Жануарлар экологиясы
жүктеу/скачать 12,6 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- (АтаеЫпа) мен талшықтылар (Мазіі^орһога), 104 бақалшақты амебалар ( Тезіаееа)
| (Кһіюрогіа),
талшықтылар (Ма5гі%орһога), кебісшелер яғни кірпікшелілер (Сіііаіа) тобына жататын қарапайымдар кездеседі (5-сурет). Санының аса молдығына және Жер шарына өте кең тарағанына қарамастан топырақіа тіршілік ететін қарапайымдардың систематикалық алуантұрлілігі онша көп емес: әлем көлемінде топыракта тіршілк ететін 300-дей гана түрдің қарапайымдары белгілі. Бүкіл Европа топырағынан қазіргі кезде 34 түрдің талшықтылары, 58 түрдің жалғанаяқтылары, 32 түрдің кірпікшелілері табылған. Бүл түрлер тек Европада ғана емес, бүкіл әлемде кең таралған. 5-сурет. Топырақта тіршілік ететін наннофауна тобынын жануарлары: 1-4 — пішінсіз амебалар; 5-6 — бақалшақты амебалар; 7-10 — талшықтылар; 10-13 — кірпікшелілер; 14-16 — жүмыр құрттар; 17-18 — зымырақтар; 19-20 — жайбасарлар Суда тіршілік ететін қарапайымдармен салыстырғанда топырақ карапайымдарының дене тұрқы өте кіші, ұсақ болады. Мысалы түщы суда тіршілік ететін амебалар 50-100 мкм, ал топырактағылары 10-15 мкм. Әсіресе топырак талшықтыларының денесі өте кіші — 5 микроннан аспайды. Бірақ олардың саны топырақта аса мол: тек 1 г ғана топырақта 103-106 пішінсіз амебалар (АтаеЫпа) мен талшықтылар (Мазіі^орһога), 104 бақалшақты амебалар ( Тезіаееа), 103 кірпікшелілер (Іп/изогіа) кездеседі. Саны осынша мол болғандықтан, олардың биомассасы да едәуір көп: 1 шарлы метр жердІң 52 топьграгында 2-10 грамға жетеді. Бұған қоса олардың енім беру қабілеті аса жоғары, өсімі өте тез. Мысалы: амеба 1 сөткенің ішінде өзініи салмағын 5 есе арттырып өседі. Талпшқтылардың салмақ косу кабілеті амебздан да артық. Қарапайыңцардың тағьг бр қасиеті - олар өте тез көбейеді. Олардьгң ггопуляциясы 1-3 сөткенің ішінде түгелдей жаңа ұрпақпеіг ауысып отьграды. Жьглына 50-300 рет көбейіп, ұрпақ шашады. ® | Топырақ карапайымдарының негізгі қорегі - бактериялар. Бактериялар өсімдіктің қалдығын ьгдьфатьгп, топьфақга карашірінді (гумус) түзілу үрдісін жеделдетуі арқылы адамға, табиғатқа аса маңызды міндетгер атқаратьгны ежелден белгілі. Сол себептен кейбір ғалымдар қарапайымдьглардьг зиянды деп көрген. Олар топьграқгағы бактериялардьгң санын больгмсыз мөлшерде ғана азайта алады. Оньгң есесіне олар өзінен биологияльгқ пәрменді заттар бөліп шығарадьг. Биологияльгқ пәрменді бүл заттар микроағзалардың, өсімдіктің тамьфьгның өсіп жегілуіне демеу беріп, өсімдік түкьгмьгньгң шығьгмьгн жогарлатадьг жэне өсімдіктің эртүрлі ауруларын коздыратын саньфауқүлақтардың белсенділігін бәсевдететін әсер көрсетеді. Соньгмен қатар карапайьгмдар топьграқта тгіршілік ететін көптеген пайдалы жэндіктердін қоректік коры ретінде маңыздьг рөл атқарадьг. М и к р о ф а у н а тобьгна топыракгың ішіндегі үлкенді-кішілі қуыстар мен бос кеңістіктерде тіршілік ететін дене мөлшері сол бос кеңістіктерден кіші жэндіктер жатадьг. Мьгсалы: сауытты кенелер жүктеу/скачать 12,6 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|