Жалпы редакциясын басқарған: А. Байтұрсынұлы атындағы Тіл білімі институтының директоры, ҚР ҰҒА корр мүшесі, филол.ғ. д., проф. Е. Қажыбек
жүктеу/скачать 6,86 Mb. Pdf көрінісі
|
| Тіл-ғұмыр
шығармаларын оқытуға – 2 сағат, Бұқар жырау толғауларына – 2 са- ғат берілген. Ал 10-сыныпта Махамбет өлеңдерін оқытуға – 3 сағат, Абайдың табиғат лирикасына – 3 сағат, азаматтық лирикасына – 2 са - ғат, «Ескендір» дастанына – 2 сағат, 6, 19, 25, 33, 37-қарасөздеріне – 3 сағат, барлығы 10 сағат берілген. Бұл телегей-теңіз ой кешіп, өзі өмір сүрген заманның бұлтарыс-қалтарыстарын ашып айта білген ақындар үшін аздық етеді. Ал 10-сыныптағы «Қазақ тілі» курсы бо- йынша оқытылатын тіл мəдениетін меңгертуге берілген апталық 1 сағаттық жүктеме де мардымсыз. Оқушыларымызға тіл нормасын, сөз мəдениетін терең меңгертуді мақсат етсек, ақын шығармала - рымен жан-жақты таныстыруға жол ашамыз десек, əр сөздің қат- парына терең үңілтетін Рəбиға Сыздықова еңбектерін зерделеуіміз керек. Осындай мəселелерді шешудің бір жолы ретінде 8-9-10 сынып- тарда арнайы «Сыздықоватану» курсын енгізуді қажет деп таптық. «Сыздықоватану» курсының мазмұны Р.Сыздықованың тіл ғылы- мында өзіндік мектеп қалыптастырған, көшбасшылық сипатын, ғалымдық əлемін, ғылым əлеміндегі қайталанбас өзгешелігі мен шеберлігін, түркітану мен қазақ филологиясының дамуына қосқан үлесін, жыраулар тіліндегі сөздерді ғылыми-теориялық тұрғыдан зерттеп, тіл ғылымында теңдессіз дүниелер тудырғанын, Қадырғали бидің «Жами-ат тауарих» атты еңбегінің дүниежүзі халықтары əдебиетінің алтын қорына қосылатын жəдігер туынды екендігін ұғындырумен қатар, ғалым еңбегінің тіліміздің қазынасын молай - туға қосқан үлесінсараптап, маңызы мен мəнін оқушының ғылыми негізде ұғынуына жəне ғылыми құнды нəтижелерін терең танып, білуіне бағытталған. Курстың мақсаты – «ғалым еңбектерін терең де жан-жақты таныту арқылы елжанды, халқымыздың əдебиетін, мəдениетін, тілін ұлттық құндылық ретінде бағалайтын, эстетикалық талғамы жоғары, білім, білік, дағдылармен қаруланған, түйген ой - ларын іс жүзінде өз кəдесіне жарата білетін, ұлттық сана-сезімі қалыптасқан, өркениетті қоғамда өмір сүруге лайықты, терең ойлай- тын дара тұлға қалыптастыру». Соған сəйкес оқытуміндеттері: - тіл ғылымындағы Р.Сыздықованың орны мен болмысын тану; - ғалым еңбектерін оқып, білудің өзектілігін ұғындыру; - ғалымның тіл туралы зерттеулерін, тілдік норманың маңыздылы- ғын түсіндіру арқылы оқушылардың ұлттық танымын қалыптастыру; - шығармашылық қиялын дамыту; - көркем туындының тілдік ерекшеліктерін, идеялық мəнін тал- дауға, пікір алмасуға үйрету; - жастардың өмірден өз орнын табуға бағыттау; - ғалым еңбектеріне сүйене отырып, ақын-жыраулардың көркем- 338 Рəбиға Сыздық əдеби туындыларындағы ұлттық таным мен рухани-мəдени құнды- лықтарды оқушылардың бойына дарыту; - қазақ əдеби тілі тарихының жүйесін білу; - ғалым еңбектеріне сүйене отырып, Абайдың жаңа бағыттағы жазба əдеби тілді дамытудағы орнын, ұлттық көркем дəстүрге қосқан жаңалықтарын түсіну; - тілдік-стильдік амал-тəсілдердің ерекше эстетикалық мəнін са- ралау; - теория мен практиканы ұштастыру; - оқушының тіл мəдениетін арттыру; - сөз мағыналарын терең меңгерту; - оқушы бойына төл тіліміздің нəрін сіңіру; - əдеби тілдің тарихи кезеңдерін саралап, өзекті мəселелерді ай- қындау; - тіліміздегі ескіліктер мен жаңалықтардың қолданысын зерделеу; - ғалымның қазіргі қазақ əдебиетімен рухани байланысын ғылыми негізде пайымдау; - Қазіргі таңдағы ғалым шəкірттерінің еңбектерімен танысу, зерт- теу. Күтілетін нəтиже: ғалымның ғылыми-зерттеу еңбектерінен азық ала отырып, қазақ əдеби тілінің тарихын жүйелей алатын, ақын- жыраулар тіліне теориялық тұрғыда талдау жасай алатын, шығар- машылықпен жұмыс жасай алатын тұлғаны қалыптастыру, ғылыми ізденіске баулу. Бақылау формасы мен бағалау критерийлері: Əр сабақтың бары- сында оқушының теория мен практиканы байланыстыру шеберлігі бағаланады. Оқушылардың білімі курстың əрбір тарауы аяқталған соң тест, сынақ сабақтары, шығарма жұмыстары арқылы бағаланып, тексеріледі. Сонымен, «Сыздықоватану» курсы əдістемесі мұғалімдерді оқу- шылардың тіліне деген сезімдері мен бағдарларын ғалым еңбектерін талдау арқылы дамыту жұмыстарын жүзеге асыру кілттерін, тетік- терін табуға бағыттайды. Ол жас ұрпақты ана тілін сүйетін, елжанды, азаматтық рухта тəрбиелеу құралы болары сөзсіз. Түркітану мен қазақ филологиясының дамуы: ғылыми мұра жəне ғалым феномені. Халықаралық ғылыми-теориялық конференция материалдары. – Алматы, 2014. |