«Оценивание  для  обучения  и  оценивание  обучения»

107

Неотъемлемой  частью  образования  нового  вида  является  применение  ИКТ  в  учебном  процессе. 

Следовательно,  модуль  «Использование  информационно-коммуникационных  технологий  в 

преподавании», просто необходим и является жизненно важным. Применение ИКТ значительно расширяет 

образовательные возможности учителя и даже облегчают его труд. Используя ИКТ, уроки становятся более 

интересными,  полезными  и  познавательными.  Учитывая  специфику  обучения  детей  начальной  школы, 

постоянно использовать ИКТ на уроках нельзя, но применять нужно. Как говорят: «В нужное время и в 

нужный час». Возможности данной технологии очень большие. Например, использование интерактивной 

доски может быть не только для воспроизведения и показа чего-либо, но и для работы на уроке (флипчарты). 

Сложнее тому, кто не имеет такой возможности. Наука и техника не стоят на месте и детей необходимо 

этому обучать. Причем использовать данную технологию в разумных целях. Так, использование Интернета 

в безопасных условиях для учеников. Важно научить детей сохранять личную информацию в секрете. Но 

у моих учеников компьютеров нет и мне сложнее работать с детьми. Не каждый ребенок имеет дома даже 

детскую библиотеку, не говоря о компьютере. В школьную библиотеку дети практически не ходят. И мне 

приходится потрудиться при подготовке к урокам, чтобы донести детям информацию в более интересной 

форме. В моем кабинете интерактивная доска появилась к концу учебного года, и поэтому данный модуль 

отразился в моей работе и уроках в малой степени. Мне еще предстоит осваивать новую технику и внедрять 

в свою практику.

На  своих  уроках  в  период  дистанционного  периода  я  использовала  данную  технологию  следующим 

образом:  воспроизведение  звуковых  эффектов;  просмотр  видеороликов,  иллюстраций;  работа  с 

флипчартами; обработка видеоматериалов; создание презентаций PowerPoint. Сейчас я продолжила работу 

в данном направлении, расширяя свои знания и возможности в этой области.

Также  достаточно  важным  в  работе  каждого  учителя  является  модуль  «Обучение  талантливых  и 

одаренных детей». Ни для кого не секрет, что учитель ориентируется в обучении на «среднего» ученика, 

а дети, которые имеют определенные способности, остаются в стороне. Учителю важно организовать так 

свою работу, чтобы такие дети не остались без внимания. Мне, как учителю начальной школы, необходимо 

отнестись к данному вопросу более серьезно. Ведь именно в начальной школе необходимо выявить таких 

детей,  быть  «талантливым  наблюдателем».  Талантливый  ребенок  не  может  быть  талантливым  во  всех 

областях, важно это заметить и своевременно поддержать ребенка. Немаловажную роль должны сыграть в 

этом и родители, которые смогут оказать поддержку своему ребенку: как моральную, так и материальную. 

Одаренные  дети  должны  быть  поощрены  за  выполнение  задания,  с  ними  должны  быть  организованы 

дополнительные занятия, которые будут способствовать их интеллектуальному росту.

Я  обучаю  детей-третьеклассников.  И  у  моих  учеников  только-только  начались  проявляться  таланты, 

которые  непременно  найдут  поддержку  с  моей  стороны,  стороны  коллег  и  родителей.  Я    организовала  

дополнительную работу с одаренными и талантливыми детьми как на уроке, так и в дополнительное от 

уроков время. Ранее, скажу честно, такая работа с моей стороны велась не на должном уровне.  

Следующий модуль является неотъемлемой частью предыдущего и не может идти вразрез от него – 

это  «Преподавание  и  обучение  в  соответствии  с  возрастными  особенностями  учеников».  Каждый 

учитель должен строить свою работу в соответствии с возрастными особенностями учеников. Не учитывая 

этого, не зная психологические особенности детей, с которыми работает учитель, он не сможет их обучать 

качественно.  Такое  обучение  должно  содержать  в  себе  различные  подходы.  Важным,  на  мой  взгляд, 

является  гуманистический  подход  к  обучению.  В  основу  данного  подхода  можно  вложить  поговорку: 

«относись  к  людям  так,  как  хотел  бы,  чтобы  относились  к  тебе».  Необходимо  учитывать  особенности 

внимания, памяти, речи, мышления.

В моем классе практически все ученики одного года рождения. Но есть два ученика, которые поступили 

в  школу  с  шести  лет.  Усвоение  учебного  материала  у  них  происходит  по-разному.  Алина  достаточно 

хорошо усваивает материал по предметам, а Мустафа очень медлительный. Следовательно, он не успевает 

выполнять  задания.  Поэтому  я  провожу  с  ним  дополнительные  занятия  во  внеурочное  время,  чтобы 

достичь успеха в обучении. Этот ребенок имеет дополнительную помощь со стороны родителей. Знания 

108

мальчика  достаточные.  Он  учится  на  «хорошо».  Если  такие  дополнительные  занятия  не  проводить,  то 

ребенок «выпадет» из процесса и в дальнейшем будет учиться слабо.

«Управление и лидерство в обучении» - модуль, который помогает учителю правильно организовать 

свою  педагогическую  деятельность.  В  первую  очередь,  учитель  должен  обладать  профессионализмом, 

способностью,  побуждающей  к  действию,  постоянному  росту  и  самосовершенствованию,  чтобы  уметь 

управлять  различными  процессами,  которые  могут  возникнуть  в  процессе  обучения  (конфликтные 

ситуации, дискомфорт). При всем своем умении быть лидером и умело управлять процессом обучения, 

вести за собой не только детей, но и коллег, и в то же время не возвышаться над своими подопечными, быть 

другом и советчиком. Лидерские качества можно развивать путем включения в свою работу коллег, детей, 

родителей. Имея достаточные лидерские качества, я начала развивать их в своих учениках.

Все это мне помогает в работе. Мне доверили руководство МО учителей начальных классов. Также я 

являюсь наставником молодых учителей, принимаю участие в работе школы молодого учителя. Учителя 

с интересом посещают мои уроки, приходят за советом, прислушиваются к моему мнению. Родители с 

удовольствием  отправляют  своих  детей  ко  мне  при  поступлении  в  первый  класс.  Думается,  что  я  могу 

повести за собой.

Детям работа, которую я провожу, нравится. Это можно  определить по их отношению к выполнению 

различных  заданий  и  качеству  их  выполнения.  Меня  эта  работа  тоже  воодушевила  и  подвергла  на 

размышления о моей практике.  Подтолкнула к дальнейшему развитию и самосовершенствованию.

Использованная литературы

1. Руководство для учителя  www.cpm.kz

2. Руководство для тренера  www.cpm.kz

ПӘНДЕРДІ ИНТЕГРАЦИЯЛАУ АРҚЫЛЫ  АЙМАҚТЫҚ КОМПОНЕНТ МАТЕРИАЛДАРЫН 

ҚОЛДАНУ

Махатпаева  А. Т.

Химия-биология бағытындағы «Назарбаев Зияткерлік мектебі»

Өскемен қаласы, Қазақстан Республикасы

                                   

Аңдатпа

Мақалада оқыту үдерісінде аймақтық компонентті қолдану қаншалықты тиімді және қазақ тілін 

оқытудың сапасын көтеруге қаншалықты әсер ететінін байқау. Осы мәселе төңірегінде тәжірибемен 

бөлісе отыра, ұйымдастырылған іс-шаралар туралы жазылған.

Аннотация

В данной статье рассматривается вопрос об эффективности применения регионального компонента  

в  условиях  интеграции  предметов.  Раскрыта  актуальность  данного  вопроса  и    автор  делится  своим 

опытом. 

Abstract

Effectiveness of the  integrated program with applyment of regional component are discussed in this article. 

The relevance of this question is revealed and the author shares  her own experience of teaching.

Бірнеше  жүз  жылдық  көлемінде  мектепте  ғылыми  зерттеу  пәндері  жекеленген  болды,  әр  ғылымды 

жеке толық меңгеруге мүмкіндік берді. Бірақ, қазір білім беруде мынандай көзқарастар бар: мазмұнның 

тарпәндік  құрылымы  оқушылар  білімінің  басы  бірікпеушілігінің  себебі  болып  табылады.Осының  бәрі 

нақты дүниені тұтас көруге мүмкіндік бермейді.[4, 9 б.]

109

 Дегенмен, барлық пәндердің оқыту мақсаты –табиғат, адам, қоғамды таныту, алған білімдерін өмірде 

қолдана  алу.  Осы  жағдайдан  шығудың  бір  жолы - оқу  үрдісінде  пәнаралық  байланысты  қолданумен 

интеграциялық сабақтарды өткізу. 

Интеграциялау-бөліктерді  бүтін  шығатындай  біріктіру,  оларды  бір  тұтас    болатын  етіп  қосу.Оқыту 

және тәрбие беру үрдісінде әр түрлі оқу пәндерінің пәндік саласы деңгейінде орындалатын өзара әрекеттер, 

оның нәтижесінде қоршаған ортаның сұрақтарына еркін бағыт ала алатын, белсенді өмірлік ұстанымы бар 

оқушының іс-әрекеті қалыптасады және дамиды. Ал қоршаған ортамен танысу  туған өлкеден басталады 

[1, 16-19 б].

Жұмыстың  мақсаты – оқыту  үрдісінде  аймақтық  компонентті  қолдану  қаншалықты  тиімді  және 

қазақ тілін оқытудың сапасын көтеруге қаншалықты әсер ететінін байқау.

Өз  жұмысымды  оқитын  пәнге  деген  қызығушылықтарын  анықтаудан  бастадым. 2 сыныптарда 

сауалнама жүргіздім.

Сауалнаманың мақсаты:

Оқушылардың оқу пәндеріне деген өзіндік көзқарастарын анықтау.

Сауалнаманың сұрақтары:

1. Өзің ұнататын пәндерді өсу ретіне қарай орналастыр.

2. Бұл пәндер саған неліктен ұнайды?

3. Пәндерді ұнатпау себебін көрсет.

Қазақ тілі басқа пәндердің арасында 4-орында тұрды. Оқушылар себебін көрсетті: көп жаттау, қазақ 

тілін түсінбеу.

Сауалнаманың  нәтижесін  ескере  отырып,  өз  өлкесін,  туып-өскен  жерін  білу  арқылы  қалыптасатын 

басты тілдік құзырлықты өз жұмысымның арқауы еттім.

Аймақтық компонент дегеніміз –мектеп курсындағы пәндердің бағдарламасының мазмұнына ШҚО-на 

байланысты материалдарды енгізу және оқыту. Оған өлкеміздің табиғаты, тарихы, ұлы адамдардың өмір 

жолдары, халықтың тұрмыс-салты, белгілі спортшылармен таныстыру шаралары жатады[ 2, 3-11б].

Аймақтық компонентті оқытудың мақсаттары:

1.Оқушылардың бойында туып өскен жеріне деген құрметті артыру

2.Ұлтжанды патриоттық сезімдерге бай ұрпақ тәрбиелеу

3.Оқушылардың осы қосымша мәліметтер алуы арқылы танымды біліктіліктерін кеңейтуге мүмкіндік 

туғызу

Өлкетану  ақпараттарын  енгізу  пәндерді  интеграциялау  арқылы    жүзеге  асырылады.  Интеграциялық 

процестерді асыру мына тірек кесте арқылы жүзеге асты- пәнішілік, пәнаралық, тік интеграция.

І. Пәнішілік интеграция

Мақсаты: 

1.  Базалық  оқу  пәнінің  аясында  қарастырылатын  объектілер  арасындағы  жалпы  және  тұрақты 

байланыстарды анықтау.

2. Өлкетану материалдарын енгізу арқылы бағдарламаның мазмұнына түзетулер енгізу.

3. Оқушылардың оқу жетістіктерін қадағалау үшін бақылау-бағалау тапсырмаларын әзірлеу.

Осы жоғарда аталған мақсаттар төмендегі орындалған жұмыстар арқылы іске асты.

Орындалған жұмыстар:

1. 4 сынып  оқулығы  бойынша  аймақтық  компонентті    қолдануға  мүмкін  болатын  тақырыптардың 

картотекасы жасалды.

2. Өлкетану бойынша материалдар таңдалды.

3. 4 сынып  оқулығы бойынша оқушылардың білімі, біліктілігі мен дағдысына бақылау жасауға арналған 

әдістемелік  құрал  әзірленді.  Құралда  аймақтық  материалдар  ретінде  қолдануға  болатын  тапсырмалар 

берілген. 

 

110

ІІ. Пәнаралық интеграция     

Мақсаты:

1. Білім, біліктілік және дағдыны интеграциялауға мүмкіндіктері бар пәндерді анықтау.

2.  Әр  түрлі  пәндік  саладан  өлкетану  ақпараттарын  енгізумен  жалпы  тақырыптарды,  проблемаларды 

белгілеу.

3. Интеграциялық сабақтардың ұйымдастыру формаларын, міндеттері мен мақсаттарын анықтау. 

Орындалған жұмыстар:

1.  Облыстық,  қалалық,  мектеп  деңгейінде  бірнеше  ашық  интеграциялық  сабақтар  өтті:  дүниетану+ 

қазақ тілі – «Өсімдік – тірі ағза».

2. Сыныптан тыс оқу + қазақ тілі – «Ертегілерде қонақта».

3. Дене шынықтыру + қазақ тілі – «Дене шынықтыру сабағында».

4. Орыс тілі + математика+ қазақ тілі – «Мектеп».

ІІІ. Тік интеграция

Бұл сабаққа әр түрлі буын оқушылары қатыса алады.

Мақсаты:

1. Оқушылардың бастауыш буыннан, орта буынға және жоғары буынға өтудегі сабақтастығын сақтау.

2. Жоғары сынып оқушыларының төменгі сынып оқушыларына оқуда көмек беруін ұйымдастыру. 

Осы интеграция бойынша қазақ тілі мұғалімі Н.У. Чукеевамен бірігіп бірнеше ашық сабақ өткіздім:

- «Табиғатты қорғау» - 3, 9 сынып;

- «Жануарлар әлемінде» - 4, 5 сынып;

- «Уақыт» - 4, 5 сынып;

Тік интеграциялық сабақтар өткізу нәтижесінде 3-сынып пен   9сыныпқа арналған деңгейлік 

тапсырмалар дайындадық. 

Барлық  істелген  жұмыстардың  мақсаты - аймақтық  компонентті  оқушылардың  тілдік 

құзырлығын  белсендіруге  қолдану.  Осыған  байланысты  қазір  мен  сіздерге  «Жануарлар» 

тақырыбы  бойынша  өткізілген  интеграциялық  сабақтан  мысал  келтіргім  келеді.  Бұл  сабақта 

біз, 

мұғалімдер, 

тақырыпқа 

қатысты 

материалдарды 

өзіміз 

түсіндірмей, 

оқушылардың 

ізденіс  жұмыстары  арқылы  өздері  шешімге  келуіне,  білімге  жетуіне  мүмкіндік  бердік. 

Алдын-ала сұрақтар тізімін, тапсырмалар, әр түрлі жұмыс түрлерін дайындадық. Оқушылар сабақтан 

тыс  уақытта  топпен    тапсырмаларды  талдап,  дайындау  керек  болатын.  Бұл  тапсырмалар  білімді  келесі 

пәнге жеткізу бағытындағы проблемалық сипат алды:

- біздің облысымызда жоғалып кету қаупі бар жануарлар туралы мәліметтер табу;

- біздің өлкенің  Қызыл кітапқа енгізілген жануарлары; 

- «Адам және болашақ табиғат» жобасын дайындау;

Осы тапсырмалар ізденіс пен зерттеуге бағытталған. 

Бұл сабақта лексикалық материалдарды тексеруді сөздерді қайталаудан бастадық. Оны өткізу формасы- 

сөзжұмбақ шешу. Оның құндылығы – модульді оқу барысында оқушылар өздері сөздік, сөзжұмбақ жасады. 

Сабақта ең жақсы жұмыстарды таңдау ғана қалды. 

Үй тапсырмасы ұжымдық, шығармашылық сипатта болды. Әр топқа «Болашақта табиғаттың қандай 

болғанын көргілерің келеді?» деген сұраққа  модель түрінде жауап беру ұсынылды. Оқытудың жобалық 

әдісіне кең жол ашылды, себебі бұл әдіс оқушылардың шығармашылық мүмкіндіктерін дамытады.

Сабақ  өздік  жұмысымен  аяқталды,  оқушылар  салған  суреттерінің  артына  өздері  жақсы  көретін 

жануарлары туралы әңгіме жазды. 

Оқушылардың  қалалық,  облыстық  сайыстар  мен  олимпиадаларға  қатысулары  мен  жетістіктері 

аймақтық компонентті пайдаланудың нәтижесі  болып табылады.

Сонымен аймақтық компонентті қолдану оқушылардың білімді меңгерулерін жақсартуға әсерін тигізеді, 

ой-өрісін кеңейтеді, оқытудың тиімділігін арттырады, оқуға деген оң қызығушылықты қалыптастырады. 

Ал    пәнаралық  байланысты  дұрыс  ұйымдастыру,  оларды  дұрыс  қолдану  оқытудың  қарым-қатынастық 

және практикалық бағытын күшейтеді. 

111

Әдебиеттер тізімі

1.  Благова  Н.Т.,  Коренева  Л.А.,  Родченко  О.Д.  О  концепции  обучения  русскому  языку  с  учетом 

регионального компонента //РЯШ -1993 г.,№4,16-19 б.

2. Дейкина А.Д. Воспитание национального самосознания при обучении русскому языку    // РЯШ -1993 

№5, 3-11 б.

3. Нестеренко Н.А. Гуманитарное образование. Внедрение регионального компонента//Педагогический 

вестник ВКО ,2006 ,№1, 26-32 б.

4.  Төреқұлова    П.Ш.  Интегрированные  уроки  в  развитии  продуктивной  деятельности  учащихся //

Автореферат, Түркістан , 2006. 

ТӘРБИЕ ПРОЦЕСІНЕ ЖАҢА ТЕХНОЛОГИЯНЫ ҚОЛДАНУДА АҚПАРАТТЫҚ ЖҮЙЕНІҢ 

ӘСЕРІ

Маханова Ұ. Ы.

№43 Ж.Махамбетов атындағы қазақ орта мектебі

Қызылорда қаласы, Қазақстан Республикасы

Аңдатпа

Бұл  мақалада  тәрбие  үдерісін  алға  жылжыту  мақсатында  жаңа  технологияны  қолдануда 

ақпараттық  жүйенің  ықпалды  рөлін  дамытуымен  қатар  тәрбие  жұмысын  талдаудың  жаңа  жүйесін 

облыс мектептерінде тарату және мақаланың теориялық құндылығы мен практикалық мәні ақпараттық 

жүйенің күнделікті оқушы тәрбиесіне сапалық, мәндік ықпалы қарастырылған.

Аннотация

Основная  цель  статьи:  развитие  действенной  роли  информационных  систем  в  использовании 

новых  технологии  в  целях  продвижения  воспитательного  процесса  и  распространения  новой  системы 

анализирования воспитательной работы среди областных школ. Теоритическая ценность и практическое 

значение  статьи  в  обосновании  качественного  и  значительного  влияния  информационных  систем  в 

повседневном воспитании учащегося.

Abstract

The main aim of the article; to develop the effi cient role by using new technological system in the aim of 

upbringing process. The news of the article; the dissemination of the new upbringing system to regional schools. 

The theoretical importance and practical means; the quality effect of the informational system to the student’s 

daily upbringing

Оқыту  әдістерінің  барлығы  ретімен  білім,  білік,  дағдыны  қалыптастыруға  бағытталған.  Тәрбие 

әдістерінің  олардан  айырмашылығы,  мұғалім  мен  оқушы  арасындағы  өзара  байланыс  іс-әрекеттерінің 

соңғы  нәтижесінде  тәрбиелі  тұлғаның  сапалы  даму  деңгейін  анықтайды.  Тәрбие  мақсаты  жемісті  болу 

үшін тәрбие әдістерін тиімді пайдалану қажет. Әдістердің бірлігі оқушылардың тәрбиелеу деңгейін және 

әрбір кезде адекватты қойылған мақсатты іске асыруға бағытталған.

Тәжірибелі  педагогтың  жеке  іс-әрекет  стиліне  байланысты  тәрбие  әдісі  әртүрлі  өткізіледі.  Педагог 

жалпы  тәрбие  әдісін  өзінің  нақты  іс-әрекетінде  қолдана  білуінде  көрініс  табады.  Жеке  жағдайларда 

тәрбиеші  жеке  өзінің  әлде  әріптестерінің  әдістерін  қолдана  отырып  жаңа,  дәстүрлі  емес  шешімдерге 

келеді. Әдістерді жетілдіру тапсырмасы үнемі бар болған және әрбір тәрбиеші өзінің күш деңгейіне сүйене 

отырып жалпы әдістерге тәрбие процесінің жеке шарттарына сәйкес келетіндей толықтырулар мен өзінің 

жеке өзгерістерін енгізеді.

112

Педагогикада  тәрбие  әдістерінің  классификациялық  әртүрлі  нұсқасы  бар.  Тікелей  және  жанама 

педагогикалық әсердің тәрбиелік әдістерінің тобын шартты түрде бөлуге болады. Тікелей педагогикалық 

әсердің әдістері оқушының жылдам әлде баяу реакциясын және оның өзін-өзі тәрбиелеуге бағытталған 

сәйкес іс-әрекетін анықтайды. Жанама педагогикалық әсердің әдістемесі осындай жағдайдың ұйымдастыру 

іс-әрекетінде  тәрбиеленушінің  бойында  өзін-өзі  жетілдіруге  бағытталған  және  оның  педагогтармен, 

жолдастарымен және қоғаммен қарым-қатынас жүйесінде белгілі бір позицияның қалыптасуының пайда 

болуын анықтайды.

Қазіргі заманғы педагогикада оқушыға әсер етуіне сәйкес тәрбие әдістерін сенім, жаттығу, ынталандыру 

және жазалау деп бөледі. Кездейсоқ мәліметтерде жалпы жіктелу белгісі бойынша «әдістер сипатын» қоса 

алғанда өзін-өзі бағыттылық, іске асатындық, айрықшалық және басқа да әдістер бар.

Оқушылардың жүріс-тұрысын ынталандыру, іс-әрекетін ұйымдастыру және сенім әдісінің үйлесуіне 

сәйкес жіктеледі. И.С.Марьенко келесі тәрбие әдісінің жіктелу тобын көрсетеді: анықтау – репродуктивті, 

проблемалық – ситуациялық, дағдыландыру – жаттықтыру, ынталандыру, тежелу (кедергілеу), жетекшілік 

және өзін-өзі тәрбиелеу.

Тәрбие  әдісінің  мақсаттылық,  мазмұндылық,  іскерлік  жақтарын  қамтитын  дәстүрлі  классификация 

болып  табылады.  Бағыттаушылық  негізіне  сай  әдістердің  үш  түрлі  тобын  көрсетуге  болады.  Олар 

сананы  қалыптастыру  әдістері  (жаттығу,  тапсырма,  тәрбиелік  жағдаят);  ынталандыру  әдістері  (жарыс, 

ынталандыру, жазалау).

Кәсіби педагогикада педагогтар мен тәрбиеленушілер негізінде әдістер классификациясы қалыптасқан:

● ұжымды ұйымдастыру әдістері.

● сендіру әдістері.

● ынталандыру әдістері.

Ұжымды ұйымдастыру әдістері. Ұйымдастырылған кәсіби ұжым мен мүшелерінің тәрбиенің жоғарғы 

деңгейі мен қарым-қатынас мәдениетін анықтайды. Осыған орай келесі әдіс түрлерін көрсетуге болады: 

дисциплина (пән, тәртіп), өз-өзіне қызмет көрсету, жарыс және өзін-өзі басқару.

Тәртіптілік – бұл ұжым мүшесінің қарым-қатынас мәдениетін қамтитын тәрбие әдісі. Сондай-ақ, ол 

ішкі тәрбие ережелері мен пайдалы дәстүр мен жақсы мінездердің қалыптасуына  және олардың бір-біріне 

деген тең дәрежедегі талабы ретінде ұсынылуы қамтылады.

Өз-өзіне қызмет көрсету – ұжым еңбегі мен өмірінің ұжымдық шарттарының пайда болуын көздейді.

Қазіргі қоғамда өзіне қызмет ету өмір сүру нормасына айналды. Кәсіби ұжым мен оқушылар ұжымында 

өзіне  қызмет  көрсету  мекеме  мен  жұмыс  орнын  жинастырудан  бастап,  оны  безендіру  дейін  жетеді 

(көгалдандыру,  демалыс  орындарын  жасау,  безендіру  т.б.).  Өзіне  қызмет  көрсетуге  ұжымның  барлық 

мүшелерінің қатысуы маңызды болып табылады.

Өзі-өзіне қызмет көрсету мен оның іске асырылуында ұжымдық нормалары педагогтардың бақылауын 

алатын  басты  пәнге  айналады.  Ол  қажетті  материалдар  мен  құралдармен  қамтамасыздандыру  сияқты 

дайындықты, қызметтердің бөлмесін жұмыс істеуді анықтайтын нақты кестені көрсетеді.

Жарыс – жеке және ұжымдық еңбекті ынталандырады және оның қатысушыларының қызғаныштық 

қатынасын  қамтиды.  Бұл  жерде  бірлескен  ұжымның  нәтижелері  салыстыру  мен  тіркеу  маңызды  роль 

атқарады,  сондықтан  қатысушыларды  ынталандыру,  оның  ішіндегі  жеңімпаздарды  ынталандыру  да  ең 

маңызды ролді иеленген. Жарысты тәрбиенің нәтижелі тәсіліне айналдыру үшін оның шарттарын орындау 

қажет. Біріншіден, ұйымның ұжымдық талпынысы шынайы төгіліп тұруы қажет және өндіру мен оқыту 

қажеттілігімен бекуі керек. Екіншіден, жарыс шарттарын орындаушы педагогтар мен өзін-өзі басқарудың 

мүшелері сияқты жағдай мен нақты өзекті тапсырмалардың шығуы керек. Үшіншіден, жарыстың негізін 

ұйымдастырушылық нәтижелердің тікелей тіркелуінен құрылуы тиіс, екінші формалдық көрсеткіштерден 

емес.

Өзін-өзі басқару – жауапкершілік пен ұйымдастырушылықты қамтамасыз етеді. Бірақ, оның шарттары: 

ұжым  жұмысын  басқаруға  жұмысқа  қабілетті  және  нақты  құқықтары  мен  мүмкіндіктері  анықталады. 

Органдардың қатысуы қажет.

113

Нақты ұжымда өзін басқару құрылысы үш түрлі фактормен анықталады: ұжым құрылымы, оның өмір 

сүру  мазмұны,  оның  мүшелерінің  ұйымдастырушылық  қабілетімен  анықталады.  Басқару – бұл  күрделі 

әлеуметтік функция. Ол табысты болуы үшін барлық ұжым мүшелерін жүйелі және бірізді қабілетпен және 

ұйымдастырушылық  икемділігін  қаруландыру  керек.  Сондай-ақ,  тіркеу  мен  бақылауды  ұйымдастыруға, 

жоспарлауға,  ұйымдастырылған  кеңес  пен  жиналыстардың  өткізуіне  есеп  беру  формасы  мен  нұсқауды 

жүргізуге үйрету керек. [1, 118-б].

Сендіру  әдістері – конференция,  дискуссия,  ағарту  істеріне  қатысушы  болашақ  мамандардың 

гуманитарлық көзқарасы мен жеке пікірлеріне негізделеді.

Сендіру  бір  ұғымның  саналы  дәлелі  мен  өнегелі  позициясын  және  орын  алған  жағдайда  бағалауды 

болжайды. Айтылғандардың шын екендігіне көз жеткізсек оқушы өзінің әлемге, қоғамға, әлеуметке деген 

көзқарасын  қалыптастырады.  Сендіру  де  тәрбие  әдістері  тәрбие  түрлерінің  формалары  арқылы  жүзеге 

асады. Сендіру көркемдік шығармаларды үздікті оқу, әртүрлі пікір-талас жүргізу формаларынан тұрады.

Сендіру өзін-өзі тәрбиелеу әдісі болып табылады. Сендіру өзін сендірумен тығыз байланысты және 

бұл  тәрбиеленушілердің  әлеуметтік  проблемасын  қабылдауға  саналы,  өз  шешімімен  жеке  көзқарасын 

қалыптастырады. Осы құрылым негізінде талқылау мен қорытындылау жатады.

Ақпарат – тәрбиеленушілердің  белгілі  бір  мағлұматтарымен  қамту.  Бұл  әдісті  бастапқы  деп  санауға 

болады,  себебі  ол  жаңа  идея,  теория,  ереже,  тәрбие  мазмұнын  құраушы  басқа  ақпараттармен  алғаш 

танысуда қолданылады.

Ақпарат  әдісін  қолданудың  ең  басты  тәсілі  педагогтың  жеке  мысалы  мен  өз  сөзі  болып  табылады. 

Сондықтан  әңгіме,  сұхбат,  нұсқау,  лекция  формаларын  да  қолданады.  Мақсатқа  лайықты  басқа  да 

адамдардың осы іске деген назарын бөледі. Олар маңызды оқиға куәгерлері, оқымыстылар, политиктер 

және қоғам қайраткерлері т.б.

Іздеу – ақпаратты  жинау  мен  зерттеу  құндылықтарының  бағдарлануына  және  өздігінен  білім  алу 

процесіне  тәрбиелеуді  бағдарлайды.  Іздену  барысында  өзін-өзін  оқыту  мен  дағдылану  қалыптасады. 

Іздену түрлері - туристік-краеведтік жұмысты, туған жерінің атақты адамдарының өмірі туралы ақпарат 

жинау, яғни биографиялық іздеу болып ажыратылады. Бұлар қазіргі заманғы, тұлғалар болуымен қатар 

тарихи  тұлғалар  болуы  да  мүмкін.  Бұл  өте  күрделі  тәсіл  бола  келе  әдеттің  негізін  қалаушылар  туралы 

конспектілеуді жиналған деректі сұрыптауды, видеофильм жасауды т.б. талап етеді.

Пікір талас (дискуссия) – тәрбиеленушілердің пікір алмасуына және өнегелік – этикалық ойларының 

дамуына, сондай-ақ, сынай білуге, сынды қабылдай білуге, қиын бір жағдайлардан шыға білуге үйретеді. 

Дискуссия барысында серіктесіңе адамгершілік көмек беріп, оны демеу, қиын жағдайлардан көңіл бөлу де 

маңызды болып табылады. Дискуссия тақырыбының дамуын, қозғалыс үстінде болуы маңызды болмақ. 

Бірақ бұл зиянсыз сын мен жалған ұсыныстардың ашылмай қалуына кепіл бола алмайды.

Дискуссия  достар,  оқушылар  мен  оқытушы  арасындағы  сенімділікті  нығайтуға,  жастар  мен 

қамқоршыларының арасындағы бір-біріне деген сыйластықты күшейтуге, ұжым мүшелерінің жақсылық 

тілеуін болжайды, көрсетеді.

Жауапты  ағартушылық - өз  білімін  дәлелдеу  қажеттілігіне  бағытталып,  достарының  арасында 

оқушылардың білімін дәлелдеудегі оның көзқарасын, сенімін қамтамасыз етеді. Бұл этапта ұжым тәрбие 

істерінің  субъектісіне  айналса,  педагог,  көмекші  және  консультант  қызметін  атқару  болып  табылады. 

Жауапты ағарту ұжымның тәрбие функциясын күшейтеді және өз білімін басқалармен бөлісуге адамдар 

санын көбейтеді.

Ынталандыру әдісі – бұл топ өмір сүруге үйренушілердің құрылымынан тұратын формалдық саласына 

бағытталады.  Ынталандыру  әдістері  талап,  ынталандыру,  жазалау,  болашақ  пен  көпшілік  пікірлерінен 

тұрады. Педагогика саласында оның басты компоненті ретінде ынталандыру мен жазалау кең таралған. 

[2, 211-212-б].

Тәрбие технологиясы

Тәрбие  технологиясы – бұл  педагогтардың  тәрбиелік  іскерлігі.  Тәрбие  технологиясы  жобаланған 

қорытынды  мен  жетістіктер  тәсілінің  жоспарымен,  сол  тәсілдерді  модельдеумен,  жасалған  жоспар  мен 

114

моделдің жүзеге асырылуымен, басқару іскерлігімен және осы жоспарды орындаушы адамдар тәртібімен 

байланысты.

Тәрбие технологиясымен жұмыс жасау барысында келесі ерекшеліктерді ескеру қажет.

Тәрбие процесі біртұтас және оны бөліктерге ажыратуға болмайды. Тәрбие әсері бірізді-параллельдік 

түрде емес, комплексті түрде жүзеге асырылады.

Тәрбиелі технологиялық процесті басынан аяғына дейін жеткізу қажеттілігінен қойылған. Аталмыш 

жағдайда жалпы тәрбие технологиясында сүйенетін индивидуалды шеберлік ескерілуі қажет. Тәрбиелеу 

технологиясының  төңірегінде  дамып  келе  жатқан  тұлға  жолында  кездесетін  барлығына  ортақ  жалпы 

этаптар  кездеседі.  Технологиялық  шешім  қабылдау  барысында  әрбір  тәрбиеші  алдын-ала  анықталған 

белгілеріндегі  шығармашылық  мүмкіндіктері  арқылы  қорытындысын  коррекциялап,  бақылау  арқылы 

мақсатқа қол жеткізу жолынан өтуге міндетті.

Тәрбие  процесінің  тұтастық  идеясы  практикалық  технологияда  комплекстік  тұрғыдан  жүзеге 

асырылады. Комплекстік әдіс формасының ықпалы мен өзара әрекеттің және әдістердің мазмұн, тапсырма, 

мақсаттың бірлігін білдіреді.

Қазіргі тәрбиелеу технологиясы комплекстік әдістемеге міндетті түрде тіркелген талаптар тұрғысынан 

келуді көздейді:

Тәрбиеленушілерге үш бағыттағы: сана, сезім, тәртіп арқылы ықпал ету. Тұлғаның өзін-өзі тәрбиелеуі 

мен сыртқы педагогикалық ықпалдың шектеулі түрде бірігуі арқылы қол жеткізілген оң қорытындылар. 

Ұжымдық топ, провалық тәртіп-органдары, жанұялар, әдебиет пен өнер, бұқаралық ақпарат құралдары, 

әлеуметтік институттар мен бірлестіктер тәртібіне қатысты бар барлық күштер кординациясы мен бірлігі.

Тұлғалық қасиеттер нақты тәрбиелік жұмыстарының жүйесі арқылы құрылады. 

[3, 79-б].

Ұжым туралы түсінік

Ұжым (collectives – лат. «жинақтық») қоғамдық маңызды мақсаттар, ортақ құндылықты бағалау және 

бірігіп  жасайтын  қызметтер  мен  қарым-қатынас  негізінде  адамдардың  әлеуметтік  біріккен  қоғамы  деп 

қарастырылады.

Ұжымға  психологиялық-педагогикалық  құбылыс  ретінде  ғылыми  және  әдістемелік  әдебиеттерде 

әртүрлі түсініктемелер беріледі: солардың бірінде ұжым кез келген адамдардың ұйымдастырылған тобы, 

екінші жағдайда ұжым – ол топтардың ең жоғары дамыған сатысы.

Ұжым  жеке  индивидтің  де  жалпы  қоғамның  да  немесе  индивидтің  және  әлеуметтік  қауымның 

қызығушылықтарын  қамтиды.  Жеке  индивидтердің  ұжымға  қосылуы  оның  мақсаттық  бірлігіне, 

қажеттіліктерінің құндылықты бағалаулары, қызметтерінің мотивтері тәртіптеріне негізделеді.

Ұжымның  негізгі  белгілері – қоғамның  маңызды  мақсаттардың  болуы,  олардың  кезекпен  дамуы, 

оқушылардың  жүйелі  түрде  әртүрлі  әлеуметтік  істерге  араластыру  және  бірлескен  қызметтерді 

ұйымдастыру.

Ұжымның  дамуына  ең  үлкен  маңызы  бар  нәрселер  қалыпты  дәстүр  мен  бір-біріне  көмек  көрсету 

атмосферасының болуы, сенімділік пен талап, сын және өзін-өзі сынаудың дамуы, саналы дисциплинаның 

болуы.

Кәсіби білім алу саласында ұжымдық бірлестік үшін маңызды рольді оқушыларға деген нақты талап 

жүйесі  мен  олардың  жүріс-тұрысын  иеленеді.  Қоғамға  пайдасы  тиер  азаматты  тәрбиелеп  шығаруды 

мақсат етіп қойған педагог бірінші күннен бастап-ақ барлығына ортақ талап қоюы тиіс. Бұл талаптардың 

қойылуы уақытына емес, әрбір педагогтың жалпы ұжымның үздіксіз әрекеті болуға тиіс. Егер оқушыларға 

мақсатқа бағытталған талапты ұжым емес бір ғана педагог ұсынса бұл нәтижесіз болмақ.

Оқушылар  ұжымына  деген  жоғарғы  талап – бұл  тек  қана  олардың  әрқайсысы  үшін  норма  болып 

қалыптасуға тиісті ережелерді орындау ғана емес, осыған қажет шарттар да болып табылады. Осындай 

шарттардың  бірі  педагогикалық  ұжымның  өзіндегі  жоғарғы  талап:  педагогикалық  жұмыскерлерге – 

администрация, әр педагогті – жолдастарына, ал еңбек басты - өз-өзіне. Тек осылай ғана тәрбие жұмысында 

біріккен, ортақ ұжымдық әдістемені жасап шығаруға болады.

115

Біріккен талаптардың жүзеге асу маңыздылығы білім орындарының педагогикалық кеңесіне қарайды. 

Оқу  және  тәрбиелеу  процесіндегі  біріккен  педагогикалық  талаптардың  мағынасын  түсіндіру,  олардың 

мазмұнын  нықтау  мен  әдістеменің  және  оның  жүзеге  асуын  қадағалау  олардың,  яғни  кеңестің  басты 

міндеттерінің бірі болып табылады.

Әрбір педагог оқушылар ұжымына немесе оның бір мүшесіне қойылатын талаптардың нақтыланған, 

сарапталған  болуы  керектігін  жақсы  біледі.  Ал  оқушылар  болса  мұндай  жағдайда  өздерін  қалай  ұстау 

керектігін  өте  жақсы  білуі  тиіс.  Педагог  оқушыдан  не  талап  ету  керектігін,  ал  оқушы  өзіне  қойылған 

талаптың қандай екенін түсінгенде ғана ұжымдағы талаптылық бекітілген.

Ең мақсаты деп табылатын талаптар қатарына мыналар жатады:

жүктеу/скачать 13,88 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: