BlUETooTH-ҒА ҚАТЫСТЫ ҚОРҒАЛҒАН БАЙЛАНЫСТЫ ҚҰРУ

185
олар бірнеше этаптан тұрады. Оның бірі мәліметтер пакетін жинау және талдау, т.б. Бұл шабуыл ауте н­
тификацияның осал тұсын табуға және екі құрылғы арасына кілт­шифр құруға арналған. 
Bluetooth­ға қатысты қорғалған байланысты құру процесін  үш топқа бөлуге болады:
•
Kinit кілтті генерациялау;
•
Байланыс кілтін генерациялау (ол link key деп аталады және Kab сияқты белгіленеді);
•
Аутентификация.
Алғашқы екі пункт паринг деп аталатын процедураға кіреді.
Паринг  (PAIRING)  –  екі  не  онан  көп  құрылғылар  байланысқанда  қолдану  мақсатында  құрылған 
бірдей ұзындықты  Kinit құпия кілті. Келешекте пайдалану үшін алынған. 
Алдымен екі адам өз телефондарымен  байланысқысы  келсе, алдын ала екеуінің келісімімен PIN код 
енгізіледі.  Олардың біреуі негізгі (Master), ал екіншісі бағыныңқы (Slave) құрылғылар болып келіседі. 
Біріншісін А, ал екіншісін В деп белгілейік. Kinit кілтті құру PIN код енгізілісімен бірден жүргізіледі.
Ол үшін мына өлшемдер керек болады:
•
BD_ADDR;
•
128 битті LK_RAND (әр құрылғы өзінің және басқа құрылғыдан алған мәндерін сақтайды).
Pairing  бұл  этапта  bluetooth — Mutual authentication немесе өзара аутентификация инициализациясы­
ның соңғы этапымен аяқталады және басталады.  Мұндағы негізгі схема – «сұрақ­жауап». Құрылғы лар­
дың біреуі верификатор болады да, кездейсоқ AU_RAND(A) өлшемді генерациялайды және көрші құ­
рылғыға (plain text­ке) жібереді, жіберуші құрылғыны  алушы  (claimant – құжаттың түпнұсқасын) көр­
сетуші деп атайды. Бұл «сөзді» алысымен ол  E1 алгоритмімен SRES өлшемді есептей бастайды, болған 
соң верификаторға жібереді. Ал ол болса келген хабарды кері қарай есептеу жүргізіп, түпнұсқамен 
сәйкестігін не сәйкес еместігін анықтайды да, жауабын жібереді.  Енді құрылғылар рольдерін ауыс­
тырады, осылай процесс қайталанып жүре береді.
E1 алгоритм, мынадай өлшемдерге сүйенеді:
•
Кездейсоқ құрылған AU_RAND;
•
link key Kab;
•
өзінің жеке  BD_ADDR;
Базалық pairing шабуылы. 
Хабар алмасу процесінде жүретін мәліметтерді талдайық:
№
Кімнен 
Кімге 
Дерек
Ұзындығы (бит)
Басқа ақпараттар
1
A
B
IN_RAND
128
plaintext
2
A
B
LK_RAND(A)
128
XORed with Kinit
3
B
A
LK_RAND(B)
128
XORed with Kinit
4
A
B
AU_RAND(A)
128
plaintext
5
B
A
SRES
32
plaintext
6
B
A
AU_RAND(B)
128
plaintext
7
A
B
SRES
32
plaintext
Қаскүнем барлық ақпаратты ұстап алды дейік. Алдымен IN_RAND­ты және  BD_ADDR адресті,   
E22 алгоритмін. Енді  PIN кодты іздеуге кіріседі. Бізге Kinit мәні бар хабар келеді. Ол шамамен мына­
дай болады: 
Kinit = E22 [IN_RAND, BD_ADDR(B), PIN’], мұндағы PIN’ – біздің PIN код.
Келесі қадамда 2 және 3­те XOR арқылы тексерілген ақпаратты LK_RAND(A) және LK_RAND(B) 
аламыз. Kab мәнін іздейміз, ол үшін мына операциялар орындалады:
LK_K(A) = E21 [BD_ADDR(A), LK_RAND(A)], мұндағы LK_K(A|B) – аралық шамалар.
LK_K(B) = E21 [BD_ADDR(B), LK_RAND(B)].
Kab = LK_K(A) XOR LK_K(B)
PIN­ді тексереміз. Kab және ұсталған  AU_RAND(A) арқылы SRES(A)­ны табамыз.
Сонан соң  SRES(A)’­ны 5­ші қадамда сақталған хабармен салыстырамыз:
SRES(A) = E1[AU_RAND(A), Kab, BD_ADDR(B)].
24­56

186
Егер SRES(A) = SRES(A)’ болса,  PIN­нің дұрыс табылғаны.
Бұл  алгоритмнің  осал  тұсын  2004жылдың  сәуірінде  ағылшын  Олли  Вайтхауз  (Ollie  Whitehouse) 
анықтады. Ол үшін хабарды толық есту керек, ал хабардың кемінде бір сөзі не бір символы дұрыс 
естілмесе, оны шешу қиынға түседі. 
Rohos  Logon  Key  программасы  компьютерді  қорғау  үшін  Bluetooth­бен  жарақтанған  құрылғыны 
қолдана алады. Сіздің ұялы телефоныңыз компьютердің сымсыз кілт ролін атқара алады:
•
Сіз компютерге телефонмен жақындасаңыз болды, Windows­ке қол жетімділік автоматты түрде 
орындалады.  
•
Компьютер парольмен қорғалған болады, оны қолмен енгізудің қажеті жоқ. 
•
Компьютерден қашықтасаңыз – Rohos Logon автоматты түрде экраннан кетеді. 
Ол үшін компьютер Bluetooth aдаптермен жабдықталған болуы керек. Rohos Logon программасы 
радиобайланыс арқылы сіздің телефоныңыдың  ID еске сақтайды. Егер телефон компьютердің әсер ете 
алу радиусына енсе, оған қол жетімді болады да, автологин орындалады.
Жүйеге ену үшін телефонды баптау керек. Ол үшін: 
•
 Rohos Logon Key программасын жүктеу. 
•
Программа терезесінде «Опции» бетін ашу. 
•
Бұл терезеде құрылғыны кілт ретінде пайдалану үшін Bluetooth Phone/Pocket PC таңдау керек. 
Сонан соң: 
•
Windows пен үйлесімді болуы үшін Blueтooth адаптерін жүктеу керек,  оны http://bloger.rohos.
net/?p=88) алуға болады.
•
Программа терезесінен «Настроить USB ключ» сілтемесін шерту, бұл терезеде BlueTooth ату 
шығады. Ол басқа құрылғыдан көріну үшін керек.  
•
Осы терезеде Windows­тің есептік жазбасына пароліңізді қоясыз. 
•
Енді компьютерді қайта жүктеу қажет. 
Ескеретін жағдай:
1.  Rohos Logon программасы  телефонда сақталмайды. 
2.  Пароль жөніндегі ақпарат компьютерде шифрланған түрде сақталады.
3.  Программа телефонның өзгертілуі мүмкін емес жекешеленген идентификаторы (MAC адресс)­
ті есте сақтайды. Программа басқа сымсыз құрылғыларды оқымайды.
4.  Егер телефоныңызды үйде ұмыт қалдырсаңыз, онда пароль арқылы енуге болады.  
BlueTooth  байланысының  әсер  ету  радиусы150  метр  болғандықтан,  компьютердің  автоблокиров­
касы біршама уақыт алады. Байланыстың әсер ету радиусын кішірейту үшін және компьютердің авто­
бло кировкасын жылдамдату үшін  BlueTooth адаптерді фольгамен орау керек.  

187
Әдебиеттер:
1. Фред Халсалл. Передача данных, сети компьютеров и взаимосвязь открытых систем. – М.: Радио 
и связь, 2000.
2. Столлингс В. Современные компьютерные сети. 2­е изд. – СПб.: Питер, 2003.
3. Куроуз Дж., Росс К. Компьютерные сети. 4­е изд. – СПб.: Питер, 2004.
4. Куин Л., Рассел P. Fast Ethernet. – BHV. – Киев, 1998.
5. «Компьютер пресс» журналы. – 2006. – №12­20. – 36­42 бб.
6. ru.wikipedia.org/wiki // Беспроводные технологии.
7. ru.wikipedia.org/wiki // Беспроводные компьютерные сети.
8. ru.wikipedia.org/wiki // Беспроводная точка доступа.
Резюме
В статье рассматриваются  вопросы  защиты информации в Bluetooth связях. Защита инфор мации 
является  важным  фактором  любой  технологии  связи.  Bluetooth  способны  удовлетворить  любым 
запросам и требованиям по беспроводному управлению.  Технические требования Bluetooth определяют 
также  функции  аутентификации  и  кодирования.  Аутентификация  предотвращает  нежелательный 
доступ к важным данным и функциям, и исключает доступ хакерам, которые попытаются выдавать 
себя за зарегистрированных пользователей. Кодирование скремблирует данные в процессе передачи 
для предотвращения подслушивания и для поддержки конфиденциальности связи. 
Summary
Bluetooth  is  able  to  satisfy  to  any  queries  and  requirements  on  an  off­wire  management.    Defence  of 
information is the important factor of any technology of connection. The technical requirements of Bluetooth 
determine the functions of authentification and encryption also. Authentification prevents undesirable access 
to important data and functions, and eliminates access to the hackers that will make an effort set up for the 
authorized users. Encryption scrambles data in the process of transmission for prevention of eavesdropping 
and for support of confidentiality
ӘОЖ  372.881,1: 001,895
ШЕТЕЛ ТІЛІ САБАҚТАРЫНДА ИННОВАЦИЯЛЫҚ 
ТЕХНОЛОГИЯЛАРДЫ ҚОЛДАНУ – ЗАМАН ТАЛАБЫ
Р.К. ДИУАНОВА, 
филология ғылымдарының кандидаты,
 Қорқыт Ата атындағы Қызылорда мемлекеттік университеті, 
Қазақстан Республикасы
Қазақстанның  болашағы  бүгінгі  ұрпақ  тәрбиесіне,ғылым мен  білімнің  өркендеуіне,  жас  ұрпақты 
жан­жақты  дамытуға  тікелей  байланысты.  Жаңа  ақпараттық  технологиялардың    қоғам  өмірінде  ке­
ңінен пайдаланылуы оқу үдерісінде білім алушылардың оларды жіті меңгеруін талап етеді. Осыған 
орай Мемлекеттік бағдарламаларда, оқу үдерісінде педагогикалық және ақпараттық технологияларды 
кеңінен пайдалану білім беруді дамытудың басты бағыттардың бірі екендігі атап көрсетілген [1].                     
Осыған байланысты білімге деген көзқарас түбегейлі өзгеріп, оқытудың жаңа түрлері, әдістері, жаңа 
бағыттағы  технологиялар  пайда  болып,  олар  білім  мазмұнының  жаңаруына  себепші  болуда.  Оқыту 
әдістемесіндегі заман талабына сай бағдар деп инновациялық білім беру жүйесін айтуымызға болады. 
Инновация дегеніміз – жаңа мазмұнды ұйымдастыру, жаңалық енгізу, яғни инновациялық үдерістерді 
мазмұнды ұйымдастыруды анықтайды.      

188
Инновация ұғымы алғаш рет ХІХ ғ. мәдениеттанушылар зерттеулерінде пайда болды, яғни белгілі 
бір мәдениеттің келесі бір мәдениетке енгізген жаңа элементі деген ұғымды білдіреді. Инновация білім 
беру мақсатында, оқыту технологиясында, білім беру жүйесінде түрліше қызмет атқарады.                                        
Инновациялық технологиялар оқыту үдерісінде білім сапасын заман талабына сай етіп, білім алу­
шыларды толық қамтамасыз етеді, жаңаша оқыту жүйесіне бейімдейді, осы орайда қашықтан оқытуда 
жаңа технологиялық білім беру қолайлы оқыту әдісі деп қарастыруға болады.     
Қоғамды жаппай ақпараттандыру кезеңінде білім беру жүйесінде қашықтан оқытуды жанданды ру 
міндеті тұрды. Бұл заман талаптары мен қажеттілігінен туындап отырған мәселе. 2007 жылы 24 жел  тоқсанда 
қашықтан білім беру технологиялары бойынша оқу үдерісін  ұйымдастырудың ережесі қа былданған, 
яғни  қашықтан  білім  берудің  мазмұны  айқындалған.  Ережеде  «Қашықтан  білім  беру  технологияла­
ры – білім алушының және педагог қызметкердің жанама немесе толық емес жанама өзара іс­қимылы 
кезінде ақпараттық және телекоммуникациялық құралдарды қолданумен жүзеге асырылатын оқыту» 
деп көрсетілген. Сонымен қатар Ережеде қашықтан білім берудің негізгі технологиялар бойынша жү­
зеге асатынын, олар желілік технология (автономды желілік курстар немесе виртуальды кафедралар, 
Интернетті пайдаланатын университеттер, мектептер) кейс­технологиялар негізінде қашықтан оқыту; 
ТВ­технологиялар негізінде қашықтықтан оқыту болып анықталған [2]. 
Қашықтан оқытудың негізгі ақпараттық­коммуникациялық технологиялары:      
– оқу­әдістемелік материалдар жинақтарын құрастырып білім алушыларға өз бетінше оқып­үйрену 
үшін тартуға негізделген кейс­технологиялар;           
–  эфирлік, кабельді және ғарыштық телевизия жүйелерін пайдалануға негізделген ТВ­технология­
лар;           
– студенттерді оқу­әдістемелік материалдармен қамтамасыз ету үшін де, оқытушы мен білім алу ­
шы арасындағы интерактивті қарым­қатынас орнату үшін де Интернет желісін пайдалануға негіздел­
ген же лілік технологиялар. Интернет арқылы қашықтан оқыту жүйесін Интернет желісі орнатылған 
кез кел ген адам пайдалана алады.         
Қазіргі  таңда  білім  беруді  ақпараттандырудың  маңызды  факторы  Интернет  желісін  пайдалану 
бо лып  табылады.  Интернет  жүйесі  білім  алушының  өз  бетінше  жұмыс  жасай  алу  қабілеті  мен 
оқу­таным дық белсенділігін арттыруға, ғылыми курсты терең, сапалы меңгерту мақсатын көздейді. 
