Институты

Е ң б е к . Ү л к ен д ер д ің та п с ы р м а сы н о р ы н д ау ға деген 
балалардың белсенділігін, қызығуын, ынтасын, киындықты 
жеңуге бейімділігш қалыптастьфу.
Ж а н у а р л а р д ү н и е с і. С өби лердің б ір ін ш і тобы нда 
меңгертілген білім-дағдыларын қайталап, тиянақтау.
Үй ж ан у ар л ар ы туралы үғы м дары н кеңейту. Неліктен 
«үй ж ануарлары », «жабайы аңдар» деп аталатыны н сүрау, 
түсіндіру. Үй жануарлары қалай аталатынын сөзбен (қозы, лақ, 
бүзау, қүлынш ақ, бота) атап айтуға, аж ы рата білуге үйрету. 
Дене м үш елерін көрсетіп, қал ай аталаты ны н (басы, аяғы, 
қүйрығы, көзі, кұлағы, мүйізі) балалардың өздерінен сүрап, 
өңгімелесу.
Үй қ ү с т а р ы т у р а л ы т ү с ін ік т е р ін м о л а й т у . Үй
ж а н у а р л ар ы мен қүстары н ы ң немен коректенетіні, жемді 
қалай жейтіні, оларға кімдер қамқорлы қ жасайтыны туралы 
өңгімелеу.
Ж а б ай ы ж а н у а р л а р (аю, т ү л к і, қ а с қ ы р , қоян т. б.), 
қүстармен (торғай, қарға, сауысқан, кептер т. б.) таныстыру, 
өңгімелеу.
Сурет көрсетіп әңгімелеу. «Үй жануарлары жөне төлдері», 
«Жабайы жануарлар» т. б. суреттерді керсетіп өңгімелесу.
Үй ж а н у а р л а р ы , төлдер, қ ү с та р , б алапан дар ту рал ы
көлемдік (үлкен, кіші, биік, аласа), олардың дене мүшелері 
жайьшда санау үғымдарьш (екеу, төртеу, көп, аз т. б.) кеңейту. 
«Сыңарын тап», «Танып ал», «Не ж оқ» ойы ндары н (үсақ 
ойыншық, суреттермен) ойнату, өңгімелету. Ж ануарлардьщ
суретте ор н аласуы н а қ ар ай кең істікке байланы сты білім 
дағдыларды қайталау.
Ө деби ш ы ғ а р м а л а р . Ә ңгім елеу. Х ал ы қ ертегілері — 
«Түлкі мен ешкі», «Ат пен есек», Қ. Мырзалиев «Тоқал ешкі».
О қы п т ү с ін д ір у . Х а л ы қ е р тегісі — «Екі лақ», Н. М. 
Аманжолов «Озбыр кірпі*.
Ж аттату. Т. Молдағалиев «Бүзау бақтым», А. Шаяхметов 
«Ақ лақ», С. Қасиманов «Төрт түлік», Е. Өтетілеуов «Ботақан 
мен бүзауқай».
Әуенді қим ы л-қозғалы с. «Кішкентай қүлыншақ» — өні 
Б .Д ө л д е н б а е в т ік і, «Өукеш ім» — өні Ө. Б а й д іл д а е в т ік і, 
«Қ үлы нш ақ» — өні Т. Ө б д іқад ы р о втікі, «Мысык» — өні 
Б.Ғизатовтікі, «Қояндар мен аю» — Т.Потапенконыкі, «Ақ қоян»
— өні Ж .М еймандосовтікі, «Қояндар — өні К.Қуатбаевтікі, 
«Т оқал еш кі» — өні С. К ө р ім б а е в т ік і, «Сиыр» — өні 
М.Раухвергердікі, «Ақ тайым» — өні К. Қуатбаевтікі, «Қояндар», 
«Мысық» — өні Б.Дөлденбаевтікі, «Төлдер» —Б. Ғизатовтікі, 
«Бүзау мен мысыкай» — өні Е. Хасанғалиевтікі, «Ат болып
82

эйнайм ы з» — ө н і А. К и ш к о н и д ік і, «Б отақан » — өні 
З.Өміровтікі.
Негізгі кимыл жатгығулары:
Бірінің атьшан бірі жануарлардың (лақтар, қүльшшақтар, 
ію лар, қояндар) ж үрісіне салып ж үру; м узы ка ырғағына 
Зайланысты ж үрістерін өзгертіп отыру; тура, бүрылмалы 
•колдармен заттарды ң арасы мен ж үру (160 м ж ерге ж ай 
•күгіру); допты ж е р ге ы рш ы ты п , қ ағы п алу (2—3 рет) 
^зындыққа (40 см) секіру; қүрсаудан қүрсауға биіктігі 40 см 
*аттардың астынан қолдарын жерге тигізбей өту.
Ойын: «Қасқыр мен лақтар», «Мысық жөне оның балалары»
— әні М. Раухвергердікі, «Бала мен көжек» — өні Д. Ботбаевтікі, 
сОрмандағы аю» — өні А. Асылбековтікі, «Мысық пен тышкан», 
«Көжектер», «Қоңыр аю қорбаңбай» — өні Б. Дөлденбаевтікі.
Ж а н у а р л ар дүниесі тақы ры бы м ен меңгертілген білім 
цағдылары бейнелеу өнерімен байланыстырыла жүргізіледі. 
Балалар аңдар мен күстардың, жануарлардьщ бір-екі бөліктен 
гүраты н бейнелерін мүсіндеп, оларды ң іздерін бейнелеп 
көрсетуге, ж ануарлар туралы тыңдаған ертегі кейіпкерлерін 
мүсіндеуге жаттығады: (тауықтың балапаны, қонжық, қоян, 
мысық т. б.) Сурет салу, мүсіндеу, жапсыру жүмыстарын өдемі, 
таза, д үры с о р ы н д а у ға ү й р е ту , өнерге, өсем д ікке 
қызығушылығын арттьфу көзделеді.
Сурет сал у . К ош ақанд ар шөп жейді. Кірпі, үйректің 
балапаны, ак қоян.
М үсін д еу . Ү зы н қ ү л а қ сүр қоян, қо н ж ы қ , ү й ректің
балапаны.
Ж апсыру. Балапан, жануарларға жолак қағаздардан қора 
ж асау (төрбиепгімен бірлескен үжымдық жүмыс), балапандар 
шөптің арасында.
О й ы н . « Ж ай л ауд а» , «Ненің төлі?», «К үлы нш ақ», 
«Қошақан», «Төрт түлік», «Аңдар паркінде не көрдік?», «Қой 
фермасында», «Ботақан» т. б.
«Торғай мен балапандар», «Мысық пен тышқан», «Үядағы 
қүстар», «Торғайлар мен мысық», «Тауық пен балапандар», 
«Қояндар», «Маймылдар».
Д и д а к т и к а л ы қ ойын ж а тт ы ғу л а р ж ү р г ізу , бақы лау, 
экскурсия кезінде көргендері жайлы жүйелі өңгімелеп айтуға 
үйрету. Логикалық, дидактикалық ойындар ойнату.
Еңбек. Ж ануарлар дүниесі туралы меңгерген үғымдарын 
осы салада атқарылаты н ересектердің еңбектерін бақылату,
8 3

көрсету, түсіндіру, кейбір жүмыс түрлерін өздеріне орындату 
(қозы, лаққа шөп, сүт беру, қүстарға жем шашу т. б.) сияқты 
еңбек өрекеттеріне үйретумен тығыз байланысты.
Т А Қ Ы Р Ь Ш Б О Й Ь Ш Ш А М ЕҢ ГЕРТІЛ ЕТІН СӨЗДЕР 
М ЕН СӨЗ ТЕРКЕСТЕРІ 
Отбасы
Бала, аға, апай, мен, менің өкем, менің өжем, менің атам, 
менің шешем, ш албар, костюм, жейде, тарелка, шанышқы, 
кіш кен е таб ақ, д өң гелек үстел, д аст ар қ ан , ки із сы рм ақ, 
қүрақкөрпе, жастық, отырыңыз, альщыз, іпгіңіз, кіріңіз, киіңіз, 
түрлі-түсті бояу, жіп, қарындаш, өдемі сақина, сурет сал, үзын, 
қысқа, мүсінде, табақша, шелпек, бауырсақ, ж аттап ал, тыңда, 
о й н а, ж ү г ір , с е к ір , дос, ж а қ с ы , ж а м а н , көп ірд ен өт, 
қүттьщтаймьш, мереке, туған күн.
Балабақш а
Төрбиеші, күтуш і, аспазш ы , дөрігер, дөрігер бөлмесі, 
кеңістік, уақыт, пішін, көлем, қанша? неше? бөлме кең, жарық, 
дөңгелек, төртбүры ш , үш бүры ш , ж асы р , ізде, қуы п ж ет, 
ж ы лд ам ж ү гір , ш апш аң, иле, ес, есу, ж ап сы р , үш тары н 
біріктіру, кес, қүрастьф, шаңьш сүрт, қағып ал.
Ойыншықтар
Қүрылыс ойынш ы қтары , текшелер, піл, мысық, күшік, 
тр а к т о р , пойы з, автобус, ш ана, үй ж аса, ж о л сал, көпір 
қүрастыр, тауып ал, домалат, өтеш, кеме, жалауша, ойна, жина, 
рахмет.
Жомарт күз
Ж омарт күз, салқын түсті, күз басталды, егін, бидай, арпа, 
күріш, жиналды, күту, суару, көшет, қияр, сөбіз, қы занақ — 
бөрі көкөністер, шие, өрік — жемістер, төтті, қышқыл, дөні бар, 
ш ы ры н, қ ү л п ы н ай , қ а р а қ а т -ж и д е к , ж о ға р ы д а , төменде, 
шетінде, ортасында, сопақша, дөңгелекте, шымшьш үз, тер, жу, 
бау-бақша, ж ер жырт, нан, егініпі, диқан, сабан той, кеудеше, 
туфли.
Қыз қызығы
Күн суытты, айнала аппак, қар қалың жауды, тон, жылы, 
етік, ш албар, ты м ақ, шөлі, тар, тай ғақ , оң ж ағы нда, сол
8 4

жағында, түн ұзақ, күн қысқа, сырғанақ тебу, қар жамылған 
ағаш, пеш, отьш, от ж ақ, малға шөп, жем беру, шаңғы, коньки. 
Ж аңа ж ы л құтты болсын!
Көрікті көктем
Күн күркіреді, жаңбьф жауды, кемпірқосақ, қолшатыр, 
плащ, костюм, қалпақ, бөтеңке, екті, септі, өсті, егін екті, 
арамш өп, тазартты , бақ-бақ, гүлдеді, гүл екті, алм а ағаш
гүлдеді, бүрпгік жарды, терді, гүл шоғы, наурыз тойы, аналар 
мерекесі
Ж айдары ж аз
Ж айдары жаз, түн қысқарды, самал жел, күн үзарды, күн 
ысты қ, көкөніс пісті, ж ейде, баш м ақ, мал өрісте, далада 
жайылды, жылқышы, суарады, күтеді, баптайды, төтті алма, 
бүлдірген пісті, есік, кереге, уық, шанырақ.
Қ азақсган Республикасы
Астана — бас кала, Алматы — үлкен кала, өсем, көшелер 
үзын, кең, ағаш көп, кайың, терек, демалыс паркі, аңдар паркі, 
балалар қалаіпығы, балалар өлемі, Абай ата ескерткіші, біздің 
ауыл, қала, тамаша, өзен, көл, тау.
Ж ануарлар
Т үйе, бота, сау ы с қ а н , қ а р ғ а , қ а з , к ү р к е т а у ы қ , үй 
жануарларының дене мүшелері: басы, кұлағы, көзі, мүйізі екеу, 
аяғы төртеу, көп, аз, қүйрығы, төлі, баласы, сүт беру, күру- 
қүру, шөре-шөре, өукім-өукім, жы лқы кісінейді, шапқылайды, 
жем жейді, қарқылдайды, пшқылдайды, балапан жүзеді, жем 
жеді, бүтаққа қонақтады, кораға камады.
Б А Л А Л А Р Д Ь Щ Б ІЛ ІМ І МЕН ТӘ РБИ ЕСШ Е 
Қ О Й Ы Л А Т Ы Н Т А Л А П Т А Р
Б ү л топ тағы л ар м ы н ал ар д ы білуге тиісті: Сөз ішінде 
дауысты, дауыссыз дыбыстарды дүрыс айту; үйренген сөздерін 
септеп, жіктеп өзара байланыстьфа колдану, бірыңғай, мүшелі, 
х абарлы , сүр ау лы сөйлемдер қү р асты р у , диалог түрінде 
сөйлесу (сүрақ-ж ауап). Өз ойынш ы қтары , көрген, білгені, 
оқы лған ертегінің мазмүны, төрбиешінід сүрағын түсініп, 
жауап беру; үй жануарларын, үй қүстарын (қой, сиьф, ешкі, 
та у ы қ , ү й р ек т. б.) ж аб ай ы аң д ар д ан (коян , түл кі, аю) 
ажырату, сьфт пішіндеріне карай тану. Ж алпы үғым беретін
85

— мал, киім, аяқ киім, тамақ, ойыншык, үй мүлкі — сөздерді 
түсініп айту; 2—3 сөйлемдік өңгіме қүрастырып айта білу. 
Өзінід жөне өке-шешесшід, тәрбиешінің, даяшының аты-жөнін 
айта білу; республиканы ң атын білу, үйде өсетін гүлдерді 
танып, ажырату, атын айта білу; үй жануарларын (қой, сиыр, 
ешкі), ж абайы аңдардан (қоян, түлкі, аю) аж ы рата білу; үй 
ж ан у ар л ар ы н ы ң төлдерін таны п атау; ай наладағы таныс 
за тт ар д ы тү р-тү сін е, піш ініне, н е гізгі белгілеріне қ а р а й
аж ы рату ; ж ал п ы үғым беретін ойынш ық, киім, а я қ киім, 
ж иһаз, ыдыс сөздерін түсініп айту, топтастыра білу; ағаштың 
діңі, бүтағы, ж апьф ағы , гүлі деп атап айту; өздеріне таныс 
ж ергілікті жерде өсірілетін көкөніс, жемістерді дөміне, түсіне, 
ггішшіне карай ажырата айту. Көп, бір, тең, тең емес, бір-бірден, 
теп е-тең , онда қ а н ш а болса, м ү н да сонш а дегенді білу, 
салыстыру нөтижелерін — үзын, қысқа, үзындау, қысқалау, 
бірдей немесе кең, тар, ж а л п а қ , ж іңіш ке, ж оғары , төмен, 
ж уандау, үлкендеу, кішілеу, биік, аласа дегенді ажыратьш , 
дөңгелек, үшбүрыш, төртбүрыш, оң ж ақта, сол ж ақта, оң, сол, 
алға, кейін, артқа дегенді айту, таңертең, сәске түс, түс, кеш, 
түн үғымдарын ажыратып, атап үйренуі тиіс.
Д ене ш ы н ы қ т ы р у ға а р н а л ғ а н к ү р а л -ж а б д ы қ т а р д ы
пайдалану; төрбиешінің нүсқауы бойьшша жүру, жаттығулар 
түрлерін: денені тік үстап, бірінің артынан бірі, екіден жөне 
бір-біріне қарама-қарсы ж үре білу: белгілі (10—12 м, 60—80 
м) қаш ы қты қта жүгіре білу; 15—20 м биіктіктен жерге секіре 
білу, бір аяқпен жөне қосаяқтап кезек-кезек секіре білу; 30— 
40 м үзынды ққа қосаяқтап секіре білу; екі қолымен допты 
үстап, лақтырып, қағьш ала білу; көрсетілген бағыт бойынша 
төрттағандап кедергілер астынан, тақтай үстімен, заттардьщ 
арасы нан еңбектеп өте білу; гим настикалы қ орындықтың, 
тақтайды ң үстінен тепе-теңдік сақтап өте білу, төрбиешінің 
нүсқауы, көрсетуі бойынша ж алп ы дамыту ж атты ғулары н 
м у зы к а ы р ғағы н а сәй кес ж а с ай білу; өн мен аспапты ң, 
пьесалардың қарама-қарсы өуендерін қабылдап, ажыратып, 
есте сақтай білу, өннің сөзін дүрыс айтып, өуеніне байланысты 
шапшаң, көңілді, пшрақ, созылыңқы екенін айта білу.
М узыкалык, дыбысты түсініп, соған сөйкес қимыл жасай 
білу; музыкальщ ы рғаққа қарай екі-екіден косарлана, үйіріле, 
бір аяқты нық баса тықылдата билеу, таныс би қимылдарьш 
орындау кезінде қозғалысты алмастыра білу.
Сурет салуға каж етті қүрал-ж абдықтармен (қарьшдапз, 
қы лқалам, гуашь, бояулар) мүсіндеуде сазбалпзыкпен жүмыс 
істей білу. Екі-үш бөліктен түраты н қарапайы м бейнелер
8 6

жасау, жапсьфу жұмыстарында түстерді ажьфату, заттардың 
көлемін, піш інін аж ы раты п , оларды ң кеңістіктегі орнын 
ан ы қтау, қи ы лған дайы н піш індерді қ а ға з бетіне дүрыс 
орналастьфу, желімдеу; бейнелеу жүмыстарында үкыптылық, 
тазал ы қ сақтау; көркемөнер шеберлері ж асаған заттарды
түсініп кабылдау.
Сөлемдесу, алгыс айту, ризашылық білдіру, ізгі ниетті бата, 
тілек, тиым сөздердің мағынасын түсініп, күнделікті өмірде 
қолдану, тамақ ішкенде касықты дүрыс үстау, нанды үгітпей 
жеу, жерге тастамау, салфетканы дүрыс пайдалана білу, тагам 
аттарын білу, ажыратып тану, сөзбен айту.
М өдени-гигиеналы қ дағды лар: өздігінен ж уы н у, дене 
тазалығьш сақтау, киіну, шешіну, киген киімдерін, ойнаған 
ойы нш ы қтары н, кітап тары н қ а ж е тті орынға ж инай білу, 
ойынш ы қты сындырып, бүлдірмей күтіп үстау, үж ы м ды қ 
тапсьфмаларды орындауда, ойын кезінде басқалармен санасу, 
келісу, үлкенге қүрмет, кіш іге қамқорлы қ жасай білу, тірі 
табигат бүрышындағы, ауладағы өсімдіктер мен жануарларды 
күту, қ ам қ о р л ы қ ж асау , айналадағы өсемдікті, түр-түсті 
салыстыра, аж ы рата білу.
Б А Л А Л А Р Д Ы Ң К Ү Н Д Е Л ІК Т І ӨМІРІ МЕН Т Ә РБИ Е 
Ж Ү М Ы С Ы Н Ү Й Ы М ДА СТЫ РУ
(Күн төртібінің үлгісі)

жүктеу/скачать 7,32 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: