Жаратылыстану сабақ
Оқушылардың сапалы білім алуы - көрнекі оқу құралдарын кешенді пайдалану қажеттілігінің негіздемесі
жүктеу/скачать 89,83 Kb.
|
Мурат Нурсая исп (1)
| 1.4 Оқушылардың сапалы білім алуы - көрнекі оқу құралдарын кешенді пайдалану қажеттілігінің негіздемесі
А. Я. Коменский әлемді тану процесінде сезімдер кешенін қолдану қажеттілігі туралы «білімнің ақиқаты мен дәлдігі сезімдердің айғақтарынан басқа ештеңеге байланысты емес» деп жазды. Көрнекі оқу жабдықтарының кешенін құру қажеттілігі әр құралды күрделі ынталандыру ретінде қарастыруға болатындығын көрсетеді. Кешеннің құрамында күрделі ынталандырудың жеке компоненттері бірдей әсер етпейді. Күрделі ынталандыру ретінде оқытудың кешенді көрнекі құралдары оқушылардың әртүрлі сезім мүшелеріне әсер етеді. Кешеннің құрамдас бөліктерінен келетін тітіркендіргіштердің жалпы әсері ұғымдарды қалыптастыруда оң рөл атқарады [17, 18 б.]. Бұл жұмыстар оқу материалын игерудің ең жоғары тиімділігіне, егер оқу ақпараты үш нысанда берілсе, қол жеткізілетінін көрсетті: нақты-бейнелі схемалық-модельдік белгі (ауызша). Алайда, сирек жағдайларды қоспағанда, оқу жабдықтарының ешқайсысы мұны толығымен жүзеге асыра алмайды. Сонымен қатар, әртүрлі оқу құралдарын пайдалану кезінде оқу материалын аталған үш формада беруге болады [18, 68 б.]. Оқу жабдықтарының кешендерін әзірлеуге және оларды жаратылыстану сабақтарында қолдануға қойылатын негізгі талаптарды атап өту өте маңызды, сондықтан С. Г. Шаповаленконың еңбектерінде оқу жабдықтарын әзірлеуге қойылатын жалпы талаптар анықталған. Бұл талаптар мынаны көрсетеді: 1) кешенге оқытудың әртүрлі құралдары енгізілуі керек, өйткені бір оқу құралының көмегімен олардың барлық байланыстарында табиғаттану идеялары мен түсініктерін қалыптастыру мүмкін емес; 2) кешендерде қоршаған әлемнің талаптарына, заманауи бағдарламасына және мазмұнына, оқыту мақсаттары мен міндеттеріне және Оқу процесіндегі әдістемеге жауап беретін оқыту құралдары болуға тиіс. 3) кешенді оқытудың барлық құралдары жоғары дәрежеде көрінуге тиіс. Оқу процесінде осындай көрнекі оқу құралдарын дұрыс пайдалану бастауыш сынып оқушыларының байқау, зейін, сөйлеу және ойлау қабілетін дамытуда маңызды рөл атқарады. Сабақ үшін көрнекілік құралдарының бір немесе басқа түрін таңдамас бұрын, мұғалім оның дидактикалық мүмкіндіктеріне байланысты оны қолдану орнын ойластыруы керек. Белгілі бір сабақтың мақсаттары мен міндеттерін жүзеге асыру үшін сабақта зерттелетін объектінің, заттың немесе құбылыстың маңызды жақтарын нақты көрсететін және оқушыға осы сабақта қалыптасқан идеяның немесе тұжырымдаманың негізінде жатқан маңызды белгілерді оқшаулауға және топтастыруға мүмкіндік беретін көрнекі құралдарды таңдау қажет [19, 148 б.]. Бір сабақта қолданылатын оқу құралдарының саны сабақтың нақты білім беру және дамыту міндеттерімен анықталады. Кейбір жағдайларда көрнекі құралдардың әртүрлі түрлерін кешенді қолдану қажет, бірақ мұғалім сабақта басқа оқу құралдарына жүгінбестен тек оқулықты қолдануға жеткілікті деп санайтын жағдайлар болуы мүмкін. Көрнекілік құралдары мен мұғалімнің әңгімесін біріктірудің бір түрін таңдау оқу міндеттеріне тікелей байланысты. Кейбір жағдайларда көрнекі құралдар тікелей байқауға болмайтын фактілер, құбылыстар арасындағы байланыстарды түсінуге тірек болады, ал мұғалімнің сөзі балаларды бақылауға шақырады және жасалған бақылауларды түсінуге, түсіндіруге бағыттайды. Басқа жағдайларда білім көзі көрнекі құрал болып табылады, ал мұғалімнің түсіндірмесі оқушылардың қабылдауына басшылық ету функциясын орындайды. Көрнекі құралдар оқушыларға сауалнама жүргізу кезінде көрнекі тірек бола алады, мысалы, бейнефильмнің кадрлық мазмұнын қолдана отырып, оқушылар тақырыпқа байланысты талдау жұмыстарын, өткен тақырыпты қайталай алады. Зерттелген материалды жалпылау, қайталау кезінде, әдетте, мұғалімнің әңгімесі фактілер, құбылыстар немесе олардың байланыстары туралы білім көзі болып табылады, ал көрнекі құралдар ауызша хабарламаны растау, иллюстрациялау, нақтылау функциясын орындайды немесе тікелей қабылдауға қол жетімді емес құбылыстар мен байланыстар туралы ақпаратты қамтитын хабарламаның бастапқы нүктесі ретінде қызмет етеді. Көрнекілік құралдары шығармашылық, зерттеушілік сипаттағы оқушылардың өзіндік жұмысын ұйымдастыруда білім көзі бола алады. Бұл жағдайда мұғалім тапсырманы анықтайды және оқушылардың іс-әрекетін басқарады [20, 75 б.]. Қолданыстағы көрнекі құралдардың алуан түрлілігімен оларға төменде келтірілген белгілі бір жалпы талаптар қойылады: 1. Ғылыми мазмұны. Әрбір нұсқаулық объективті түрде бар заңдылықты суреттеп, нақты ашуы керек. 2. Оқытудың тәрбиелік мақсаттары мен міндеттеріне сәйкестігі. Көптеген графиктердің, кестелердің, диаграммалардың және монтаждардың ішінен процестерді айқын және сенімді түрде суреттейтіндерге артықшылық беру керек. 3. Типтік. Оқу процесінде мектеп пәнінің барлық маңызды тақырыптары мен бөлімдерін зерттеуде бірнеше рет қолданылатын немесе таба алатын құралдарды қолдану кеңірек. 4. Түсіну үшін қол жетімділік. Көлемді және күрделі оқу құралдары білім беру және тәрбие мақсаттарына жете алмайды, сондықтан оқушыларға негізгі заңдылықты әкелетін оқу құралы неғұрлым қарапайым, жарқын және мәнерлі болса, соғұрлым жақсы болады. 5. Нұсқаулық барлық отырғандарға және түсінуге қажетті барлық бөлшектерде көрінуі керек. 6. Пайдалану қауіпсіздігі, өйткені оқу процесінде электр тогының жоғары кернеуіне, жарылғыш заттарды қолдануға және т. б. арналған өрт және жарылғыш құралдарды қолдану орынсыз. 7. Оны пайдалану кезінде жәрдемақының беріктігі. 8. Бояулар мен материалдарды сәтті таңдаумен оқу құралын жобалау оқушылардың эстетикалық тәрбиесіне ықпал етуі керек, ал оларды мектепте дайындау процесі дәлдікті сіңіруі керек. 9. Жәрдемақы құны жобалау және іріктеу кезінде ескерілуі керек. Барлық көрсетілген талаптар әртүрлі бағдарламаларда орын алады. Кешенді әзірлеу кезінде оқыту құралдарының мүмкін болатын өзара алмастырылуын қамтамасыз ету, сондай-ақ қайталанудың алдын алу маңызды. жүктеу/скачать 89,83 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|