40
мүмкін. Есте сақтайтын жайт, рефлекстер дененің белгілі бір жерінде орналасқан
бір емес бірнеше рецепторлардың тітіркенуінен туындайды. Рефлекстерді
тудырған дененің бөлігін тиісті рефлекстің рефлексогенді зонасы немесе
рецептивті аймағы деп атайды.Сондықтан рефлекторлы доғаның схемасын
афферентті, аралық және эффекторлы нейрондардан тұратынын ескеру керек. Жай
рефлекторлы доға шартты түрде «моносинаптикалық» деп аталуы мүмкін. Ол бір
синапс емес, афферентті нейрондардың тобын эффекторлы нейрондармен
байланыстыратын параллельді орналасқан синапстардың тізбегін құрайды.
Синапс арқылық оздырғыштарды баяу өткізу жүйке талшықтарына
қарағанда импульстардың жүйке орталықтарымен асықпай өтуі бірден бір себебі
болып табылады. Рефлекс қаншалықты күрделі болса, оның доғасы соншалықты
көп мөлшерде нейрондарды қосады және орталық кідіру ұзағырақ болады.
Орталық кідіру уақыттың жанама ұзақтығын немесе латентті периодын,
яғни тітіркендіргіш рецепторлардың басынан жауап реакциясының пайда болуына
дейінгі уақытты қамтамасыз етеді. Бұл аралықта мынадай үрдістер өтеді: 1)
тітіркендіргіштердің қозуы; 2) қоздырғыштардың афферентті нейрондарға
афферентті жүйке талшықтары арқылы өтуі; 3) қоздырғыштардың афферентті
нейрондардан синапстардың бір немесе бірнеше қатарынан эфферентті
нейрондарға өтуі; 4) қоздырғыштардың ортаға тартқыш жүйке талшықтары
арқылы өтуі; 5) қоздырғыштардың жүйкеден эффекторға өтуі. Демек, рефлекстің
уақыты осы үрдістердің ұзақтығының қосындысына тең.Рефлекстің уақыты
тітіркендіргіштің әсер ету күшіне және ағзаның физиологиялық күйіне
байланысты. Тітіркендіргіштің күші артқан сайын рефлекс уақыты азая түседі.
Шарғаннан ол ұзарады, ал қоздырғыштық артқан сайын және орталық жүйке
жүйесінің нейрондарының лабильділігі азая түседі.
Шартты
Достарыңызбен бөлісу: