы  әлі  төмен  екені  байқалды.  мектепте  күзгі,  көктемгі,  қысқы  каникул 
кездерінде пән мұғалімдеріне арналған «интерактивті тақтаны қолдану», «ms excel электронды кестесімен 
жұмыс», «АД тестер бағдарламасымен жұмыс», «ms powerpoint бағдарламасында презентациялар дайын-
дау» тақырыптарына практикалық семинарлар ұйымдастыру жоспарланды. 
іі кезең. 2012-2013 жылдар.
оқу-тәрбие үрдісінде Акт-ны (Ақпараттық коммуникациялық технологияны)  жүйелі түрде қолдануға 
жағдай жасау. Электронды оқыту жүйесіне енуге дайындық жұмыстарын жүргізу. мектеп әкімшілігін, 
пән  мұғалімдерін  «Электронды  оқыту  жүйесі»  бойынша  курстардан  өткізу.  интернет  мүмкіндіктерін 
қашықтықтан оқытуда кеңінен пайдалану. курстан өтіп келген мұғалімдердің іс-тәжірибесін мектептеп 
ішінде  тарату.  біріккен  ақпараттық  кеңістікке  ену.  мектеп  сайтында  on-line  режиміндегі  тест  арқылы 
оқушы білімін бағалау.  
ііі кезең. 2014-2015 жылдар. 
Электронды оқыту жүйесіне ену (e-learning). оқу-тәрбие процесін автоматтандырылған жүйе арқылы 
басқару:
мектепті басқарудың ішкі жүйесі (мектеп іс-қағаздар жүйесін басқару);
Электронды оқулықтар ішкі жүйесі (e-book);
оқыту үрдісін басқарудың ішкі жүйесі (lms);
оқу мазмұнын басқарудың ішкі жүйесі (lcms);
тестіні басқарудың ішкі жүйесі (tms);
Дамытуды басқарудың ішкі жүйесі (dm);
мониторинг және талдау ішкі жүйесі;
облыстық білім беру басқармасы біздің мектепті электронды оқыту жүйесіне 2013-2014 оқу жылы-
на  енгізуді  жоспарлап  отыр.  осыған  байланысты  дайындық  жұмыстарын  тездету  қажеттілігі  туындап 
отыр.   Қорыта айтқанда мұғалімдердің ақпараттық коммуникативтік құзыреттілігін арттыру үшін арнайы 
бағдарлама  дайындалып,  оның  кезеңдері  педагогикалық  кеңестерде,  директор  жанындағы  отырыстар-
да талданып, түзетулер енгізіліп отырылуы керек деп есептейміз. Адамзаттың қолы жеткізген  ең үлкен 
табыстарының бірі – ақпараттық технологиялар. бірақ оны шектен тыс орынсыз көп қолданса өз зиянын 
тигізуі мүмкін. сондықтан да тең ортаны тауып қолданған дұрыс болады деп ойлаймыз.  
әдебиеттер тізімі
1.  Қр білім беруді дамытудың 2010-2015 арналған бағдарламасы.
2. Ақпараттандыру  туралы Қазақстан республикасының 2007 жылғы 11 қаңтардағы № 217 Заңы.
3. ж.к.түймебаев, А.е.әбілқасымова «Энциклопедиялық сөздік».
4. Қр білім және ғылым министрі б. жұмағұловтың «білім беру жүйесін ақпараттандыру» атты 5-ші 
халықаралық форумда сөйлеген сөзі. 03/11/2011. 
5. мектептің 2010-2015 жылға арналған ақпараттандыру бағдарламасы. 
6. шарипов б.ж. научно-методические основы информатизации детелности учителей. Автореферат 
дисертации на соискание ученой степени доктора пеагогических наук, Алматы
ПовыШение качества биологического образования ПутеМ исПользова-
ния ПедагогическоЙ теХнологии 
треХМерноЙ МетодическоЙ систеМы обучения
келлер М. с.
Токушинская школа-гимназия, Аккайынский район,
Северо-Казахстанская область
Республика Казахстан 
аңдатпа
мақалада  ауыл  мектеп  –  гимназиясында  биология  сабақтарында  оҮәжт  қолдану  тәжірибесі 
қарастырылған.  білім  сапасы  әр  түрлі  деңгейлі  тапсырмаларды  қолдану  және  оқушылардың  өз 
беттерімен белсенді жұмыс атқара алу мүмкіндіктері арқылы қамтамасыздандырылады. берілген техно-

382
383
логия оқу материалдарын құрылымдауға, танымдық қызығушылықтарын арттыруға, шығармашылық 
белсенділік  қалыптастыруға,  оқу  әрекетінің  рефлексиясын  жасауға  мүмкіндік  береді  және  оқушыны 
өзін – өзі бағалауына ынталандырады.

жүктеу/скачать 4,54 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: