Issn 2073-333x международный научный журнал

Қазақстанның ғылымы мен өмірі. №3 2020 
224
Енді іс-әрекеттің шығуына, пайда болуына келейік. Бұл іс-әрекет қашан пайда болды? Осы сұраққа 
жауап беруге бола ма? Жауапты педагогика, психология сөздігінен қарастырсақ, онда Антикалық 
Грецияда алғашқы мектептер ашылып, сауаттылық, білімділік азаматтардың ерікті қабілет-қасиеті 
болып есептеле басталды. Мұнда мектепке барар алдында ерікті азаматтардың балалары отбасылық 
тәрбие алған. Құл иеленушілердің балаларын репетиторларға құлдар жетектеп апарған. Осыдан бала-
ны жетектейтін – педагогика пайда болған.
Ғалымдар былай деп есептейді: тәрбие мен оқыту адамдардың әлеуметтік-мәдени іс- әрекеттерінің 
маңызды түріне жатады.
Педагогикалық іс-әрекеттің тууы, оның кәсібилігі, арнайы білімдер мен біліктіліктерді меңгеруі 
сауаттылық, жазу пайда болуымен байланысты. Ауызша берілген тәрбие жазу арқылы бекітілген.
Ал таным тарихындағы іс-әрекет ұғымына келетін болсақ ол екі түрлі мәнде болады біріншіден, 
дүниеге көзқарастық ұстанымы ретінде, екіншіден, әр түрлі әлеуметтік ғылымдарға негіз болған.
ХХ ғасырда әлеуметтік өмір формалары мен мәдени құндылықтардың пайда болуының негізі, 
қайнар көзі іс-әрекет деп қарайтын ұстанымы бірқатар әлеуметтік ғылымдардың қалыптасып даму-
ына негіз болды. Күнделікті өмірде „іс-әрекет“ сөзі – еңбек, іс деген қарапайым ұғымды білдіреді. 
Ал ғылымда адамның болмысымен байланысты қарастырылады, онымен ғылымның бірнеше са-
лалары: философия, психология, тарих, мәдениеттану, педагогика жєне т.с.с. шұғылданады. Ал, 
Л.А.Беляеваның пікірінше,
«Педагогикалық іс-әрекет – педагогикалық шындық болмысының тәсілі. Педагогикалық іс- 
әрекеттен тыс тәрбие туралы да, педагогикалық шындықтың басқа құбылыстары туралы да айтуға 
болады.
Педагогикалық іс-әрекеттің пәні (нысаны) – өзіндік белсенділігі басқа адам, сондықтан іс-әрекет 
субъектілердің өзара әсері жағдайында жүзеге асады. Егер іс-әрекетке екі немесе одан да көп субъект: 
мұғалім жєне оқушы, оқытушы жєне студент, мұғалім және сынып, оқушы жєне топ, мұғалім және 
педагогикалық ұжым және т.с.с., яғни педагогикалық іс-әрекет көпсубъектілі немесе субъекті аралық 
сипатта болады.
Субъект – іс-әрекетті жасайтын адам, объект – іс-әрекеттің бағытталуы. Ондай болса педагогтің 
іс-әрекет объектісі – ол оқушының іс-әрекеті. Педагогикалық іс-әрекетті бейнелеуге, құрастыруға, 
бағдарлауға және басқаруға болады. Бұл тәсілдердің әрқайсысы педагог-психологтың белгілі бір іс-
әрекетінің негізі болып табылады. Педагогикалық іс- әрекет аясында педагог-психолог оқушымен 
қарым-қатынас процесінде ғылым әлемін байланыстырушы рөлін атқарады. Ендеше пән мұғалімі білім 
мазмұнын бере отырып, ұжымдық субъектілердің іс-әрекетін жеке субъектілердің жеке іс-әрекетіне 
айналдыру процесін ұйымдастырады, сөйтіп жеке тұлғаның қалыптасуы мен дамуын қамтамасыз 
етеді. Сонымен, педагогикалық іс-әрекет – педагогтың білім мазмұны мен оқушылардың іс- әрекетін 
ұйымдастырудағы белсенділігі, ол адамның жеке тұлға ретінде қалыптасуы мендамуын қамтамасыз 
етеді.Педагогикалық іс-әрекетті зерттеушілер оның құрылымында мынадай функционалдық 
элементтері бар жүйе ретінде қарастырады. Олар:
1) педагогикалық өзара іс-қимыл субьектісі мен обьектісі, олармен бірге іс-әрекеті, оқыту 
мақсаты және қатынас жасау құралдары;
2) оқушы мен педагог-психолог оқыту мен тәрбиелеудің мақсаты, мазмұны, процесі және 
ұйымдастыру түрлері;
3) педагогикалық ықпалдың мақсаттары субьекті мен обьектіні, мазмұны мен құралдары, 
нәтижелері.
Осыдан кәсіби педагогикалық іс-әрекеттің негізгі белгілері шығады:
– онымен міндетті білім, дағдыны меңгерген арнайы адам шұғылданады;
– оны жүзеге асыру үшін белгілі формалары болады: сабақ, «сынып»;
– бұл іс-әрекет белгілі бір мақсатты көздейді: баланы белгілі бір нєрсеге үйрету; белгілі бір 
білімдер жүйесін беру; белгілі бір білік, дағды қалыптастыру, білім алуда кеткен ақаулардың орнын 
толтыру; адам етіп шығару; қабілеттерін, қызығушылықтарын, ойлау, елестету, т.б. дамыту;
– оқыту, білім беру, тєрбиелеудің мазмұнын анықтау;
– баланың педагогпен «ерекше» қарым-қатынасы (іскер, ресми, регламенттік, т.б.);
– педагогикалық іс-әрекеттің нәтижелерін тексеру, яғни, мұғалім үйреткен білім мен біліктердің 
қорытындысы;

Наука и жизнь Казахстана. №3 2020
225
– нағыз педагог регламенттік іс-әрекетпен ғана шектелмейді – ол, өзінің оқушыға әсер етуде 
барлық мүмкіншілігін пайдаланады: дәстүрлі емес әңгімелер, сенімді әңгімелесу; баланы ойландырып 
жүрген мәселелерді талқылау, кеңес беру, көмектесу.
Осындай белгілерден төмендегідей деңгейлері анықтауға болады. Олар:

жүктеу/скачать 7,69 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: