Ќысќаша µмірбаяны
жүктеу/скачать 393,22 Kb. Pdf көрінісі
|
|
, Жігітке өнер берген қиын емес . Болғаным менің ақын биыл емес , Бетіне ақ қағаздың салып шимай « – » , – [1] Қиссасын Гүлшат Шеризат қылдым кеңес деп, бес шумақ кіріспеден басталып, негізгі оқиға желісі баяндалады. Оқиға балаға зарығу мотивінен бастап өрбиді. Көркін атты патша бір перзентке зар болып жүргенде, Құдай тілеуін беріп, әйелі жүкті болады. Оқиғаны шиеленістіру мақсатымен автор шығыс әдебиетіне тән мотивті қолданады. Ол – бала тумай тұрып, әкесінің аңға шығуы. Сөйтіп, Көркін патша да аңға шығып, арыстанмен алысып, жараланып өледі. Патша қайтыс болар алдында жақындарын, таныстарын жинап: «Құдайдан тілеп алған баланың дүниеге келуін көрмей, о дүниеге сапар шекпекпін. Ханымнан ұл туса, орнымды басып патша болсын, қыз туса, қабағын шыттырмай тәрбиелеп сүйгеніне қосыңдар. Тағымды әзірше уәзірім Парахзатқа қалдырдым» деп өсиет айтады. Парахзат патшаға берген уәдесінен таяды. Ханым ұл тапса, патша болудан марқұм қалармын деген арам ой көкейін теседі. Бұл істі орындауды нөкері Барысқа жүктейді. Барыс он жігітті сатып алып, оларға ханымды өлтіруді тапсырады. Уәзірдің бұйрығы бойынша, «толғағы қысып отырған» ханымды аулаққа апарып, кескілеп өлтірген жендеттер табанда арыстанға тап болып, түгел ажалға ұшырайды. Олар өлтіріп болғанша, босанып үлгерген ананың омырауына өрмелеп, шырқырап нәресте жылайды. Жендеттер қолынан өлген ханым қасиетті адам дәрежесінде сипатталады. Кеудесінен «бұлақтай аққан сүт бірнеше жылға дейін таусылмайды, қорғансыз жетім қалған бала ана сүтін керек етіп аман қалады. Автор енді еш уайымсыз жеті жұртқа патшалық құрып тұрған Парахзат жайын сөз етеді. Күндердің күнінде Парахзат жаман түс көреді. Түсінде бір айдаһар зәһәр шашып, жер – әлемді күйдіріп, шаһарға төніп келеді екен. Айдаһар халықты енді жұтамын дегенде, көктен бір інжу – маржан түсіп, алдына аяңдайды. Айдаһар мұны көріп, есі кетеді. Барыс ер патшаның көрген түсінің шешуін айтып: «Інжу – маржан – ақылды әрі сұлу қызың, айдаһар боп төнген бәле – жаладан өзіңді сол құтқарады», – дейді. 46 Парахзат көп кешікпей қызды болады. Алдағы болатын пәле – жаладан құтқаратын осы деп түсінген әкесі, қызына арнап, арнайы сарай салдырады. Мәшһүр Жүсіп әңгіме желісін орманда қалған балаға бұрады. Жазықсыз қаза болған анасының қасында, иесіз жерде жалғыз қалған баланы үштен беске келгенше арыстан асырап, оны кейін адам қауымына қосады. Қиссаның келесі эпизоды баланы керуен басы – Қожа Сағиттың асырап алуынан басталады. Сағит балаға асыраушысы арыстан болғандықтан Шеризат деп ат қояды. Ол жасынан ғылымның неше түрін үйреніп, білімді, ақылды жігіт болып өседі. Керуенге еріп, ел аралап жолға шығады. Шешесін өлтірген патшаның еліне келеді. Керуеннің Шын – Машынға келуіне орай сюжет желісі өрістей түседі. Шеризат сарайда сайран салып жатқан сол патшаның қызы – Гүлшат аруды көреді. Ақын Гүлшаттың сұлу сымбатын былай суреттейді: , Гүлшат сынды каракөз , . Қалам қасты нұрлы жүз , Ақ бетіне пар келмес . Сарт тоқыған әппақ боз жүктеу/скачать 393,22 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|