Үндіден кейін қатаң тұра алады. Әсіресе, С, Ш, Т қатаңдары тұра алады. Мысалы: ем+ші, ай+сыз, аң+ша, жау+са, ойлан+т, ағар+т т.б. Бірақ бұл жерде үндестік жоқ. Бұл сөздерге қосылып тұрғандар – жалғаулар емес, жұрнақтар.
Ендеше, үндестік заңы көбінесе түбір мен жалғаудың арасында анық байқалады екен.
Ал К, Қ қатаңдары үнділерден, ұяңдардан кейін тұрмайды. Тұрса, олар алдыңғы дауыссыздармен үндесіп (ұяңдап) кетеді. Мысалы: көз+қарас > көзғарас, мал қора > малғора, таң қалды > таңғалды, жаз келді > жазгелді т.б.
Ал К, Қ қатаңдары үнділерден, ұяңдардан кейін тұрмайды. Тұрса, олар алдыңғы дауыссыздармен үндесіп (ұяңдап) кетеді. Мысалы: көз+қарас > көзғарас, мал қора > малғора, таң қалды > таңғалды, жаз келді > жазгелді т.б.
Бұл заңға кірме қосымшалар мен кірме сөздер бағынбайды. Мысалы: қам+қор, әзіл+қой, Жар+кент (қала д.м.) т.б.
«Қатаңнан кейін қатаң келеді» деген заң қазақ тілінде әр уақыт сақталынады. Өйткені олар – дауыс қатысы жағынан (екеуі де қатаң) бірдей дыбыстар. Бұлар (қатаңдар) үндессе, жасалуы (артикуляциясы) жағынан ғана үндеседі. Мысалы: аш+са > ашша, ұш+са > ұшша, шеш+сін > шешшін т.б.
«Қатаңнан кейін қатаң келеді» деген заң қазақ тілінде әр уақыт сақталынады. Өйткені олар – дауыс қатысы жағынан (екеуі де қатаң) бірдей дыбыстар. Бұлар (қатаңдар) үндессе, жасалуы (артикуляциясы) жағынан ғана үндеседі. Мысалы: аш+са > ашша, ұш+са > ұшша, шеш+сін > шешшін т.б.
Жасалуы жағынан Ш (қос фокусты) – тілдің сәл артқа жылжуынан, ал С (бір фокусты) – тілдің ілгері жылжуынан жасалады. Екеуі де қатаң. Солай бола тұрса да, қатар тұрғаннан кейін алғашқы қатаң (ш) кейінгі қатаңды (с) жасалуы жағынан өзіне ұқсатып тұр. Мұндайды тіл білімінде толық үндесу деп атайды. Ал үндескен дыбыстардың екеуі де әйтеуір қатаң немесе екеуі де әйтеуір үнді (ұяң) болса, оларды жартылай үндесу деп атайды. Мысалы: тас+қа, сарт+ша, шаш+па т.б.
2) Кейінді ықпал (регрессивті ассимиляция) деп – кейінгі дауыссыздың алдыңғы дауыссызға әсер етіп, оны дауыстың қатысы жағынан гөрі жасалуы жағынан өзіне икемдеп тұруын айтамыз.
