«Инженерлік геоэкология» пәні бойынша
жүктеу/скачать 0,49 Mb.
|
Лекция Геоэкология
| Соғыстар мен жаппай қаруланудың гидросфераға ықпалы. Соғыс кезінде қиратылған бөгетгер жасанды су тасқындарын туындатып, көптеген адамдардың өмірін жоюға әкеледі. Мәселен, франко-голландия соғысында (1672-1678) Людовик XІV басқарған француз әскері Голландия аумағында жаппай қыру операцияларын жургізеді. Голландиялықтар француз әскерінің өтуіне тосқауыл жасау үшін өздерінің аумағындағы жерлерді әдейі суға тоғытады. Екінші жапон-қытай соғысы кезін де (1937-1945) қытайлықтар жапондыктарды өз жеріне өткізбеу үшін, 1938 жылы Сары өзендегі Хузнькоу бөгетін қиратып тастайды. Су тасқынының салдарынан бірнеше миллион гектар егістік жер мен топырақ қабаты жойылып, жүздегсн адам суға батады.
Кемелерді, мұнай өндірістері мен танкердерді атқылағанда мұхит пен теніздер, жер бетіндегі cушалар мен өзендер мұнаймен және мұнай өнімдерімен ластанады. Оларға әскери жарақтар, химиялык, қару, зымыран отыны және басқа ластағьштар тасталады. Иран-Ирак соғысы кезінде (1981-1990) даладағы флора мен фауна жойылды; мұнай құятьн танкерлерге шабуылмен мұнай өңдеуші заводтар мен мұнай қоймаларын қирату нәтижесінде Персия шығанағың суы айтарлықгай ластанған. Мұхит пен теңіздер түбі соғыс технккасының, зеңбірек снарядтары мен бомбалардың, әскери ұшақтардың, атомды суасты қайықтар мен олардың реакторының, қатты және сұйық радиоактивті қалдықтардын және басқа зиянды заттардың қоймасына айналуда. Екінші дүниежүзілік соғыс аяқталған соң, 1946-1947 жылдары жеңімпаз елдер - АҚШ, Ұлыбритания мен КСРО - бірнеше теңіз суына немістен олжалаған улы және жарылғыш заттары бар әскери жарақтарды батырған. Балтық теңізіне 40 мың бомба мен снаряд, жалпы массасы 12 мың тоннадай улы заты бар германияда жасальшған контейнерлер тасталған. Теңіз тубіне иприт, кұрамында күшәла бар қосылыстар және басқа зиянды заттар кеткен. Теңіздерді радиоактивті қашықгар көп залалдайды. Мәселен, АҚШ Сан-Франциско шығанағының кіре берісіне, Бикини атоллында ядролық қаруды сынаған кезде пайдаланған әскери кемесін батырып жіберген. Дәл осы жерде радиоактивті қалдыктар салынған 47,5 мың контейнер тасталған. Контейнерлердің коррозияға ұшырау салдарын суға, жартылай ыдырау мерзімі мыңдаған жыл болат плутоний мен цезий жайылған. Кеңестер Одағы мен Ресей 1993 жылға дейін Солтүстік Мұзды мұхит теңіздеріне ядролық реактор жерлеген, олардьң алтауында жағып кеткен отынның өзектері бар. Теңіз суының залалдануы да өте қауіпті. Мәселен, Ұлы Отан соғысынан кейін Балтық теңізіне цементтелі контейнерлерге салынған 7 мың тонна химиялық (күшәла) тасталған. Бұл Жердің барлық халқын уландыру жеткілікті қару. Бұл улы заттар 1950-ші жылдары-контейнерлерден шыға бастаған. Ақ теңіздің Двинск қолтығының жағасьна жыл сай миллиондаған теніз жұлдыздары шығып қалады. Оның себі — Ақ теңізге 1995 жылдан бастап, құрамын тетраэтилқорғасын және адам дар мен жануарларға қауіп 170-тен аса басқа да улы кұрамбөліктер бар соғыс заттар тасталып келген. Экологтар теңізді жұлдыздарының, теңіз шаяны мен итбалыктардың жаппай қырылуының құпиясын осым түсіндіреді. Ақ теңіздің Кандалакша шығанағына 1989 жылы желтоқсанда апапы жағдайдағы 12 тонна зымырандық oтты (тотықтырғыш) тасталған. 1945 жылдан кейін КСРО 160мың тонна шамасың уландырғыш заттар дайындаған. Экологтардың пікірін оның 120 мың тоннасы қауіпсіздікті сақтамайтын тәсілдермен жойылған - ертелген немесе суға батырылған. Ақ Барен Охотск және Жапон теңіздеріне 40 мың тонна химиялық қару тасталған. Ал, 40 мың тоннасы - жерге көмілген. Олар фосген, иприт, люизит және басқа улы қосылыстар. 1972 жылғы КСРО және басқа ядролық мемлекеттер қол қойған Лондон конвенциясына сәйкес, ядроль қалдыктарды мұхитқа тастау арқылы жоюға катаң тиым салынған. Бірақ радиоактивті заттар теңізге әртүр жолдармен түсуде. Олардың бірі - суасты атомды кемелер апатымен байланысты. Атлант мұхитында 1963 жыл экипажы 129 адамнан тұратын американдық "Трешер" суаст қайығы батып кеткен. Оның қираған қалдықтары Бостонна шығысқа қарай 200 мильден асатын жерден табылған. Ал 1986 жылы Ирландия жағалауынан "радиоактивті" деген жазуы 6ар суасты қайғының деталі ауланған. "Тершер" реакторы қазірге дейін мұхит түбінде жатыр. Тынық мұхитта 1968 жылы ақпанның соңында, Гуам аралының солтүстік-батыс жағында, кеңестік № 574 ракета тасушы суасты қайығы жарылған. Американдықтар оны 5 мың метр тереңдікте анықтаған. КСРО мен АҚШ 1980 жылға дейін әрқайсысы 2-ден ядролық суасты қайығын жоғалтқан. Содан кейін басқа да жоғалулар болған. 1983 жылы 1 маусымда техникалық, ақаулық салдарынан "Чарли-1" класты американдық суасты қайығы батып кеткен. Оның бортында ядролық қару мен қанатты зымырандары бар торпедалар болған. 1986 жылы 3 қазанда "Янки-1" типті американдық суасты қайығы өртеніпбортындағы 16 баллистикалық зымыранымен ( әрқайсысыда 2 ядролық қару бар) батып кеткен . 1986 жылы Бермуд аралдарынан солтүстіке қарай мың километрдей жерде өрт шығу салдарынан бортында баллистикалық зымырандары бар кеңестік суасты қайығы жанып 1989 жылы 7 сәуірде батқан.Оның бортында ядролық қаруы мен қанатты зымырандарды бар торпедалар болған.. Шама бойынша, 1990-шы жылдардың басында мұхиттар түбінде 50 ядролық қару мен суасты қайықтарының 11 ядролық реакторы жатқан көрінеді. 1965 жылы Тынық мұхитқа, Окинава аралынан шамамен 320 км жерде, американдық, "Тикондерог" авиатасымалдаушысының бортынан А-4Е "Скайхок" жойғыш ұшағы, қуаты бір мегатонна сутекті бомбасымен түсіп кеткен. Ұшақ пен бомба 4800 м терендікте жатыр. Жапондықгар бұл туралы ширек ғасыр өткен соң барып кездейсоқ білген. Осы уақыт ішінде ядролық қару эрозияға ұшырап, мұхитта радиоактивті " төгілу" басталып кетті. 1968 жылы Гренландияның солгүстік - батыс жағьнда американдық Б-52 стратегиялық бомбалаушы ұшағы, бортындағы төрт сутекті бомбасымен бірге қираған. Ол кұлаған жердегі мұз бен қар радиоактивті залалданған. 1976 жылы Охотск теңізінде кеңестік стратегиялық бомбалаушы ұшақ апатқа ұшырап, суға құлаған. Оның бортында екі ядролық бомба болған. Әскери қақтығыстар кезінде Әлем мұхиты мен теңіз сулары мұнаймен өте көп ластанады. Мәселен, Иран мен Ирак арасындағы жанжал кезінде американдық зымырандар мен бомбалар парсы шығанағындағы 470 танкерді шабуылдаған. Олардың 156-сы қатты зақымданып, ішіндегі мұнай төгілген. Осы әскери шабуылдан зақымданған Науры: ауданындағы ирандық мұнай өндірістерінен шығанақ суын мұнай ақтарылған. жүктеу/скачать 0,49 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|