Жаратылыстану сабақ


Қазіргі заманғы оқыту құралдарының көмегімен бастауыш сынып оқушыларының жаратылыстану-ғылыми ұғымдарды игеруінің психологиялық-педагогикалық негіздері



бет5/13
Дата18.04.2023
өлшемі89,83 Kb.
#83843
түріСабақ
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   13
1.2 Қазіргі заманғы оқыту құралдарының көмегімен бастауыш сынып оқушыларының жаратылыстану-ғылыми ұғымдарды игеруінің психологиялық-педагогикалық негіздері

Балалар дайын біліммен, ойлаумен, таным қабілетімен туылмайды. Сондықтан оларды танымдық іс-әрекеттің әртүрлі түрлеріне үйрету, олардың білімге деген қызығушылығын қалыптастыру қажет. Жұмыс мақсатты, дәйекті түрде жүргізілуі үшін мұғалімнің тиісті дайындығы қажет [5, 30 б.].


Бастауыш сынып оқушысының оқу іс-әрекетінің нәтижелері туралы айтатын болсақ, әдетте оқушылар меңгерген білім бағаланады. Білімді игеру процесін ойдағыдай басқару үшін мұғалім білімнің қалай қалыптасатынын, олардың түрлері қандай, білімді жетілдірудің жолы мен көрсеткіштері қандай, білімді игерудің психологиялық-педагогикалық негіздері қандай, атап айтқанда жаратылыстану ғылымдары туралы білуі керек. Сонымен қатар, жаратылыстану идеялары мен ұғымдарының қалыптасуы ерекше маңызға ие.
Педагогикалық психологиядағы ұғымдарды қалыптастыру білімді игеру, дүниетанымды қалыптастыру сапасының негізгі мәселесі болып табылады.
Ұғымдарды қалыптастырудың бірнеше тәсілдері бар:

  • Белсенді. А. Н. Леонтьев бұл тәсілді білімді игеру процесіне қолданды. Ол ұғымдарды қалыптастыру процесін «қозғалыс, жоғары жалпылауға көшу, яғни осы тұжырымдамада көрсетілген қызметті неғұрлым толық және терең білу» деп қарастырды.

  • Ассоциативті (Д. Н. Богоявленский, М. Н. Шардаков, Н.А. Менчинская, Ю. А. Самарин т. б.).

М. Н. Шардаков ұғымдардың қалыптасу кезеңдерін атап өтті:

  • Жеке заттар мен құбылыстарды бақылауды ұйымдастыру;

  • Бақылауларды байыту;

  • Зерттелетін заттар мен құбылыстардың жалпы және маңызды белгілерін бөліп көрсету;

  • Ұғымдардың мазмұнын нақтылау;

  • Ұғымдарды анықтау;

  • Жаттығу және практикалық тексеру;

  • Ұғымдарды кеңейту және тереңдету.

  • Операциялық тәсіл.

А. В. Усова ұғымдарды қалыптастырудың келесі кезеңдерін анықтады:

  • Сенсорлық-нақты қабылдау;

  • Бақыланатын объектілердің жалпы маңызды қасиеттерін анықтау;

  • Абстракция;

  • Ұғымдарды анықтау;

  • Ұғымдардың маңызды белгілерінің санасын нақтылау және бекіту;

  • Осы ұғымның басқалармен байланысын орнату.

Ұғымдар бейнелер мен идеялар негізінде құрылады.
Бейнелер - бұл заттардың бейнесі. Олар азды-көпті дәл, толық, дұрыс, нақты немесе жалпыланған болуы мүмкін.
Ұғымдар - бұл осы ұғымдарға енгізілген объектілерге немесе құбылыстарға тән маңызды белгілердің жиынтығымен біріктірілген жалпыланған білім [6, 52 б.].
1-сынып оқушысы жабайы табиғат туралы көптеген идеялармен таныс: ол арыстанды, аюды, жолбарысты, түлкіні біледі, оларды ажырата алады, тіпті аюдың қалай қоректенетінін, қысты қалай өткізетінін және т. б. біледі.
Сабақтарда мұғалім осы топтың әр өкілінің бейнесіндегі маңызды белгілерді бөліп көрсетеді, бұл оқушыға сыртқы жағынан өте әртүрлі жануарларды көруге мүмкіндік береді: түлкі қояннан үлкен, бірақ қасқырдан аз, ал қасқыр өз кезегінде жолбарыстан аз; қасқыр-сұр, түлкі-қызыл, жолбарыс-жолақты және т. б. алайда, бұл белгілердің барлығы маңызды емес.
Бастауыш сынып оқушыларының оқу қызметін, оның ішінде ұғымдарды қалыптастыру процесін басқару:

    • танымды қалыптастыру жолдары;

    • танымдық іс-әрекет принциптері;

  • бастауыш сынып оқушысының идеялары мен түсініктерін игеру ерекшеліктері;

  • ұғымдарды қалыптастыру процесін қарқындату шарттары.

Жоғарыда айтылғандардан қорытынды шығады: табиғат туралы білімді сапалы игеру үшін, ең алдымен, осы процестің педагогикалық және психологиялық негіздерін білу қажет [7, 95 б.].
Балалардағы шаршау жағдайында мұғалім материалды сапалы игеруге қол жеткізе алмайды. Әр түрлі анализаторларды қолдану шаршау жағдайын жеңілдетуге көмектеседі-бұл визуалды оқыту құралдарының кешенін енгізу:

  • көрнекі анализатор-оқу фильмдерін, слайдтарды, презентацияларды қарау кезінде;

  • есту анализаторы-аудио жазбаны тыңдау;

  • тактильді анализатор-табиғи табиғи объектілерді сезінгенде, мектеп жанындағы бақша учаскесінде жұмыс істегенде.

Нақты әлем туралы шынайы білім алу процесі белгілі бір әдістемелік принциптерге негізделген:
1. Таным принципі тірі көзқарастан дерексіз ойлауға дейін әдістемелік принцип ретінде.
Психологиялық тұрғыдан тұлғаның құрылымы үш жақты қамтиды:

      • зияткерлік;

      • эмоционалды-ерікті;

      • тиімді-практикалық.

Объективті іс-әрекет процесінде білім неғұрлым терең игерілсе, ойлау операцияларын меңгеру деңгейі соғұрлым жоғары болады, оқушы тұлғасының интеллектуалды саласы соғұрлым жетілдіріледі.
Эмоционалды сала танымдық іс-әрекетке қарым-қатынас формасы ретінде әрекет етеді. Тұлғаның қоршаған шындықтың әсеріне реакциясы осы сала неғұрлым дамыған сайын әр түрлі және дұрыс болады [8, 73 б.].
Оқушының жеке басының тиімді және практикалық саласы нақты әлемді тану құралы ретінде әрекет етеді. Тұлға неғұрлым белсенді болса, таным процесі соғұрлым қарқынды жүреді.
Сондықтан шындықты білу тұлғаның осы салаларымен байланысты. Сонымен, интеллектуалды сала жеке тұлғаның танымдық қызметін көрсетеді. [9, 72 б.].
Осылайша, табиғат туралы тұжырымдамаларды қалыптастыру мәселесі бойынша зерттеу нәтижелері қысқаша түрде келесідей көрсетілуі мүмкін: оқу процесінде мұғалімнің сөзі оқушылардың бақылауын ұйымдастырады, әр түрлі оқу құралдарының көмегімен бақылау объектісін нақтылайды.




Достарыңызбен бөлісу:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   13




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет