ЖаңА Әліпби негізіндегі астана, 2018 Қазақ тілі емлесінің ережелері
V тарау ДЕФИСПЕН ЖАЗЫЛАТЫН СӨЗДЕРДІҢ ЕМЛЕСІ
жүктеу/скачать 473,73 Kb. Pdf көрінісі
|
Емле соңғы
| V тарау
ДЕФИСПЕН ЖАЗЫЛАТЫН СӨЗДЕРДІҢ ЕМЛЕСІ Қос сөздер дефис (-) арқылы жазылады. §40. Қайталама қос сөздер дефис арқылы жазылады: lek-lek, alýan-alýan, júre-júre, kóre-kóre, sóıleı-sóıleı, bıik-bıik, kóp-kóp, taý-taý, pah-pah, áýkim-áýkim. §41. Сыңарлары өзара мағыналас және қарама-қарсы бо- латын, сондай-ақ сыңарларының мағынасы көмескіленген қос сөздер дефис арқылы жазылады: syı-qurmet, úgit-nasıhat, oı-óris, ydys-aıaq, telegeı-teńiz, salt-dástúr, er-toqym, el-jurt, jer- jahan, kúsh-qaırat, ońtústik-shyǵys, júrek-tamyr syrqaty, shtrıh- kod, emdik-saýyqtyrý, oqý-jattyǵý, ákimshil-qysymshyl; úlken-kishi, kári-jas, alys-jaqyn, ashshy-tyshshy, alys-beris, joǵary-tómen, kóshi-qon, aıtty-aıtpady, kirer-kirmesten, kelimdi-ketimdi, kári- qurtań, kóılek-kónshek, et-met. §42. Қосарланған болжалдық сан есімдер дефиспен жазы- лады: bir-eki, alty-jeti, úsh-tórt, otyz-qyryq, altaý-jeteý, bireý-ekeý. §43. Еліктеуіш, бейнелеуіш мәнді қос сөздер дефис арқылы жазылады: jalt-jult, satyr-sutyr, qalt-qult, shaqyr-shuqyr, shart- shurt, sart-surt, sart-sart, tars-turs, tars-tars. §44. Грамматикалық тұлғалармен келген қос сөздер де- фис арқылы жазылады: týradan-týra, joǵy-joq, qoldy-qolyna, ózinen-ózi, qaraptan-qarap, bardy-joqty, azdy-kópti, tekten-tekke, teginnen-tegin, qolma-qol, betpe-bet, kózbe-kóz, jolma-jol, barar- 19 barmas; bılep-tóstep, sharshap-shaldyǵyp, kórgen-túıgen, jýyp- shaıyp, qyryp-joıyp, jylap-eńirep, ósip-ónip. §45. Араб цифрымен берілген санға қосымша дефис арқылы жалғанады және түсірілген -ynshy (-inshi), -nshy (-nshi) қосым- шасының орнына дефис қойылады, ал рим цифрымен беріл- се, дефис қойылмайды: 6-ǵa, 100-ge deıin, 10-15-ten; 2018-jyl, 5-sanat, 3-kireberis, 10-qazan, 2-aqpan, 136-bap, 1-úı, 9-páter, ХХІ ǵasyr, III tom, IV taraý. Бірақ № шартты белгісімен тірке- сетін араб цифрлы сан есімдер дефис арқылы ажыратылмай- ды: №82 mektep, direktordyń №5 buıryǵy, №107 qaýly, №17 kiris. §46. Цифрға тіркелетін % (пайыз), 0 С (Цельсий) таңбала- рынан кейін жалғанатын қосымшалар дефис арқылы жазыла- ды: 50 %-ǵa, 10 0 С-den tómen. §47. Күшейткіш буынмен келетін сөздер дефиспен жазыла- ды: ap-anyq, qyp-qyzyl, sap-sary, jap-jaqsy, súp-súıkimdi, quba- qup. Бірақ appaq, kókpeńbek болып жазылады. §48. Ýeb, eks сөзалды сыңарларымен келетін сөздер дефис арқылы жазылады: у́eb-braýzer, у́eb-dızaın, у́eb-ınterfeıs, у́eb- saıt; eks-ákim, eks-múshe. §49. -aq, -aı, -aý, -dy, -di, -mys, -mis, -tin, -tuǵyn шылаулары өздерінен бұрынғы сөздерден дефис (-) арқылы бөлініп жазы- лады: sen-aq, shamaly-aq, kelmeıdi-aý, ádemisin-aı, aıtqan-dy, barypty-mys, kelipti-mis, kóretin-di; еrek-tin, bar-tuǵyn, joq-tuǵyn. §50. Қысқарған сөзге қосымшалар дефис арқылы жалғана- ды: AAQ-nyń, QazUPÝ-ǵa, UNESCO-ǵa (§74-76 қараңыз). |