Интернет  –  кез­келген  компьютермен  бүкіл  әлем  бойынша  ақпарат  алмасу  мүмкіндігіне  ие  желілер 
жүйесі.  Интернет­миллиондаған  компьютерлерді  бір  алып  желіге  біріктіретін,  ақпаратқа  шексіз  қол 
жеткізу және түрлі амалдармен қатынас жасау мүмкіндігін ұсынатын дүние жүзіндегі ең үлкен жә­
не ең танымал желі. «Интернет» сөзі тура мағынасында «халықаралық желі» деген ұғымды білдіреді 
(INTER national NETwork). Интернет аз ғана уақыт аралығында электронды почта арқылы хабарлар 
алмасуға,бейнеконференциялар өткізуге және тағы басқа да мүмкіндіктер ұсынады [3].     
Интернет арқылы ғаламдық желінің ақпараттық көздерді пайдалана отырып,оларды оқу үдерісіне 
енгізіп,дидактикалық  түсініктеме  беру  арқылы  мынадай  дидактикалық  мәселелерді  тиімді  шешуге 
болады:  
– интернеттен алынған материалдарды арқылы ауызша сөйлеу әрекетін жетілдіру;     
– электронды почта арқылы хат жазу, баяндама, реферат, т.б. жазба жұмыстарын дайындау арқылы 
жазылым әрекетін арттыру;            
– өзі оқып отырған тіл елінің тарихы мен мәдениеті, салт­дәстүрлерін, экономикалық даму ерек­
шеліктерін қамтитын танымдық білімдерін кеңейту.          
Оқу  үдерісінде  интернетті  қолданудың  әдістемелік  көздеріне  тоқталсақ,  шетел  тілі  сабағында 
ин тернетті  пайдалана  отырып  аудио  мәтінді  тыңдап,  қарым­қатынас  жасау  арқылы  тілдік  ортаны 
қалыптастырады. Желідегі барлық ақпарат ағылшын тілінде. «Шет тілі» пәнін меңгеруде ең маңыз­
дысы теориялық негіз емес, тәжірибелік, яғни тыңдап­түсіну, оқу, сөйлеу, жазу қабілеттері. Пәнді игеру, 
жүзеге асыру, қарым­қатынас, яғни коммуникация арқылы іске асады. Сондықтан сөз дағдыларын қа­
лыптастыруда білім алушыларға өздері білетін үлгілер түрінде тапсырмалар беру керек.Шетел тілінде 
сөйлеу дағдыларын қалыптастыруда негізгі қызметті тыңдап­түсіну атқарады.Сөйлеу әрекетін қарым­
қатынас жасау арқылы жетілдіруге болады. Ол үшін серіктес қажет. Компьютерлік бағдарламалар, CD­
ROM  дискі, интерактивті тақта болса да, олар тек техникамен қарым­қатынас жасайды.  Бұл жерде тек 

189
компьютерлік телекоммуникация ғана білім алушыға шетел азаматтарымен сөйлесуге диалог (ауызша, 
жазбаша) құруға мүмкіндік береді.   
Шетел тілін оқыту барысында білім алушыларға өздері оқып жатқан ел мен жақынырақ танысуға 
яғни, география, тарих, елтану пәндері мен тығыз баланысты қажет етеді. Сондықтан оқытушы дидак­
тикалық, әдістемелік тапсырмалардың ішінде қайсысы маңызды екенін сабаққа дайындық кезінде ше­
шіп алуы керек. Интернетке келетін болсақ, оны қалай және қандай мақсатқа қолдану керек:  
– желідегі материалдарды сабақ мазмұнына қосу;                
– сабақ тақырыбына сай ақпараттарды іздестіруде білім алушылардың ізденіс жұмыстары;                                                   
– өзіндік оқу, шетел тілінің әр түрлі сатыларындағы іскерліктерді игерту, дамыту;  
– оқытушының басқаруымен шетел тілінің белгілі бір тақырыбы бойынша білімдерін тек  серу.                                                                                                                               
Интернет мүмкіндіктерін жоба жасауға қолданған да қызықты. Мысалы, оқытушы қазіргі кездегі 
өзекті мәселерді интернеттен тауып білім алушыға ұсынып, тапсырма береді. Берілген мәселе бо­
йын ша білім алушылар  ақпарат жинап өз жобасын құрады, ол жобаға енгізілген материал бойынша 
өз ойын, ұсынысын беріп, ақпараттармен келісетінін немесе келіспейтінін талқылай алады. Ин­
тер неттегі аудио­видио бағдамаларды магнитофонға жазып алып, білім алушыларға тыңдауға,  тал­
қылауға болады. Шетел тілін оқытудың тиімді де ыңғайлы жүйесі мен құрылымын қалыптастыру әрбір 
оқытушының  шеберлігі  мен  шығармашылығына  байланысты.  Шетел  тілін  оқытушыларың  басты 
мақсаты  білім  алушылардың  сөйлеу  дағдысын  дамыту,  қарым­қатынас  біліктілігін  қалыптастыру, 
тілді  меңгеруге,  сөйлеуіне  жағдай  тудыру.  Бұл  орайда  шетел  тілін  оқытудың  озық  технологиясын 
меңге ру – үлкен істің бастамасы. Соның бірі – ақпараттық технология.  Ақпараттық технология –
ақпараттарды  жи нақтау,  сақ тау  және  өңдеу  үшін  бір  технологиялық  тізбекте  біріктірілген  әдістер 
мен  өндірістік  және  бағдарлама лық  –  технологиялық  құралдардың  жиынтығы.  Оқыту  үдерісіне 
ақпараттық технологияны қолдану білім сапасын жақсартуға көмектеседі. Сонымен бірге кейде қол 
жетімсіз көрнекіліктерді пайдалануға, білім мен мәліметтерді әр түрлі формада ұйымдастыруға мүм­
кіндік береді.    
Білім алушылардың шетел тілі пәнінен білімін бағалау негізінен,екі түрлі шартқа байланысты. Оның 
бірі – түсінгенін дұрыс айта білу, яғни сөйлемді дұрыс құрастыра білу,  жеке дыбыстарды, сөз тіркесте­
рін дұрыс оқуы. Екіншіден, сөз тіркестерін ауызша,  жазбаша дұрыс қолданып, ерекше дыбыстарды 
меңгермейінше, дұрыс сөйлеу, сауатты жазу мүмкін емес. Тіл жүйесі өзара тығыз байланысты лексика 
мен грамматикадан тұрады. 
Сөздер  туралы  семантикалық,  грамматикалық  және  стилистикалық  ақпараттық  мәліметтер  бар 
лексиканың негізгі құрамы сөздікте беріледі. Сөздік тілдің барлық аспектілерін қамтиды, сондықтан 
да  ол  компьютер  арқылы  оқытудың  орталық  өзегі  бола  алады.  Оқу  сөздігі  керек  сөздің  мағынасын 
тауып алуға арналған анықтама ғана емес, сондай­ақ білім алушылардың шығармашылық қабіле тін 
шыңдайтын  және  лексикалық  материалдарды  меңгеруін  жеңілдететін  құрал.  Электрондық  сөздік  –
ЭЕМ­ның  есінде  сақтаулы  тұрған  жүйелендірілген  лексикалық  ақпарат  және  ол  ақпаратты  өңдеуге, 
экранға  шығаруға  арналған  бағдарламалар  кешені.  Электронды  сөздікпен  жұмыс  білім  алушы  мен 
компьютер арасындағы диалог ретінде жүзеге асады. Сонымен электронды сөздік шетел үйренуді же­
ңілдетіп, оқушылардың өз бетінше жұмыс істеуіне жаңа мүмкіндіктер ашады.
Инновациялық  технологиялардың  көптігіне,олардың  түрі  мен  әдістерінің  сан­салалығына  қара­
мастан, әр технологияның элементтері өзара бір­бірімен байланысып кірігеді.
Қорыта келгенде шетел тілін үйретуде оқытушының негізгі мақсаты инновациялық технологияларды 
ұтымды  пайдалана отырып білім алушылардың тілін дамыту, сөйлеу, жазу іскерліктерін арттыру.     
  
Әдебиеттер:
1. ҚР Жалпы білім берудің мемлекеттік жалпыға міндетті стандарты. – Алматы, 2002.
2. ҚР Білім және ғылым министрінің 2007 ж. 24 желтоқсанда №590 бұйрығымен  ҚР Әділет ми нистр­
лігінен 2007 ж. 24 желтоқтоқсанда №5054 тіркеуден өткен Қашықтықтан Білім беру тех но логиялары 
бойынша оқу процесін ұйымдастырудың ережесі. 
3. ҚР ақпараттық теңсіздікті төмендету бағдарламасы бойынша  халықты   компьютерлік сауат  ты лық ­
қа оқыту жөніндегі оқу­әдістемелік құрал.

190
4. Рақымжанова С.Қ.  Шетел тілін оқытуда интернет мүмкіндіктерін қолдану // Шетел тілін оқыту 
әдістемесі. – 2007. – № 5.
         
Резюме
В статье рассматриваются  инновационные технологии обучения на занятиях практического английс­
кого  языка.    Наряду  с  этим  освещены  вопросы  использования  интернет­ресурсов,  дистанционного 
обу чения, описываются роли и методы взаимодействия групповой формы организации работы, дея­
тельностного подхода и самоанализа в процессе обучения.
Summury
The article deals with role of innovative learning technologies at the practical English lessons: describes the 
use of Internet­resources; distance learning, the role and methods of interaction; group form of organization of 
work; activity approach and self­analysis in the education process.
ӘОЖ  УДК 502/504 
БОЛАШАҚ ХИМИЯ ОҚЫТУШЫЛАРЫН 
ДАЙЫНДАУ БАҒЫТЫНДАҒЫ ПӘНДЕРДІҢ СӨЖ 
ТАПСЫРМАЛАРЫНДА АҚПАРАТТЫҚ-КОММУНИКАТИВТІК 
ТЕХНОЛОГИЯЛАРДЫ ҚАРАСТЫРУ
О.Я. СУЛЕЙМЕНОВА,  
химия ғылымдарының докторы, профессор
Г.В. АБРАМОВА, 
химия ғылымдарының докторы, профессор,
 әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті, 
Алматы қаласы, Қазақстан Республикасы
Жоғары динамикалы, жаһандану дәуірінде өмір сүру үдерісін, ойлау мен қарым­қатынасты түбегей­
лі өзгертетін байланыс құралының қарқынды дамуы, сондай­ақ адамның ой­өрісіне, әл­аукаттылығы­
на, оның икемділігіне, жасампаздық іс­әрекетіне қол жеткізетін тәсілдер қоғамның негізгі капиталы 
бола бастады. Қазақстан қоғамындағы мұндай жағдайда өзекті мәселелердің бірі өзгермелі әлеуметтік 
жә не экономикалық жағдайда өмір сүруге дайын ғана емес, айналасындағы шынайы өмірге белсенді 
қатынасын байқатып, оны жақсартуға ықпал ете алатын, бәсекеге қабілетті жеке тұлғаны қалыптасты­
ру болып табылады. Осыған байланысты жеке тұлғаға қойылатын мынадай талаптар алдыңғы орын­
ға  шығады:  креативтілік,  белсенділік,  әлеуметтік  жауапкершілік,  ой­өрісінің  кеңдігі,  жоғары  кәсіби 
деңгейлі сауаттылык, танымдық әрекетке қызығушылығының басымдығы.
Елбасының «Жаңа әлемдегі Жаңа Қазақстан» атты Жолдауында «Біз бүкіл еліміз бойынша әлемдік 
стандарттар  деңгейінде  сапалы  білім  беру  қызметін  көрсетуге  қол  жеткізуіміз  керек»  делінген,  осы 
Жол даудың он сегізінші бағытының жетінші тармақшасында «Ақпараттық технологиялар мен ақпарат­
ты таратудың жаңа нысандарына бағытталған мамандырылған білім беру бағыттырын құру міндеті де 
алдымызда тұр» делінген, сондай­ақ он жетінші бағыттың үшінші тармақшасында «онлайн тәсілінде 
оқыту тәжірибесін дамытып, елімізде оқу теледидарын құру қажет» деп атап көрсетілгендей, бүгінгі 
күні білім беру жүйесі жаңа педагогикалық технологияға негізделуін және ақпараттық құралдардың 
кеңінен  қолдануын  қажет  етеді.  Осылайша  оқу­тәрбие  үрдісінде  жаңа  ақпараттық  технологияларды 
пайдалану заман талабынан туындап отыр. Бүгінгі таңда білім беруді жаңашаландырудың ақпараттық­
коммуникациялық технологияларды пайдалану арқылы қөрініс табатын оң алғышарттары қалыптасып 
келеді.  Ақпараттық­коммуникациялық  технологияның  келешек  ұрпақтың  жан­жақты  білім  алуына, 
іскер әрі талантты, шығармашылығы мол, еркін дамуына жол ашатын педагогикалық, психологиялық 
жағдай жасау үшін де тигізер пайдасы аса мол [1­3].

191
Студенттерді оқыту дәріс, практикалық, зертханалық жұмыстар арқылы жүзеге асады. Дәріс ақыл­
ой  әрекетінің  тек  1­деңгейін,  (тану)  және  біліммен  танысу  деңгейін  қамтамасыз  ететіні  белгілі.  Ал 
СӨЖ  ақыл­ой  әрекетінің  2­деңгейін  қабылдау  мен  қайта  жаңғырту  және  білім  көшірмесін  игеруіне 
мүмкіндік туғызады. Сондықтан да СӨЖ тек білім беру үдерісінің маңызды бөлігі емес, оның негізін 
қалаушыға айналуы тиіс. 
Cтуденттердің өзіндік жұмысы барлық оқу бағдарламасының басым бөлігін құрағандықтан, оның 
тиімді болуы маманның кәсіби бағыттылығының талаптарына сай жасалған өздік жұмысты ұйымдас­
тыру үлгісінің дұрыс құрылуына байланысты болады. Осы орайда, болашақ химия оқытушыларын да­
йындау мақсатында типтік оқыту бағдарламасына сәйкес арнайы «Химия оқытушысын кәсіби да йын ­
дауды жобалау» пәні бойынша құрастырылған «Оқытудың ақпараттық технологиясы» тақырыбы бе­
рілді.
СӨЖ орындауда студентке келесідей негізгі талаптар қойылуы тиіс [4]:
Студенттің шығармашылық потенциалын белсендіру – студент оқу тапсырмасын өз бетінше орын­
дау  барысында  ғылыми  әдебиеттермен,  әдістемелерді  талдаумен  танысу  және  шығармашылық  тех­
нологиясын меңгеруді жүзеге асырады. 
Өз  бетінше  білім  алу  және  өзіндік  дамуға  ынтасын  тәрбиелеу  –  шығармашылық  белсенділігін 
қабілетін  белсендіру,  кәсіби  даярлық  қасиетін  жоғарылату,  кәсіби  тапсырмаларды  шешу  барысында 
шығармашылық бағытын дамыту, жалпы және жеке дара зерттеу әдіс­тәсілдерін меңгеру, т.б.
Оқу іс-әрекетке деген мотивациясын жоғарылату – білім беру процесінде тұлғаның позиция сын 
белсендіру, субъективті жаңа білімдердің негізгі қатынасы, яғни білімді өз бетінше алу функциясы, 
нақты студент үшін жаңа және тұлғалық маңыздылығы.
Танымдық белсенділікті дамыту – өз бетінше ойлауға талпынысы, қандай да бір тапсырманы неме­
се мәселені шешуде өзіндік бағытты табу, өз бетінше білім алуға тырысуы, пікірлерді сыни тұрғыдан 
қалыптастыру, оқу процесіндегі оқу­танымдық процесс белсенділігінде студенттердің оқыту әдісінің 
белсенділігі жанама қызығушылығымен басымдылық танытып, жүзеге асады. 
«Химия  оқытушысын  кәсіби  дайындауды  жобалау»  пәндері  бойынша  құрастырылған  СӨЖ  тап­
сырманың мазмұны мен маңыздылығын қарастырайық (1­кесте).
 «Химия оқытушысын кәсіби дайындауды жобалау» пәні бойынша бір СӨЖ тапсырмалары 
Тақырыптың 
аты
Тапсырманың мазмұны мен мақсаты
Тапсырмалар мен сұрақтар
Оқытудың 
ақпараттық 
технологиясы
Оқушыларды ақпараттық қоғам 
жағдайында тұрмыстық, қоғамдық 
және кәсіби салалардың іс­әрекетіне 
толық, тиімді араластыру 
мүмкіндіктерін қарастыру
Оқытатын, бақылайтын және үйрететін 
жүйелер; 
Ақпарат іздеу жүйесі; 
Модельдеу бағдарламалары, микромирлер; 
Танымдық сипаттағы инструменттік құралдар; 
Әмбебап сипаттағы инструменттік құралдар;
Мақсаты  –  оқушыларды  ақпараттық  қоғам  жағдайында  тұрмыстық,  қоғамдық  және  кәсіби  сала­
лардың  іс­әрекетіне  толық,  тиімді  араластыру  мүмкіндіктерін  қарастыру.  Осы  мәселелер  аясында 
келесі сұрақтар айқындалады: оқытатын, бақылайтын және үйрететін жүйелер; ақпарат іздеу жүйе­
сі; моделдеу бағдарламалары, микромирлер; танымдық сипаттағы инструменттік құралдар; әмбебап 
сипаттағы инструменттік құралдар. СӨЖ орындау барысында студенттер келесі теориялық деректерге 
сүйенеді. Оқытудың ақпараттық технологиясы – бұл ақпаратпен жұмыс жасау үшін арнайы тәсілдер, 
педагогикалық  технологиялар,  бағдарламалық  және  техникалық  құралдар  (кино,  аудио  және  видео­
құралдар,  компьютерлер,  телекоммуникациялық  желілер).  Оқытудың  ақпараттық  технологиясы  – 
білімді  жаңаша  беру  мүмкіндіктерін  жасау  (педагогикалық  іс­әрекетті  өзгерту),  білімді  қабылдау, 
білім сапасын бағалау, оқу­тәрбие үрдісінде оқушының жеке тұлғасын жан­жақты қалыптастыру үшін 
ақпараттық технологияның қосымшасы деп түсіну керек. Білімді ақпараттандырудың негізгі мақса ты 
оқушыларды ақпараттық қоғам жағдайында тұрмыстық, қоғамдық және кәсіби салалардың іс­әрекетіне 
толық, тиімді араластыру болып табылады. Төмендегі қасиеттер білім жүйесінің өзіндік ерекшелігі 
болып саналады. 

192
Қызықты,  жанды  немесе  алдын  ала  жазылған  мультимедиалық  ақпарат  тек  текстен  емес,  гра­
фикалық  бейнелерден,  анимациядан,  дыбыстан  және  видеоүзінділерден  құралып,  Internet  желісі 
арқылы беріледі немесе басқа телекоммуникациялық құралдар арқылы компакт­дискілерге жазылады; 
Internet злектрондық кітапхана каталогтарымен бірігіп, жер қашықтығы мен уақыт айырмашылығына 
қарамастан, зор ақпараттар көлемін жинауға қол жеткізеді. Әрине, мұндай кітапханалар онда сақтала­
тын ақпараттарға толық жол аша бермейді. Студенттер мен оқытушылардың виртуальды семинарлар 
және лабораториялар режимінде бірігіп жұмыс жасауы, сонымен бірге, жаңа синхрондық мүмкіндік 
пайда болды. Бірқатар студенттер үшін мұндай жұмыс формалары анағұрлым ыңғайлы, өйткені дәстүрлі 
оқытуға қарағанда, оларға өз мүмкіндіктеріне қарай, өздеріне қолайлы графикпен жұмыс жасау және 
артық ескертулермен кездеспей отырып ашу қызықты. Бүгінгі күні білім жүйесі жаңа құрылым беру 
үшін телекоммуникация жүйелерімен толықтырылуы қажет, сонымен қатар білім үрдісіне ақпараттық 
және коммуникациялық технологияларды енгізуде жоғары біліктілікке ие мамандар керек. Көбінесе 
қашықтан оқыту бағдарламалары оған барынша мол қол жеткізуге мақсатталған және оқыту сапасына 
аса  анық  емес  талаптар  қояды.  Мұндай  бағдарламаның  білім  сапасын  жетілдіруі  үшін  орындауы 
міндетті талаптар қатарын құрастыруға болады. 
Осындай теориялық деректермен танысқаннан кейін студенттер ұсынылған СӨЖ тапсырмаларын 
сапалы орындауға мүмкіндігі бар екеніне кәміл сенеді және орындайды, себебі бұл тапсырмаларды 
сапалы  түрде  орындаған  студент  өзінің  келешектегі  кәсіби  іс­әрекеттерін  жеңілдете  түседі.  Оның 
айтарлықтай іс­тәжірибесі болады, оның құзіреті арта түседі, іскерлік, ойлау қабілеті, шығармашылдық 
қабілеті дамыған студент болашақта білімді, құзіреті мол маман болатыны сөзсіз деп есептейміз.
Әдебиеттер:
1. Садыбекова Ж. Оқу­тәрбие үрдісінде ақпараттық­коммуникациялық технологияны қолдану қа­
жеттілігі // Информатика негіздері. – 2008. – № 4.  – 115 с.
2. Хмель Н.Д. Жалпы білім беретін мектептегі педагогикалық  процесс. – М.: Интеграл­Пресс, 2008. – 
328 с.
3. Нағымжанова Қ.М. Оқыту технологияларын таңдау және мұғалімнің кәсіби­педагогикалық мә­
дениеті.  Аубакирова  Ж.К.  Педагогикалық  қарым­қатынастың  психологиялық­педагогикалық  негіз­
дері // «С. Аманжолов оқулары – 2005» атты Халықаралық ғылыми­практикалық конференция мате­
риалдары. – Өскемен,  2005. – 538 б.
4. Нигметжанова Г.К. Студенттің өзіндік жұмыстарын тиімді ұйымдастыру // Вестник КАСУ. – Ал­
маты, 2008. – №1. – С. 58­61.
Резюме
Приведены особенности составления заданий для самостоятельной  работы студентов (СРС) и их 
содержание при  обучении будущих  учителей химии. Показано, что качественное выполнение СРС 
играет важную роль в формировании их компетенций. Даны методические указания по организации 
и проведения самостоятельной работы студентов. При тщательно продуманной методике проведения 
самостоятельных работ ускоряются темпы формирования у студентов умений и навыков практического 
характера, что оказывает положительное влияние на формирование познавательных умений, навыков 
и компетенций. У студента появится опыт, повысится  компетентность, развивается  мастерство, спо­
собность к мышлению, и все это говорит о том, что такой студент в будущем станет образованным и 
компетентным специалистом. 
Summary
The peculiarities of tasks making for independent work of students  (IWS) and  their content during  the 
training of teachers of chemistry were described. It is shown that the qualitative performance of the IWS  
plays an important role in the shaping of their skills. Provides guidelines on the Organization and conduct 
of  independent  work  of  students.  When  carefully  thought­out  methodology  of  the  independent  works  of 
students accelerating skills and practical measures had a positive impact on cognitive skills, or competencies. 
Armed with the theory, the student will be confident in your knowledge, and will perform independent tasks 
consciously, efficiently and accurately. The student will take experience, increase competence, develop skills, 
ability to think, and all this talk about that  a student will become educated and competent person.

193
ӘОЖ   004:004.414.2

жүктеу/скачать 7,23 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: