Қазіргі біліМ беру ЖағдаЙындағы Жаңа тұрПатты МұғаліМдерінің

184
185
қызметті орындай алу қабілеттілігі», – делінген, таубаева ш.т: «Құзыреттілік – ол тұлғаның оқыту және 
әлеуметтену  үдерістері  барысында  меңгерген  білім  мен  тәжірибеге  негізделген,  оның  жалпы  қабілеті 
мен іс-әрекетке даярлығы ретінде айқындалатын, тұлғаның кіріктірілген қасиеті» - деп қарастырады 4.
білім деңгейіне жету үшін оқу үдерісін соған сай ұйымдастыра білетін, мектеп оқушыларына білімді 
өз бетінше жаңа инновациялық технологиялар негізінде кәсіби құзыреттілігі қалыптасқан мұғалімдер 
даярлау  міндеті  тұр.  білім  беру  жүйесіндегі  педагогтың  кәсіби  құзіреттілігінің  теориялық  негізін 
айқындап алу үшін, осы терминнің дербес анықтамасын келтірейік.
педагогтың  кәсіби  құзыреттілігі  кәсіптік  мамандануы,  кәсіби  іс-әрекетті  орындаудағы  теориялық 
және  практикалық  дайындықтарының  бірлігі.  мұғалімнің  кәсіби  құзыреттілігі  үшін  психологиялы-
педагогикалық және арнайы білімдерді меңгеруі керек, сонымен бірге ол білімдерін нақты бір ситуация-
ларды қолдана алуы қажет. кәсіби құзыреттілік мұғалімнің өз ісінде шебер болуын анықтайды. Қазіргі 
кезде  кәсіби  құзыреттілікті  қалыптастырудың  теориялық  және  практикалық  аспектілері  көптеген 
ғалымдардың зерттеу нысаны болып келеді. 
кенжебеков  б.т.  жоғары  оқу  орны  жүйесінде  болашақ  мамандардың  кәсіби  құзыреттілігін  зерт-
теу  барысында  кәсіби  құзыреттілік  ұғымына  мынадай  анықтама  береді:  «кәсіби  құзыреттілік  -  бұл 
кіріктірілген  іргелі  білімдер,  адамның  қабілеттері  мен  жинақталған  біліктіліктерінің,  оның  кәсіби 
маңызды  сапаларының,  технологияны  жоғары  деңгейде  меңгеруінің,  мәдениеті  мен  шеберлігінің, 
ұйымдастырудағы шығармашылық әрекетінің, өзін-өзі дамытуға дайындығының бірігуі» 5.
меңлібекова г.ж. болашақ мұғалімнің әлеуметтік құзыреттілігінің қалыптасуына үлкен мән береді. 
оның пікірінше, әлеуметтік құзыреттілік - адамның әлеуметтік шындықты құндылық ретінде түсінуінің, 
әрекетті басқарудағы нақты әлеуметтік білімінің, өзін анықтаудағы субъективтік қабілетінің, әлеуметтік 
технологияны жүзеге асыру біліктілігінің бірігуі ретіндегі кіріктірілген сапалық қасиеттерідеп өз пікірін 
орынды атап көрсеткен 5. 
кәсіби  құзіреттілікті  қалыптастырудың  әдіснамалық  және  теориялық  аспектілері  Дж.равен, 
м.А.холодная,  Э.ф.Зеер,  А.к.маркова,  Ю.н.петров,  с.с.кунанбаева,  к.с.успанов,  А.к.козыбай, 
б.б.баймуханова, в.А.Дегтярев, н.А.Аминов, л.н.боголюбов (әлеуметтік құзіреттілік), А.л.бусыгина, 
и.б.бичева,  А.с.белкин,  о.м.гущина,  Д.н.кулибаева,  м.н.карапетова  (педагогикалық  құзіреттілік), 
н.г.витковская,  и.м.Аксянова,  в.в.лукин,  г.А.уманова,  А.т.чакликова  (ақпараттық  құзіреттілік), 
п.Э.шендерей  (зерттеушілік  құзіреттілік),  г.к.нургалиева,  г.м.кертаева,  Д.м.Джусубалиева, 
м.ж.балабекова, л.к.керимова, в.н.бобрикова және т.б. ғалымдардың жұмыстарында құзіреттіліктің 
түрлері, оны қалыптастырудың спецификасы қарастырылған. сонымен қатар жекелеген пәндер бойын-
ша құзіреттілікті қалыптастыруға б.баймұханов, с.е.шәкілікова, м.ә.Құдайқұлов, А.е.әбілқасымова, 
ш.т.таубаева, ж.А.Қараевтың еңбектерінде ерекше көңіл бөлінген.
кәсіби  құзыреттілік  мәселесін  зерттеген  ғалымдардың  ой-тұжырымдарын  терең  талдай  отырып, 
қазіргі білім беру жағдайында мұғалімнің құзыреттілігін мынадай кешенде сипаттауға болады:
•  мәндік аспект, өтілетін материалды жете түсінуі, ұғынуы және оған деген қарым-қатынас, бұл 
жағдайда оқытудың теориялық негізін, өткір мәселелерді ұғыну;
•  мәселелік практикалық аспект: бұл осы жағдайда педагогтың алдына мақсат орындау жолдарын, 
міндет нормаларын қойып жинақтауды сипаттайды;
•  коммуникативтік  аспект:  бұл-педагогтың  оқу  үдерісіне  қатысын  және  өзара  ықпал  жасауын 
қамтамасыз етеді.
Әлеуметтік  құзіреттілік  –  бірлескен  кәсіптік  қызметпен  айналысу  қабілеті  (ұжыммен,  топпен), 
қызмет ету, басқару кәсібінде қабылданған кәсіби қарым-қатынас тәсілдерін қолдана білу. яғни, мұғалім 
оқушылармен қарым-қатынаста тактикасын баланың жасы, рухани өсуіне байланысты өзгертіп отыруы 
керек. оқушыларды топтық, ұжымдық жұмыстар жасай алуға, соның ішінде жеке тұлғаның дамуына мән 
беруі керек.
Білім беру құзіреттілігі – білім беру қызметінде кәсіби білімді, білік пен дағдыны, мақсат қоюшылықты 
игеруге  деген  қызығушылық  және  білім  беру  қызметінде  субьектілік  пен  креативтіліктің  дамуына 
ынталылық, педагогикалық және әлеуметтік психологияның негіздерін қолдана білу қабілеті. 
педагогтың кәсіби құзыреттілігі дегеніміз кәсіби іс-әрекетті орындаудағы мүмкіндіктері. педагогтың 
кәсіби құзыреттілігі ұғымы мұғалімнің жеке мүмкіндіктерін білдіреді, ол педагогикалық ситуациялар-
ды дербес және тиімді шешуге ықпал етеді.  ол үшін мұғалім педагогикалық теорияларды және оны 
практикада қолдануды білуі керек.
Ұлы чех педагогы я.А.коменский: «мұғалімдерге тамаша міндет жүктелген, күн астында одан жоғары 
тұрған ешкім жоқ», - деп айтса,  гуманист-педагог ы.Алтынсарин: «мұғалім – мектептің жүрегі», - де-
ген анықтама береді. әрине, педагогикалық мамандыққа кездейсоқ адамдар келмеуі керек. мұғалімдік 
маман атына лайық болуы керек. мұғалім оқушыға қай жағынан болсын өзін-өзі ұстауы, сөйлеуі, жүріс-
тұрысы, киім-киісі жағынан болсын үлгі. бұл жағдайда оқушының жеке адам ретінде қалыптасуына жа-
нама әсер етеді. оқушының ар-намысын сыйламаған, құқығын аяққа таптайтын мұғалімді оқушы да 
сыйламайды, ұстаз оқушыларына тәлім-тәрбие бере алмайды. мұғалімнің өз жұмысына ықылассыздығы 
оқушыға тікелей әсер етеді. талап қоя білмейтін, оқу үдерісін ұйымдастыра алмаған мұғалім ешқандай 
нәтижеге қол жеткізе алмайды деп ойлаймыз.
Қазіргі  білім  беру  жағдайындағы  жаңа  тұрпатты  мұғалімі  үш  түрлі  құзыреттілікке  ие  болуы 
тиіс:  әдіснамалық,  жалпымәдени,  пәндік-бағыттылық.  педагогикалық  қызметтің  шығармашылық 
бағытталуы, біріншіден, мұғалімге мамандығы үшін мәні бар күшті және әлсіз жақтарын (өзін-өзі тану-
ын, эмоционалдық қалпын, коммуникативтік және дидактикалық қабілеттерін және т.б.) бағалай алуы; 
екіншіден, зияткерлік мәдениетін (ойлау, ес, қабылдау, зейін), мінез-құлық, қарым-қатынас, соның ішінде 
педагогикалық қарым-қатынасты меңгеруі; үшіншіден, қазіргі интеграциялық үдерістер, әлемдік білім 
берудің даму тенденцияларын бағдарлай алу сияқты мәселелерді қарастырумен байланысты.
Қазіргі  кезде,  педагогикалық  қызметте  шығармашылықты  талап  ететіні  барлығымызға  түсінікті. 
Адамның  шығармашыл  мүмкіндіктерінің  дамуы  тұлғаның  интеллектуалды,  эмоциялық,  рухани 
потенциалының  баюына,  өзін-өзі  жетілдіруге,  танытуға  ұмтылуға  нақты  жағдай  туады.  осыған  бай-
ланысты мұғалімдердің кәсіби дайындығының мақсаты да өзгереді. кәсіби құзіреттіліктің қалыптасу 
үдерісі кәсіби білімнің, біліктің, іс-әрекеттің қалыптасуын қамтиды, педагогтың жалпы мәдени дамуын, 
өзінің көзқарасының және тұлғалық кәсіби құнды қасиеттердің қалыптасуын қамтиды.
жаңа тұрпатты мұғалім ұғымын теориялық еңбектерде қарастырылу жайы, айтылған мәселелерді 
жүзеге асыру үшін жаңа тұрпатты мұғалімді қалыптастыруда инновациялық технологияларды қолдану 
қажет.  мұғалімнің  кәсіби  құзіреттілігі  -  оның  жан-жақты  білімінен  педагогикалық  шеберлігімен, 
оқытудың  жаңа  әдістерін  меңгерумен  өлшенеді.  мұғалім  қаншалықты  білімді,  шығармашыл  болса, 
оның құзыреттілік аясы да соғұрлым кең болады. мұғалімнің кәсіби құзіреттілігінің негізгі шарттары:
•  тұлға аралық және еңбектегі байланыс;
•  қызметтің  эканомикалық,  әлеуметтік,  құқықтық,  адамгершілік,  психологиялық  аспектілерін 
меңгеруі;
•  қызметті жаңа жағдайға бейімдеудегі, басқару шешімін қабылдаудағы дайындығы;
•  практикалық кәсіби тапсырмаларды орындаудағы дайындық әлеуеті;
•  нақты жағдайларға байланысты қандай да бір әдістерді пайдалану біліктілігі;
•  тиімді шешім қабылдау қабілеті.
жаңа тұрпатты мұғалім үнемі ізденісте болып, жаңаша оқытудың модульдік, рейтингтік жүйе, дамыта 
оқыту, сын тұрғысынан ойлау технологияларының әдіс-тәсілдерін өз ізденісі арқылы оқушы қабілетіне, 
қабылдау деңгейіне қарай іріктеп қолданғаны жөн. сонымен қатар психологиялы-педагогикалық білімін 
жетілдіріп  үйренумен  қатар,  сол  білімін  өз  ісінде  шебер  пайдалана  білетін  болуы  керек.  оқушының 
кез-келген  сұрағына  жауап  беруге  даяр  болуға  тиіс.  жаңа  тұрпатты  мұғалім  дегеніміз  –  кәсіби  білім 
мазмұнын үздіксіз жетілдіріп отыратын, оқу үдерісін басқару қабілеті, сондай-ақ тұлғалық және кәсіби 
сапасы жоғары, озық технологияларды меңгерген, оны қалауынша пайдаланатын құзыретті тұлға.
жалпы  қорытындылай  келе,  бүгінгі  заман  талабы  -  жан-жақты  дамыған  жеке  тұлға  тәрбиелеу. 
кәсіби  құзыреттілікті  қалыптастыруда  жаңа  тұрпатты  мұғалім  өз  пәнін  жетік  біліп  ғана  қоймай, 
тұтас  педагогикалық  үдерісте  инновациялық  технолоияларды  тиімді  пайдаланса  ғана,  әлемдік  білім 
кеңістігінде өз орнын табады деп сенеміз.

186
187
әдебиеттер тізімі
1.  н.ә.назарбаев  «әлеуметтік-эканомикалық  жаңғырту  –  Қазақстан  дамуының  басты  бағыты» 
Қазақстан халқына жолдауы // егемен Қазақстан, №41-42 (27114) 28 қаңтар, 2012.
2. Қазақстан республикасындағы жаңа тұрпатты мұғалім даярлаудың үздіксіз педагогикалық білім 
беру тұжырымдамасы. егемен Қазақстан, 18 тамыз., 2005., 
3. хомский н. синтаксические структуры. москва, 1957.
4. таубаева ш.т. научные основы формирования исследовательской культуры учителя общеобразова-
тельной школы: дис.док. пед. наук. – Алматы, 2000.
инновационная наПравленность Подготовки ПедагогическиХ кадров 
естественнонаучного Профиля
ибраева л. с.
Семипалатинский государственный педагогический институт
Республика Казахстан
аңдатпа
педагогикалық  мамандарды  дайындауда  инновациялық  бағыт  -  Қазақстан  республикасында 
педагогикалық  білімді  дамытудың  басты  шарты.  семей  мемлекеттік  педагогикалық  институтында 
қойылған міндеттерді келесідей басты бағыттар бойынша жүзеге асыруда: қөптілділікб, академиялық 
мобильділікті, оқушылардың іс-әрекетін шағын кешенді мектептер мен 12 жылдық білім беру жағдайына 
бағыттауды дамыту.
Aннотация
Инновационная направленность подготовки педагогических кадров – одно из условий развития педа-
гогического образования в Республики Казахстан. Раскрыты основные направления реализации постав-
ленной задачи в Семипалатинском государственном педагогическом институте: развитие полиязычия, 
академической мобильности, ориентация обучающихся на деятельность в условиях 12-летнего образо-
вания и малокомплектной школы.
Abstract
one of the conditions of development of pedagogical education in the republic of kazakhstan is innovative 
orientation of preparation of pedagogical specialists. the main directions of realization of planning objective 
in semey state pedagogical institute  are development of polilanguage and  academic mobility, orientation the 
students on activity in the conditions of 12-year secondary education and low-complete schools.
в государственной программе развития образования в республике казахстан  на 2011-2020 годы зна-
чительное внимание  отводится развитию высшего педагогического образования, которое может быть 
современным и отвечающим поставленным целям и задачам только при условии инновационной направ-
ленности подготовки педагогических кадров [1].
семипалатинский государственный педагогический институт (сгпи) для себя определил ряд при-
оритетов в подготовки бакалавров по специальностям образования. особенный акцент делается на ин-
новации в процессе обучения студентов естественнонаучного профиля – будущих учителей химии, био-
логии, физики, географии, т.к. им отводится большая роль в формировании  ориентации  учащихся на 
выбор профессий, востребованных в обществе, нацеленном на индустриально-инновационное развитие.
в соответствии с задачами, поставленными президентом республики казахстан, к 2020 году 100% 
казахстанцев должны овладеть казахским, 95% – русским и 25% – английским языками [2].
в сгпи разработана программа развития полиязычия, которая ставит своей целью  достижение вы-
сокого уровня качества образования в соответствии с  современными требованиями к высшему обра-
зованию,  а также удовлетворения потребностей личности и задачами индустриально-инновационного 
развития государства, с учетом мирового опыта, и интеграции в мировое образовательное пространство. 
согласно этой программе на первом этапе (2012-2014 годы)  предусмотрено внедрение программы поли-
язычия по специальностям 5в011200 - «химия», 5в011300 - «биология», 5в011400 - «история», 5в011100 
- «информатика»; на втором этапе (2014-2016 годы) -  по всем специальностям вуза. 
успешное усвоение учебного материала на английском языке возможно при соответствии знания ан-
глийского  языка  уровню  с2,  который  согласно  европейским  стандартам  является  профессиональным, 
продвинутым уровнем. с таким уровнем знаний выпускники также смогут быть готовыми к сдаче между-
народных тестов toefl (us)  и ielts (uk), чтобы в дальнейшем продолжить обучение в магистратуре 
международного уровня, участвовать в различных международных программах и получить сертификат 
сдачи тестов для получения возможности работы в интеллектульных школах первого президента рк.  
как показало предварительное тестирование студентов, поступивших на  1 курс,  57% обучающихся име-
ют уровень А1, а 20%  показали нулевой уровень. конечно, без специальной подготовки по английскому 
языку на первом и втором  курсах невозможна дальнейшая реализация указанного плана. программа под-
готовки по английскому языку  предполагает профессиональную ориентированность курсов и применение 
инновационных  педагогических  технологий  (проблемно-базированный  подход,  задачно-базированный 
подход, интерактивная работа в группах и др.).
в институте предполагается с каждым годом расширять перечень дисциплин  как из числа блока обя-
зательного компонента, так и в рамках каталога элективных курсов, читаемых на английском языке. по 
специальностям химия и биология к 4-му курсу студенты пройдут до восьми дисциплин на английском 
языке.
в  плане реализации  подготовки учителей полиязычного образования заложена подготовка препода-
вателей, обеспечивающих обучение  студентов по дисциплинам специальности  на английском языке.  ве-
роятно, это должны быть если не все курсы, то, прежде всего, приближенные по содержанию к школьным 
предметам. опрос среди ппс института показал, что необходимым уровнем английского языка владеют 
немногие преподаватели (приблизительно 60%).  
повышение квалификации  позволяет решить проблему подготовки англоязычных педагогов. препо-
даватели некоторых выпускающих кафедр института прошли повышение квалификации в карагандин-
ском государственном университете им. букетова по различным программам: «профессионально ориен-
тированный  английский  язык»,  «методика  преподавания  дисциплин  на  английском  языке»,  «теория  и 
практика перевода технической литературы» и др. результатом является подготовка необходимого учеб-
но-методического комплекса по выбранным ими специальным дисциплинам на английском языке. 
уже читаются на английском языке  по четырем специальным дисциплинам студентам специальностей 
химия  и биология. Для студентов второго  курса всех специальностей предложен на английском языке 
курс «основы экономической теории», который выбрали более тридцати человек. 
очевидно, повышение квалификации преподавателей в других образовательных учреждениях, в том 
числе в назарбаев-университете будет способствовать значительному повышению  уровня преподавания 
дисциплин на английском языке. 
в рамках реализации программы полиязычной подготовки будущих учителей предусмотрена педаго-
гическая практика студентов по специальностям химия и биология с 1 по 4 курсы на базе школ, реализую-
щих программу полиязычного образования  (назарбаев интеллектуальная школа,  Экономический лицей, 
областная специализированная 3-хязычная школа для одаренных детей и др.). Англоязычная среда этих 
образовательных  учреждений  позволит  сформировать  у  студентов  практические  навыки  преподавания 
учебных предметов на английском языке.
министр образования и науки рк б. жумагулов подчеркнул в одном из своих выступлений, что под по-
лиязычием должно пониматься знание не только иностранного языка, но и отличное владение казахским 
языком. государственный язык сейчас является обязательным предметом в вузах и обьем его увеличен до 
шести кредитов. в перечень базовых дисциплин типовых учебных планов также включена дисциплина 
«профессиональный казахский язык» [3]. 

188
189
в  институте  практикуется  изучение  отдельных  дисциплин  на  казахском  языке  для  русскоязычных 
групп. опрос показал, что студенты с пониманием восприняли это новшество, они более ответственно 
стали относится к занятиям по казахскому языку.
в  рамках академической мобильности студенты также получают возможность  полиязычной подготов-
ки. приоритетное финансирование академической мобильности обучающихся  педагогических  вузов по-
зволил в 2012-2013 учебном году отправить пять студентов сгпи для обучения за рубежом (сшА, Южная 
корея, великобритания и др.), в том числе студентов по специальностям химия,  география,  математика. 
реализуется и внутренняя академическая мобильность.  необходимо подчеркнуть, что казахстан - един-
ственное государство, оплачивающее обучение студентам в рамках академической мобильности. 
система перезачета кредитов по типу ects, внедренная в институте, позволяет без проблем обеспе-
чить академическую мобильность и признание казахстанских образовательных программ специальностей 
образования.
в семипалатинском государственном педагогическом институте активно реализуются подписанные 
договора и меморандумы по широкому спектру академического сотрудничества, в том числе по двуди-
пломному  образованию  «бакалавриат  2+2»  и  «магистратура  1+1»  с  ведущими  зарубежными  вузами: 
питтсбургским государственным университетом (штат канзас, сшА); Джионгсангским национальным 
университетом (Южная корея), рэдингским университетом (великобритания). 
сотрудничество с зарубежными партнерами имеет и такую форму как летний языковой лагерь, где 
курс разговорного английского языка прошли 71 студент нашего института и 10 студентов из сшА по 
программе study abroad program, предложенной питтсбургским государственным университетом. руко-
водителями курсов были студенты питтсбургского государственного университета (сшА).
практикуется приглашение ведущих ученых из казахстана, ближнего и дальнего зарубежья, что рас-
ширение академической свободы студентов.
участие магистрантов и сотрудников института в конкурсе на международную стипендию «болашак» 
позволил за последние 3 года шести претендентам повысить свой профессиональный уровень.
учебный процесс в институте полностью переведен на кредитную технологию обучения. Это позволя-
ет студентам формировать индивидуальную образовательную траекторию с учетом своих возможностей и 
потребностей.  Электронная форма ведения учебно-методической документации, в том числе электронные 
журналы занятий, выставление промежуточной и итоговой аттестации способствуют оперативному обме-
ну информацией и объективности в оценке знаний [4].
в нынешнем учебном году в институте внедрены модульные образовательные программы по девяти 
специальностям,  в  том  числе  по  химии  и  биологии.  результаты  обучения  по  составным  компонентам 
способствуют достижению результатов обучения всего модуля. обучение по модульным образователь-
ным программам позволяет четко определить модель выпускника по специальности с сформированными 
общими, профессиональными и дополнительными компетенциями. в рамках модульных образовательных 
программ появилась возможность учесть специализацию бакалавра по смежным наукам, что расширит 
сферу его профессиональной деятельности в будущем.
еще одно направление инновационной деятельности института – ориентация будущих педагогов на 
работу в системе 12-летнего школьного образования. программа подготовки бакалавров включает в себя 
элективные курсы по вопросам организации целостного педагогического процесса в условиях профильной 
школы («компетентностное обучение и оценивание в 12-летней школе», «нормативно-правовые основы 
12-летнего образования», «организация профильного обучения по предмету в школе», «организация и 
проведение научно-исследовательской работы в школе» и др.).
программа профильного обучения «бейіндік мектеп» по общественно-гуманитарному и естественно-
математическому направлениям предполагает  одно из центральных мест в ее реализации региональным 
педагогическим вузам. первые шаги по претворению этой программы уже сделаны. 
в шести городах республики в каникулярное время прошли  профильные смены «интеллект»  для уча-
щихся старших классов, организованные при поддержке республиканского научно-практического центра 
«Дарын». на данном этапе цель смены – развитие познавательных интересов учащихся к естественным 
наукам, создание адекватной среды общения для одаренных детей, выявление наиболее способных уча-
щихся, имеющих склонность к научно-исследовательской деятельности.  на базе сгпи была проведена 
профильная смена по биологии, на которой для учеников 8-10 классов проведены занятия ведущими пре-
подавателями  института,  организованы  психологические  тренинги,  внеклассные  познавательные  меро-
приятия. в будущем планируется на базе института сделать ресурсный центр для проведения занятий в 
профильных классах.
в соответствии с концепцией развития малокомплектной школы (мкш) в республике казахстан на 
2010-2020 годы особую актуальность представляет развитие мкш на основе модернизации ее содержа-
тельного, управленческого  и ресурсного аспектов. в настоящее время каждый четвертый учитель рабо-
тает в мкш.  
решение проблем малокомплектной школы института видится в разработке теоретико-методологиче-
ских и педагогических основ подготовки будущих учителей для этой категории школ. Это  направление 
научного исследования группы ученых сгпи получило поддержку комитета науки мон рк и  грантовое 
финансирование на 3 года.  
немаловажную роль в модернизации отечественного педагогического образования 
играет разви-
тие научно-педагогических школ. 3 доктора педагогических наук в институте определили для себя при-
оритетные направления развития педагогической науки, актуальных по данному направлению и позволя-
ющих обосновано внедрять инновации в процесс подготовки педагогических кадров как в институте, так 
и в стране в целом:
- психолого-педагогические основы самореализации личности в контексте непрерывного образования;
- совершенствование методики преподавания дисциплин в педагогическом вузе и школе.
в институте обозначены перспективы создания малых инновационных предприятий, научно-исследо-
вательских лабораторий коллективного пользования, что положительно отразится на качестве подготовки 
педагогических кадров. 
использованная литература
1.  государственная программа развития образования республики казахстан на 2011-2020 годы.  указ 
президента республики казахстан № 1118. Астана, Акорда, 07.12. 2010 г.
2. государственная программа развития и функционирования языков в республике казахстан на 2011-
2020 годы. указ президента республики казахстан № 1118. Астана, Акорда, 07.12. 2010 г. 
3. казахстанская правда. общенациональная ежедневная газета,  № 392 (27211), 10.11.2012 г.
4. правила организации учебного процесса по кредитной технологии обучения. приказ министра об-
разования и науки республики казахстан № 152 .20.04.2011г.     
Педагогтердің біліктілігін арттыру ЖүЙесі Және 
кәсіби даМу
измұханбетова с. с.
«Өрлеу» біліктілікті арттыру ұлттық орталығы» 
акционерлік қоғамының филиалы «Батыс Қазақстан облысы бойынша педагогикалық 
қызметкерлердің біліктілігін арттыру институты» Орал қаласы,
Қазақстан Республикасы
аңдатпа
мақалада  педагогтарды  біліктілігін  арттыру  жүйесінің  жаңа  міндеттері  талданып,  институтта 
мұғалімдерге  арналған  курстарды  диалогтық  принципі  негізінде  ұйымдастыруға  сипаттама  берілді. 
институттың даму бағыттары мен жұмыс тәжірибесі баяндалды. 

190
191
аннотация
в статье дается анализ новым задачам системы повышения квалификации педагогов, также описан 
диалогический принцип организации курсов для педагогов. представлен опыт работы и перспективы 
развития института. 
Abstract
in the article the analysis is given to new tasks of system of professional development of teachers, the dialogi-
cal principle of the organization of courses for teachers is also described. experience and prospects of development 
of  institute is presented. 
білім  беру  жүйесінің  жаңа  моделін  қалыптастыруда  педагогтердің  біліктілігін  арттыру  саласын 
түбегейлі өзгерту реформалаудың маңызды және қуатты тетігі болып отыр. елбасы нұрсұлтан назарбаев 
мұғалімнің мәртебесін арттыруға үнемі назар аударып келеді. «Қазақстан білім қоғамы жолында» атты 
дәрісінде президент «мектеп қабырғасынан бастап балаларды шығармашылық тұрғыда ойлауға, өздігінен 
білім алуға үйрету керек», «тағы бір бұлжымас құндылық бар – ол білімге ұмтылу...» деп атап өтті 1. 
осының  бәрі  қазіргі  мұғалімнен  жоғары  кәсібилікті  талап  етеді.  бұл  міндет  мұғалімдерге  де,  оларды 
даярлайтын жоғары оқу орындарына да, педагогтердің біліктілігін арттыру институттарына да қойылып 
отыр.
Қоғамның  қазіргі  дамуында  болып  жатқан  өзгерістер  де  кәсібилікке,  білімділік  және  мәдениет 
деңгейіне, маманның тәртібі мен жауапкершілігіне қойылатын талаптардың күшеюіне әкелді. 
әлеуметтік  процестердің  қарқынды  дамуы  өндіріс  пен  білімнің  барлық  салаларында  жылдам 
өзгеретін  өмір  жағдайында  әрекет  етуге  дайын  ұтқыр  мамандарды  талап  етеді.  бұл  міндеттерді  шешу 
педагог кадрлардың біліктілігін арттыру жүйесіне жаңа тұрғыдан келуді қажет етеді. біліктілікті арттыру 
курстары үнемі кәсіби өсуге дайын, әлеуметтік және кәсіби ұтқырлыққа ие заманауи тұлғаның қажетті 
компонеттерін қалыптастыруды есепке ала отырып, құрылуы тиіс.
Қазақстан  республикасының  білім  және  ғылым  министрлігі  тарапынан  педагог  мәртебесін  көтеру 
бағытында  іргелі жұмыстар жүргізілуде. бұл жұмыс үш бағыт бойынша жүзеге асырылуда: біріншіден, 
мұғалімдерге лайықты еңбекақы төлеу; екіншіден, мұғалімдердің біліктілігін көтеру; үшіншіден, педагог 
кәсібінің қоғамдағы имиджін жүйелі түрде арттыру 2.
бүгінде «Өрлеу» біліктілікті арттырудың ұлттық орталығы» акционерлік қоғамының филиалы «батыс 
Қазақстан  облысы  бойынша  педагог  қызметкерлердің  біліктілігін  арттыру  институты»  педагогтердің 
кәсіби деңгейін арттыру үшін жан-жақты жұмыстар жүргізуде.
педагогтер  біліктілігін  арттырудың  түбегейлі  жаңа  жүйесі  құрылды.  2012  жылы  институт  «Өрлеу» 
ұлттық біліктілікті арттыру орталығы» АҚ-ның филиалына айналды; жаңа құрылымы жасалды; мұғалімнің 
кәсіби  өсуін  психологиялық-педагогикалық  қолдау  кафедрасы,  инновациялық  технологиялар  және 
жаратылыстану-ғылыми (гуманитарлық) пәндерді оқыту әдістемесі кафедрасы, тұлғаны тәрбиелеу және 
әлеуметтендіру кафедрасы, мектепке дейінгі тәрбие және бастауышта оқыту кафедраларының кадрлық 
құрамын жетілдіру бағытында жұмыстар жасалып отыр. 
институт  оқытушылары  назарбаев  Зияткерлік  мектептерінің  кембридж  университетімен  бірлесіп 
дайындалған  педагогтерді  қайта  даярлау  және  оқыту  бағдарламаларын  меңгерді.  2012  жылына 
жоспарланған жаңа жүйе бойынша үш айлық біліктілікті арттыру курстарында үшінші деңгейде облыстың 
300 педагогы, екінші деңгейде облыстың 20 педагогы өтті. 
сонымен  қатар  облыс  мұғалімдері  2000  жылдан  бері  «оқу  мен  жазу  арқылы  сын  тұрғысынан  ой-
лауды  дамыту»  семинарларына  қатысып,  сто  жобасының  сертификаттарына  ие  болды.  бұл  курстың 
мақсаты педагогтердің оқытуда жаттанды ақпараттан гөрі ондағы қойылған мәселені зерттеуге, талдауға 
және салыстыруға, ой толғауға және бағалауға көшуіне күш салу үшін көмектесу және оқушы өз бетімен 
ақпаратты қалай табуға болатынын, оны қалай өңдеп, өмірде қалай қолдану керектігін білетін, әлемдік 
стандарт талаптарына толық сай келетін, болашақта жетістікке қол жеткізер азаматтарды дайындау сияқты 
Қр жалпы білім беру мақсатына үлес қосу. бұл курс негізінде сауаттылықтың басымдық дағдысын дамы-
ту – оқу, жазу және барлық пәндер арқылы қарым- қатынас жасау жатыр. оқуды түсінуге бағытталып 
ойластырылған  стратегиялар  академиялық  мәтіндерді  оқытуға  және  оқушының  оқыған  мәтіні  туралы 
өз ойын сыртқа шығару дағдысын дамытуға, қатынас дағдысының қалыптасуына және әлеуметтендіру 
үрдісіне көңіл бөлуге мүмкіндік жасауда.
біліктілікті арттыруға арналған білім мазмұнын жетілдіру жалғасуда. әлемдік тәжірибені ескере оты-
рып,  жаңа  білім  беру  бағдарламаларын  кеңейту  бағытында  жаңа  модульдер  жасақталуда.  бағдарлама 
мазмұнына назарбаев Зияткерлік мектептері мен назарбаев университетінің тәжірибесін енгізу, оқытудың 
қазіргі әдісі мен технологиясын енгізу педагогтерді қайта даярлауда және олардың біліктілігін арттыруда 
негіз болады.
елбасының  тапсырмасы  бойынша  оқушылардың  функционалдық  сауаттылығын  дамыту  жөніндегі 
2012-2016  жылдарға  арналған  Ұлттық  жоспар  қабылданды  3.осы  жоспарды  жүзеге  асыру  бағытында 
оқушылардың  функционалдық  сауаттылығын  қалыптастыруды  әдіснамалық  қамтамасыз  етуді 
ұйымдастыруға  қатысу,  модульдер  дайындау,  біліктілікті  арттыру  курстарын  ұйымдастыру,  білім  беру 
бағдарламаларын жасауға қатысу жұмыстары жоспарлануда.
институт, сонымен бірге, төмендегі жұмыс бағыттарын белгілеп отыр:
- 
мазмұны жаңартылған қысқамерзімді біліктілікті арттыру курстары;
- 
e-learning электрондық оқытуды енгізу бойынша біліктілікті арттыру курстары;
- 
көптілділікті дамыту;
- 
функционалды  сауаттылықты  қалыптастыру  (біліктілікті  арттыру,  мектептен  тыс  мекемелермен 
жұмыстар);
- 
білім беру саласында инновациялық технологияларды енгізу;
тек бір сала бойынша біліктілікті арттыру курстарын құру қазіргі уақытта өз өзектілігін жойды, себебі 
бүгінгі маманға мансаптық өсуге қол жеткізу үшін, табысты еңбек ету үшін әмбебап іскерліктер (ком-
пьютермен  жұмыс  жасау,  мәліметтер  қорын  пайдалану,  технологияларды  тасымалдау  іскерлігі,  жеке 
қызметінің  өнімдерін  презентациялау  және  т.б.),  сонымен  бірге  экономика,  құқық  салалары  бойынша 
элеиентарлық білім қажет.
институт жұмысында білктілікті арттыру жүйесінің келесі құрамдас бөліктері ажыратылады:
-
біліктілікті арттыру процесінің логикалық-дидактикалық моделі,
-
топтық жұмыс жағдайында тұлғааралық өзара әрекеттесуді ұйымдастыру принциптері,
-
топтық  жұмыс  процесінде  ұжымдық  шешім  қабылдау  және  іс-әрекет  тәсілдерін  қалыптастыру 
моделі,
-
топтық өзара әрекеттесу процесінде оқу ақпаратын әмбебаптық сипатқа айналдыру моделі,
-
әдіскер қызметінің моделі,
-
оқу диалогын дамытуды қамтамасыз ететін әдістемелік тәсілдердің жиынтығы,
-
іскерлік ойындар жүйесі.
Ұсынылып отырған біліктілікті арттыру жүйесінің басты идеясы тыңдаушылардың шығармашылық 
тұрғыдан  өзін-өзі  анықтауға,  белсенділігі  мен  дербестігін  көрсетуге,  өз  қажеттіліктері  мен 
мүмкіндіктерін  ұғынуға  итермелеу  болып  табылады.  бұндай  оқытудың  басты  мақсаты  –  тыңдаушыға 
өзін шығармашылықтың қайнар көзі екендігін сезінуге, өзінің тұлғалық мәнін нақты іс-әрекет түрінде 
көрсетуге көмектесу. 
біліктілікті арттыру процесі төмендегі шарттар негізінде жүзеге асырылады:
-
тыңдаушының субъектілік мәртебесін тану, оның барысында процеске қатысушы тыңдаушы және 
әдіскер, оқытушының позициялары бір деңгейде қабылданады;
-
тыңдаушыларды топтық жұмыстың түрлі формаларына қатыстыру арқылы белсенділікті тудыру.
осылайша, біліктілікті арттыру процесі субъект-субъектілі өзара қарым-қатынас және өзара әрекеттесу 
негізінде қарастырылады. 
біліктілікті  арттыру  курстары  педагогикалық  ситуацияларды  модельдеу,  аналитикалық  және 
конструктивті  міндеттерді  топтық  шешу,  іскерлік  және  рольдік  ойындар  және  т.б.  белсенді  әдістердің 

192
193
теориялық  негізін  құрайтын  идеяларға  сүйене  отырып,  тиімді  және  нәтижелі  жобаланады.  оның 
мәні  топтық  әрекеттесу  барысында  педагогтардың  шығармашылық  ойлауы  дамиды,  педагогикалық 
тәжірибемен алмасу, жетістіктер мен кемшіліктерді ұғыну, теориялық білімді педагогикалық ситуация-
ларды шешуде пайдалана білу іскерліктерімен қаруланады. 
бұл  тұрғыдан  ұйымдастырылған  топтық  өзара  әрекеттесуде    диалогтық  принципті  басшылық  алу 
қажет. оқытудағы диалогтық принципі – бұл курс сабақтарын ұйымдастыру тұрғысының қарым-қатынас 
мәселелерін өзектілейтіндей болуы, яғни тыңдаушылар арасында біріккен оқу әрекеті негізінде кәсіби-
тұлғалық байланыстар орнатуы. Диалогтық принцип оқу мазмұнын проблемалардың жиынтығы ретінде 
құруды талап етеді: белгісіз, түсініксіз немесе қарама-қайшы құбылысты табу; дайын шешімі жоқ ерек-
ше проблемалық ситуацияларды ұйымдастыру. осылайша, диалог жүргізуге үйрету – бұл проблеманы 
қабылдау, талдау және шешуге үйрету болып табылады.
Құзыреттілік  тұрғыдан  курстарды  ұйымдастыру  білім  мазмұнын  белгіленген  мақсатқа  сәйкес 
ұйымдастыруға мүмкіндік береді: 
-
бастаманың пайда болуына, өзіне, адамдарға, мамандыққа деген құндылықты қатынастардың пайда 
болуына дайындығы;
-
білімнің пәндік салалары бойынша қажетті білім көлемін кіріктіру және өзара ену негізінде меңгеру;
-
білімін өз бетімен арттыруға және мемлекеттік білім саласындағы саясатын басшылыққа ала оты-
рып, педагогикалық процесті құруға мүмкіндік беретін технологияларды игеру;
-
алынған білім, іскерлік, дағды және әлеуметтік тәжірибе негізінде кәсіби проблемаларды өз бетімен 
шешу қабілетін дамыту;
-
өзінің кәсіби даму траекториясын құру іскерлігін қалыптастыру.
бұл  нәтижеге  жету  үшін  институтта  курстар  белсенді  оқыту  формаларында  өтеді:  проблемді  дәріс, 
дөңгелек үстел, жеке кеңес беру, жоба жұмысы, өздік жұмыс, шығармашылық топтық жұмыс. 
білім беру мазмұнының шапшаң өзгеруі («білім туралы» Заңға енгізілген өзгерістер, 12 жылдық білім 
беру стандарттары, бағдарламалары, жаңа оқулықтар, әдістемелік нұсқаулықтардың жетіспеушілігі және 
т.б.) педагогтерде ақпаратпен өз бетімен жұмыс жасау дағдысын қалыптастыру қажеттілігін белгілейді.
курстан  өткен  педагогтар  жалпы  білім  беретін  мектеп  жүйесіне  қойылатын  талаптарға  сәйкес  өз 
қызметін  қайта  қарау;  ұзақ  уақыт  бойы  жинақтаған  тәжірибесінен  бас  тартуы;  жаңа  талаптарға  өзіне 
нұқсан келтірмей қайта бағытталуы; өз қызметін түрлі жағдайларда жүзеге асыруы қажет.
әдебиеттер тізімі
1. «Қазақстан білім қоғамы жолында». Қазақстан республикасының президенті н.назарбаевтың «на-
зарбаев университетінде» оқыған лекциясы // егемен Қазақстан, № 588-589, 6 қыркүйек, 2012 жыл
2. жумагулов б. «мечты становятся явью» // казахстанская правда, 7 сентября, 2012 года, стр.3-4.
3. www.edu.gov.kz
исследование в деЙствии, как отПравная точка в инновации
ивашев с. в.
Учитель истории сш.№4 имени Х. Досмухамедова, г.Шымкент,
Республика Казахстан
аңдатпа
бұл мақалада автор тарих сабағында жаңа технологияларды  қолданудың практикалық тәжірибесін 
іс-әрекеттегі зерттеудің негізінде көрсетеді. Акт сабағында әр түрлі тәсілдердің қолданылуы, сонымен 
қатар 5 сыныптағы Ұлы отан соғысы тарихын оқудағы сыни тұрғыдан ойлауды дамытудың тәсілдері 
қарастырылады.  жұмыс  нәтижесінің  анализі  және  оқытудағы  түрлі  әдіс-тәсілдердің  қолданылуына 
ұсыныстар жасалынды. 
аннотация
в настоящей статье автор демонстрирует свой практический опыт применения  новых технологий на 
уроках истории в рамках исследования в действии. в частности, рассматриваются различные подходы 
применения  на уроках икт, а также технологии развития критического мышления на примере изучения 
истории великой отечественной войны в 5 классе.  проводится анализ результатов работы  и предложе-
ния для дальнейшего  использования различных методов и приемов обучения.
Abstract
in this article the author demonstrates his practical experience of using new technologies in history class on 
the base of the action research. in particular, various approaches of ict in the classroom, as well as technology 
for  the  development  of  critical  thinking  are  considered  on  the  example  of  studying  the  history  of  the  Great 
patriotic War in the 5th grade. the analysis of the results and suggestions for future use of various methods and 
techniques of teaching are carried out.
основной ступенью профессионального развития педагога обычно называют педагогическое мастер-
ство, под которым традиционно понимают доведенную до высокой степени совершенства обучающую и 
воспитательную умелость, отражающую особую отшлифованность методов и приемов применения психо-
лого-педагогической теории на практике, благодаря чему обеспечивается высокая эффективность учебно-
воспитательного процесса. [3, с.56]  в связи с этим изменения, происходящие в  системе образования, на-
правлены не только на обновление содержания изучаемых предметов, но и на переосмысление подходов к 
методике преподавания, расширение арсенала методических приемов учителя, активизацию деятельности 
учащихся в ходе занятия. [4, с.1]
поэтому данная статья не претендует на теоретическое обобщение какой-либо научной проблемы, а я 
является анализом опыта применения в практическую деятельность преподавателя различных методов и 
приемов обучения истории  в период проведения исследования в рамках  курсов повышения квалифика-
ции педагогов общеобразовательных школ по программе третьего (базового) уровня, прошедших с 4 по 23 
июня 2012 года в казахстане.  в настоящей работе автор акцентирует свое внимание на анализ  комплекс-
ного применения в учебный процесс икт и   технологии развития критического мышления. 
в период прохождения практики по месту основной работы с учетом интересов и мнений учащихся, 
которые были выражены ими в ходе анкетирования,  автором работы разработал и провел серию последо-
вательных занятий в 5 классе по изучению истории великой отечественной войны:
• великая отечественная война: общий обзор (Цель - выявление и развитие общих представлений 
о войне)
• у войны не женское лицо (2 часа) (Цель – изучить роль женщины в великой отечественной во-
йне на примере 46 гвардейского полка легких ночных бомбардировщиков)
• Песни, опаленные войной (Цель изучение музыкальных произведений военных лет).
• Повторение (провести опрос с разноуровневыми заданиями с целью повторения полученных зна-
ний, умений и навыков)
• викторина (закрепить полученных знаний умений и навыков в рамках предыдущих уроков)
при групповой работе на уроке, по изучению общих сведений о великой отечественной войне,  детям 
были даны карточки с названиями городов.  учитель поочередно подходил к каждой группе и брал (или не 
брал) карточку с названием города, но детям не говорил почему. Здесь хотелось услышать от детей, поче-
му же  были взяты те или  карточки с названиями городов. учитель выслушал версии от каждой группы, но 
к сожалению точного ответа так и не получил, хотя многие  варианты были близки к правильному. после 
этого детям было дано аналогичное задание - по изображениям выделить героев - казахстанцев, героев 
советского союза – женщин-летчиц («ночные ведьмы»), героев советского союза - авиаторов,  а также 
людей, не получивших звание героев сср, но им были присвоены высшие награды в последующий пе-
риод. Здесь учащиеся тщательнее стали обдумывать свои ответы, что позволило им ответить на большую 

194
195

жүктеу/скачать 4,54 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: