Жас ғалымдардың VII халықаралық Ғылыми конференциясының материалдары 25-26 сәуір 2011 жыл

 
215 
существенно  различными.  От  0,46  для  целинных  до  0,21  для  лесопосадок  и  0,04  для 
залежных. 
Таблица 3. Соотношение 
137
Cs и 
40
К в почвах (верхний слой 2 см): 
 
 
Целинные 
 
Залежные 
 
Колок 
Лесопосадки 
Старые 
(≈100 лет) 
Молодые 
(≈50 лет) 
137
Cs 
116±12 
12,5±1,2 
127±13 
80±8 
37,3±4 
40
К 
253±30 
307±30 
321±30 
249±35 
178±18 
137
Cs/
40
К 
0,46 
0,041 
0,40 
0,27 
0,21 
Таблица 4.1. Содержание 
137
Сs  и 
40
К в субстратах: 
 
137
Сs 
40
К 
Кора березы 
1,6±0,6 
33±6 
Кора березы (толстая) 
4,5±1,5 
37±6 
Кора осины 
4,0±1,5 
116±20 
Кора акации 
1,2±1,2 
59±6 
 
Таблица 4.2. Содержание 
137
Сs  и 
40
К в субстратах: 
 
137
Сs 
40
К 
Листва осины (сухая) 
3,1±1,2 
104±20 
Листва осины (зеленая) 
1,0±1,0 
171±20 
Листва березы (сухая) 
5,8±2 
39,5±5 
Листва березы (зеленая) 
2,2±1,2 
174±20 
 
Во  всех  случаях  сухая  листва  содержит  меньше  калия  и  больше  цезия  чем  зеленая. 
Таблица 5. Содержание в древесине (опилки): 
 
137
Сs 
40
К 
Береза 
19,3-9,7 
210±40 
Осина 
9,4-6,3 
230±60 
Таблица 6. Содержание в почве: 
 
Лист опад. 
Лист. перегной 
137
Сs 
8,3±1,5 
16,5±2,5 
40
К 
108±10 
400±20 
 
 
Таблица 7. Почва в колке: 
 
0-2см 
4-6см 
15-20см 
137
Сs 
127±20 
24±3 
6,5±2 
40
К 
321±60 
257±60 
461±50 
Таким образом соотношение между содержаниями 
137
Сs и 
40
К в лишайниках близко к 
соотношению  их  в  почве.  Однако,  почва  скрыта  под  слоем  листового  перегноя  и  опавшей 
листвы  и  поэтому  не  может  быть  источником  поступления  Сs  в  листву  и  вообще  в 
атмосферу. 
С  другой  стороны,  содержание 
137
Сs  в  отобранном  мусоре  (кусочки  коры,  мелкие 
камешки и песок). 
 
Крупный мусор  
Пыль  
137
Сs 
34,6±5 
40,5±10 
40
К 
38±5,0 
133±30 
  
Таким  образом,  соотношение  между  содержанием    Сs  и  К  в  лишайниках  оказывается 
близко к содержанию их в пыли, т.е. лишайники не концентрируют радиоактивный цезий, а 
просто поглощают 
137
Cs параллельно с 
40
К  из воздуха (пыли). 

 
216 
С целью оценки возможности использования для мониторинга загрязнения атмосферы 
радиоактивной  пылью,  измерено  содержание  радиоактивных  изотопов 
137
Cs  и 
40
К  в  мхах  и 
лишайниках.  В  лишайниках  удельная  активность 
137
Cs  28  –  36  Бк/кг  при  удельной 
активности 
40
К 145  – 248 Бк/кг при активностях их в коре деревьев 0,3  – 5 и 4  – 118 Бк/кг 
соответственно.  Это  делает  лишайники  вполне  пригодными  для  мониторинга 
радиоактивного загрязнения атмосферы в течение длительного времени.  
Радиоактивность 
137
Cs  в  лишайниках  вида  Parmelia  physodes  достаточно  хорошо 
отражает  содержание  его  в  атмосфере.  При  этом  наиболее  подходящими  для  мониторинга 
являются лишайники, растущие на березе. Радиоактивность коры березы наименьшая среди 
других пород деревьев, поэтому тщательная очистка от коры не требуется. 
Для  оценки  активности  радиоактивного 
137
Cs,  содержащегося  в  атмосфере  можно 
использовать  накопление 
137
Cs  в  лишайниках.  При  этом  целесообразно  использовать  не 
абсолютное значение активности 
137
Cs, а отношение активностей 
137
Cs и 
40
К.  
Литература 
1.  Методическая  разработка  по  спецкурсу  «Статистические  методы  обработки 
эксперементальных данных» (для студентов физического факультета). Алмата: Каз ГУ, 1986. 
– 34 с. 
2.  Программное  обеспечение.  «Прогресс.  Версия  3.1.»  (руководство  пользователя).  М: 
НПП «Доза», 1997. – 32. 
 
 
УДК 314.8:504.75(577.24) 
 
АСТАНА ҚАЛАСЫНЫҢ ДЕМОГРАФИЯЛЫҚ ӚСУІ МЕН 
 ОНЫҢ ҚАЛА ЭКОЛОГИЯСЫНА ӘСЕРІ  
 
Жумагулова Макпал Булатовна 
Л.Н. Гумилев атындағы ЕҦУ студенты , Астана қ. 
Ғылыми жетекші – б.ғ.к., Қарағойшин Жасхайыр Мҧханғалиҧлы 
 
Елбасы  қазіргі  заман  талабына  сай,  ХХІ  ғасыр  Елордасын  салып,  Астананы  әлемнің 
ең жақсы отыз қаласының қатарына қосуды мақсат еткен болатын, ал қазіргі заманғы қала – 
демографиялық,  экономикалық,  географиялық  тҧрғыдан  ӛзін  қоршаған  экономикалық 
кеңістік  және  табиғи  ортамен  тығыз  байланыстардан  қҧралған  кҥрделі  әлеуметтік  – 
экономикалық    ағза.  Жақында  Елордамызда  сәтті  ӛткізілген  ЕЫҚҦ  саммиті  мен  қысқы 
Азиялық ойындар Астананың саяси, экономикалық  тҧрақтылық пен конфессияаралық  және 
ҧлтаралық  келісім  нышаны  мен  кӛптеген  халықаралық  шаралардың  ӛткізілу  орталығы 
ретінде  ӛзін  таныта  алды  деп  батыл  айта  аламыз.  Астананы  есімізге  алғанда  әдетте  біз 
еліміздің, саяси, экономикалық, әлеуметтік–техникалық прогресстің кӛріністерін елестетеміз, 
бірақ қала санының кӛбеюі мен ӛркениет урбанизациялануының ӛз  кезегінде теріс жақтары 
да бар. 
Қаланың  техногенді  ортасы  бірінші  кезекте  адамның  денсаулығына  зардабын  әкелуі 
мҥмкін. Астананың Алматыдан Астанаға кӛшкеннен бері халық саны ҧдайы ӛсімге ие. Қала 
халықының ӛсуі табиғи ӛсім және кӛші – қон есебінен қатар жҥріп келеді. Халық саны осы 
қалпында  ӛсуін  жалғастырса,  тӛрт  жыл  ішінде  миллиондық  межеден  асуы  ықтимал  деген 
болжамдар  бар.  Небары  он  екі  жыл  бҧрын  1999  жылғы  санақ  нәтижесіне  сәйкес  Ақмола 
халқының  саны  ҥш  жҥз  он  сегіз  мың  адамды  ғана  қҧраған.  Статистикалық  мәліметтерге 
сҥйенсек,  астана  кӛшкеннен  бері  Астана  қаласы  халық  санының  тек  позитивті  ӛсіміне  ие 
болып отыр. Халық санының жылдам ӛсуі 1997 жылғы желтоқсан айындағы республикалық 
және  мемлекеттік  органдардың  Астанаға  қайта  дилокациялануы  жӛніндегі  шешімнен  кейін 
байқалды.  Осылайша  1999  жылы  халық  саны 318,2  мың  адамды  қҧраса,    2000  жылы  –  381 
мың  адам  және  2001  жылы  -  440,2  мың  адамға  жетті.  Бҧл  жылдары  Астанаға  келген 

 
217 
азаматтардың  30-40%-ы  қалаға  тіркелмеген  және  миграцияның  мерзімдік  сипатына  ие 
болған.  Сондықтан  бҧл  мигранттардың  жастық  жыныстық,  ҧлттық  қҧрамымен  қатар  қай 
уақытта,  қандай  кӛлемдерде  келіп  қалада  тҧрақтанғандығы  толық  анықталмаған. 
Қҧжаттандыру  мен  қосымша  тіркеу  бағытында  жҥргізу  шараларынан  кейін  ғана  Астана 
қаласындағы  халық  санының  айқын  кӛрінісін  бақылауға  мҥмкіндік  туған,  статистика 
мәліметтері  бойынша  халық  саны  едәуір  ӛсіп,  2002  жылы  халық  саны  493,1  мың,  ал    2003 
жылы  Астана  жартымиллиондық  қалаға  айналып,  тҧрғындарының  саны  502  мың  адамды 
қҧрады.  2004  жылы  Елорда  тҧрғындары  510,5  мың  адамды  қҧрап,  2005  жылы  -  529,3  мың 
адмға жеткен, 2006 жылы – 550,4 мың адам, 2007 жылы – 574,4 мың және 2008 жылғы  
1 қаңтар кӛрсеткіші бойынша 602480 [1], 2010 жылы 1-қазан айының мәліметі бойынша 719 
мың адамды қҧрады [2]. Қазіргі замандағы әлемде халық санының ӛсуі әртҥрлі факторларға 
байланысты.  Кей  жерлерде  халық  саны  қаланың  ӛз  табиғи  ӛсімі  есебінен  кӛбейеді,  бҧл 
кӛбіне  Шығыс  елдерінің  сипаты.  Басқа  жағдайларда  қала  халқының  ӛсуі  әкімшілік 
территориалды шекаралардың ӛзгеруі мен қала маңындағы елді мекендердің қала қҧрамына 
қосылуы  кезінде  болады.  Бірақ  қала  халқы  ӛсуінің  негізгі  факторын  қалаға  келген  және 
кеткен  халықтың  айырмасынан  шығатын  миграцияның  механикалық  ӛсімі  қҧрайды.  Ал 
Астана  қаласындағы  халық  ӛсімінде,  статистика  мәліметі  бойынша,  негізінен  осы 
механикалық ӛсім ҥлесі басым болып келеді. 
Астанаға  ауылдардан,  Қазақстанның  кіші,  орта,  ҥлкен  қалаларынан  халық 
миграциясының кӛрсеткіштері қала халқының ӛсімінің негізін қҧрауы – жоғарыда айтылған 
тҧжырымның дәлелі. Статистика агенттігінің айтуы бойынша, ауыл – қалалық кӛші – қонның 
қала  халықының  ӛсуінің  негізі  болып  есептелуі  –  дамушы  елдердегі  урбанизацияның 
бастапқы кӛрсеткіші болып табылатынын атап ӛткен жӛн.  
Халық  санының  қарқынды  ӛсуі  салдарынан  қалада  энергетикалық  және  су 
ресурстарына,  транспорттық  тасымал  мен  тҧрғын  ҥй  –  коммуналды  шаруашылық 
қызметтеріне  деген  сҧраныс  артты.  Бҧл  атмосфераға  шығатын  зиянды  заттардың  кӛлемінің 
артуы,  тазалауға,  сҧрыптау  мен  утилизацияға  мҧқтаждығы  бар  ӛндірістік  және  тҧрмыстық 
қалдықтардың  кӛбеюіне  әкеліп  соқты.  Ӛз  кезегінде  қала  ӛз  географиялық  ерекшеліктеріне 
байлансысты ресурстарға аса бай емес. Астана климты шҧғыл континентальды және аса қуаң 
болып кегендіктен, қала әсіресе су ресурстарының шектеулілігімен ерекшеленеді.  
Қаланың  су  артериясы  қаланың  оңтҥстік  бӛлігінде  ағып  ӛтетін  Есіл  ӛзені  болып 
табылады. Бҧл су айдыны орталықтандырылған сумен қамтамасыз ету жҥйесінің негізгі кӛзі 
болып табылады. Оның ағыны тек қар суынан туындайды. Қала шекарасында Есіл ӛз бойына 
екі ірі емес Ақбҧлақ және Сарыбҧлақ ағыстарын қабылдайды. Су сапасы бойынша Астана 2 
–  классқа    жатқызылады.  Судың  беткі  қабаттарының  ластану  индексі  0,94  қҧраған. 
Салыстырмалы  тҥрдегі  мәліметтерді  алсақ,  Алматыда-2,15  (3-класс  орташа  ластанған), 
Қостанай-0,46 (1-класс таза), республика бойынша-2,62 (4-класс ластанған). 
Есілдің Ақбҧлақ атты тармағы су сапасы бойынша 2-классқа жатады, бірақ Сарыбҧлақ 
жылғасының  Есілге  келіп  қосылуы  кезінде  Есіл  ӛзенінің  сапасы  2-класстан  3-классқа 
нашарлайды.  Оның  себебі:  соңғы  жылдары  суға  ӛндіріс  және  тҧрмыстық  қалдықтарының  
кӛптеп  тӛгілуі,  ашық  су  алаңдарында  жҥк  және  жеңіл  автокӛліктерді  жуу  фактілері.  2009 
жылы 2007 жылға қарағанда Астанадағы қолданылған су кӛлемі 1,2 млн м ӛсіп, 59,8 млн м 
қҧраған. Канализациялық тазарту қҧрылғылары, жинақтаушы буландырушы қҧрылғылардың  
қазіргі  заман  талабына  сәйкессіздігі  де  байқалады.  Ӛкінішке  орай,  Астанаға  қажетті 
канализациялық  жҥйенің  азғындауы  мен  су  қҧбырлары  мен  елді  мекендердің    су  ағызу 
жҥйесінің  сапасын  жақсарту  мәселелері  де  жетерлік.  Қаланың  ҥлкен  қарқынмен  дамуы 
жағдайында бҧл мәселелер айрықша кӛрініс береді .[3] 
Қала  ауасының  сапасына  талдау  жасасақ,  Астананың  атмосфералық  ауасының 
жағдайы  тҧрақты  емес.  Егер  2008  жылы  атмосфералық  ауаның  ластану  индексі  8,09  болса, 
2009  жылы  ол  4,67-ге  тӛмендеген,  2010  жыл  бҧл  кӛрсеткіш  қайтадан  ӛсіп,  5,5-ке  жетті. 
Мысал  ҥшін  Алматыда  ластану  индексі-12,1,  Қостанайда-2,9,  ал  республика  бойынша 
орташа индекс-5,6. Атмосералық ауа ластануының негізгі ҥш себебі бар.[4] Олар: 

 
218 
1)
 
Стационарлық кӛздер: ЖЭО, қазандықтар; 
2)
 
Автокӛліктер; 
3)
 
Ҧйымдастырылмаған шығарылымдары бар кӛздер: қҧрылыс алаңдары, ӛндіріс 
алаңдары, цемент орталықтары, асфальтбетонды зауыттар, т.б.;  
Астана ҥшін бҧлардың ішіндегі негізгі ластаушы - автокӛліктер . Оның ҥлесіне барлық 
ластанудың 57% тиеді. Стационарлы кӛздер екінші орында. Стационарлы ластанудың негізгі 
кӛзіне  Астананың  2  ЖЭО  жатқызады.  Қала  ӛскен  сайын,  электроэнергетика  мен  жылу 
энергиясы  қуатының  да  артуын  талап  етеді.  Статистикалық  есептеулер  бойынша, 
стационарлы кӛздерден тарайтын ластану жылдан жылға ӛсіп келеді. Астана бойынша 2007 
жылы  48,8  мың  тоннаға,  2009  жылы  61,4  мың  тоннаға  кӛбейсе,  2010  жылы  бҧл  тенденция 
сақталып, қала экосистемасының ауалық қҧрамына зиянды заттардың шығу эмиссиясы одан 
әрі  ӛсіп,  65  мың  тоннаны  қҧраған.  Астана  атмосферасына  қозғалмалы  кӛліктерден 
туындайтын  ластаушы  заттардың  эмиссиясының  да  айтарлықтай  ӛскендігі  байқалады.[3]
 
Кӛліктерден  тарайтын  ластаушы  заттарда  газтәрізділердің  ҥлесі  басым,  оның  ішінде 
кӛміртегі  оксиді  80  пайыздай.  Астанада  қозғалмалы  ластаушы  кӛздердің  ҥлесі  57%-дан 
асқан, бҧл кӛрсеткіш халық санының ӛсуімен бірге автокӛліктер санының да ҥнемі ӛсімімен 
және ластау деңгейі экологиялық нормадан асып тҥсетін, ескірген авто модельдердің әлі де 
кӛп  қолданылуымен  тҥсіндіріледі.  Автокӛлік  санының  ӛсу  кӛрсеткіштері:  2007  жылы  155 
мың, 2008 жылы 210 мыңнан аса, 2009 жылы 206 мыңдай автокӛлік тіркелген. [5] 
Қҧрылыс  қарқынының  жоғарылауына  байланысты  жҥк  машиналары,  әсіресе  жҥк 
тасымалдау  қабілеті  бар  кӛліктердің  саны  кҥрт  артты.  Сонымен  қатар  ластаушы  заттардың 
жоғары концентрациясына ие газдар шығаратын, ҥлкен кӛлемді қозғалтқышы бар джип пен 
басқа  маркалы  кӛліктердің  саны  ӛскен.  Гидрометеорологиялық  Орталықтың  мәлімдеуі 
бойынша,  соңғы  жылдары  Астана  атмосферасының  шаңмен  ластану  деңгейі  айтарлықтай 
ӛсіп, 2007 – 2010  жылдары шекті рауалы концентрация мӛлшерінен 2 – 3 есе асып кеткен, ал 
кейбір  жеке  кҥндері  ШРК  кӛрсеткіші  10  –  13    есе  асып  кетеді.  Шаңның  пайда  болу 
себептеріне  келетін  болсақ,  ол  алдымен  қҧрылыс  алаңдары,  содан  соң  автожолдар,  қатты 
тӛсеніші жоқ кӛшелер.  [3] 
Табиғи  орталардың  барлығы  белсенді  антропогендік  әсерге  ҧшырауда.  Бірақ 
орталардың  бір  айырмашылығы  су  және  ауа  табиғи  орталары  топырақ  ортасымен 
салыстырғанда жаңа  су  және ауа  ағындарының келуі  арқасында және поллютант кӛздердің 
азаюы  немесе  жойылуы  мҥмкін  болған  кезде  жылдам  қалпына  келу  қасиетіне  ие.  Ӛз 
кезегінде қаланың топырақ қабаты бойына ластаушы заттарды жинақтап, уақыт ӛткен сайын 
ластаушыларды  тӛменгі  қабаттары  мен  жер  асты  суларына  дейін  жеткізеді.  Бҧл  жағдай 
Астананы  да  айналып  ӛтпеген.  Астана  топырақ  қабатының  бҧзылуына  ескірген  су  ағызу 
жҥйелері,  әсіресе  Талдыкӛл  мәселесі,  кҥл  тӛгу  жерлерінің  шамадан  тыс    толып  кетуі  мен 
тӛгілу  жҥйесіздігі,  қатты  тҧрмыстық  қалдықтарды  ӛңдеу  технологияларының  болмауы, 
қалада қарқынды қҧрылыс жҥргізу мен карьерлер қазу және т.б кӛптеген фактілер әсер етеді.   
Бір  жағынан,  Астана  қаласының  табиғи  климаттық  ерекшеліктері  мен  интенсивті 
қҧрылыс жҧмыстары, халық саны мен ӛндірістік - ӛнерәсіптік потенциалының кҥн санап ӛсуі 
астана  экожҥйесіне  шамадан  тыс  кҥш  тҥсіріп  келеді.  Екінші  жағынан,  қала  халқының  ӛсуі 
тҧрғын  ҥй,  кӛлік,  денсаулық  сақтау,  білім  беру,  әлеуметтік  қамтамасыз  ету,  жаңа  жҧмыс 
орындарының  ашылуы  сияқты  қала  инфрақҧрылысының  сәйкес  тҥрде  дамуын  талап  етеді. 
Мҧның  барлығы  қоршаған  ортаға  кері  әсердің  ӛсуіне  тікелей  әсер  етеді,  себебі  барлық 
ӛндіріс  кәсіпкерліктерінің  табиғи  ортада  ӛзінің  шығарынды,  қоқыс,  қалдықтарын 
орналастырып,  оның  техногенді  ластаушыларына  айналады.  Сондықтан  қаланың  тҧрақты 
дамуы кӛбіне оның экономикалық дамуы, саяси беделі, адами және жер ресурстарына иелік 
етуімен ғана емес, қала экосистемасының оңтайлы жағдайымен де анықталады. 
Әдебиеттер 
1. «Астана» энциклопедиясы, «Народонаселение» бӛлімі. «Атамҧра» баспасы, Алматы, 2008  
2.  «Экономика  и  статистика»  журналы  №4  2010  жыл,  «Қазақстан  Республикасындағы 
демографиялық ахуал» мақаласы, 46-бет 

 
219 
3. Қоршаған ортаны қорғаудың Астана қаласы бойынша басқармасының мәліметі 
4. Гидрометеорологиялық Орталықтың мәліметі  
5. Астана қаласы бойынша ІІД мәліметі 2007, 2008, 2009 жылдар 
 
 
УДК 613.6-053.2:338.45 
 
HEALTH CONDITION OF CHILDREN IN INDUSTRIAL AREAS 
 
Issabayeva Kuralay, a first year student of L.N.Gumilyev Eurasian national university 
Supervisor – a candidate of pedagogical sciences Tussupbekova M.Zh. 
 
An  ecological  safety  as  a  constituent  part  of  the  national  safety  of  the  Republic  of 
Kazakhstan is  the obligatory condition  of the stable development  and coming forward the base of 
keeping natural systems and supposition of corresponding quality of the environment. 
The  environment  is  one  of  the  factors  influencing  on  children's  health.  By  numerous 
researches were exposed reliable link between pollution of the atmospheric air with morbidity and 
physical development of children. 
Health  condition  children  the  settlement,  its  protection  and  strengthening  are  the  central 
problem  on  the  all  stages  of  reorganization  of  society,  so  far  as  in  the  base  of  perspective 
de3velopmnet  of  nation  is  laying  the  health  of  the  rising  generation.  The  special  significance  this 
problem gains in accordance with changes of social and economical and ecological condition. 
The human is the greatest stage of development of living on the earth organisms. I.T.Frolov 
said:  "Human  is  a  biosocial  essence,  genetically  linked  with  other  forms  of  the  life,  but 
distinguished  from  them  owing  to  ability  produce  labor  instruments  possess  the  articulate  speech 
and conscience, creative activeness and moral self-consciousness". 
By  data  of  S.Y.Kagonov  (1992-1996)  at  exposure  of  bronchopulmonary  pathology  let  to 
exposure the following among children:  often  gets ill  children with  keen respirator infections  in  a 
Northern  industrial  district  more  than  in  Southern  one.  This  reliable  difference  conditioned  by 
distinctions  in  the  level  of  pollution  of  the  atmospheric  air  and  it  does  not  depend  on  tobacco-
smoking  of  parents  and  keeping  animals  at  home,  because  the  last  indices  did  not  have  reliable 
distinction(p>0.05).  
The health of child population is formulated under the influence of complex complexion of 
social-hygienic, biologic and ecologic factors, so the problem of saving health of child settlement 
can not be considered without account of changing conditions of an environment and must be based 
on a complex method of approach [1]. 
In connection of that in present time equal and the same for all children the general education 
do not guaranty a quite intensive development of their abilities in one or other branch of knowledge, 
there occur numerous new forms of educating (gymnastics, lyceums, colleges and private schools). 
It’s  known  that  the  overwork  in  educational  process  is  dangerous  for  children’s  health, 
especially  in  those  periods,  when  child’s  organism  is  the  most  sensitive  to  influences  of 
environment factors: when they just enter to school and in youngest age at school. Reorganization 
of the education, which is accompanied by an intensification of all forms of educating and teaching, 
influences on the rise of pupil’s illnesses [2]. 
The surrounding of a man is a complex and capacious concept, including in itself all of that, 
what  is  around  him  and  gives  him  opportunity  to  live.  Here  belong  also  nature  with  its  climate, 
temperature,  floras  and  world  made  by  his  hands  and  people  themselves.  This  surrounding  is 
constant and variable at the same time, and he should live in this surrounding. In the result of active 
changing  activities  of  humanity,  there  had  appeared  new  ecological  surrounding  with  a  high 
concentration  of  anthropogenic  factors.  Such  of  them  as  pollution  of  the  atmospheric  air,  high 
degree of noise, electric and magnetic radiations, concentration of enterprises on a limited territory. 
In  conditions  of  a  big  city  the  influence  of  natural  complex  on  a  human  is  weakened.  But  the 

 
220 
influence  of  anthropogenic  factors  strengthened  sharply.  Gas  and  dust  wastes  of  industrial 
enterprises, their wastes in surrounding reservoirs of sewages pollute the environment with various 
chemical elements. 
The  concept  «Health»  ingenuously  does  not  carry  in  itself  quantitative  measures  letting  to 
judge  about  quality  of  a  health.  To  evaluate  the  quality  of  health  of  population  or  to  compare 
between themselves on this quotient various communities of people, one should measure it .For this 
purpose  different  quotients  are  used,  such  as  morbidity,  temporary  disablement  and  invalidity, 
expected  length  of  live,  standardized  mortality,  mortality  caused  by  various  illnesses,  and  infant 
mortality, lost years of potential life. 
The  health  degree  of  people  formulated  in  the  result  of  interaction  of  exogenous  (natural, 
ecological and social) and endogenous(sex, age, heredity, race, nerve system type) factors. It let us 
to  judge  about  viability  of  being  researched  community  of  people:  capacity  of  work,  physical 
development, average length of life, morbidity of community members, and their ability for giving 
birth to a new generation. The health degree is the quotient of being adapted of concrete community 
of people to definite social, natural and ecological conditions of life. 
In polluted areas is observed lowering of healthy children’s quantity and the rise of quantity 
of  under  school  age  children,  who  exposed  to  sharp  illnesses.  This  testifies  about  the  worth 
condition of children’s health, living in polluted area of a city. It is traced the tendency to a higher 
showings  of  sharp  morbidity  of  a  children  in  a  polluted  area.  At  exploration  of  children’s  body 
length was set that 94% of children had average quotients of  body length that is more than is the 
polluted area. As the research of body weight has showed 89.6% of children had average quotients, 
that is more than in the polluted area: from 60.4% to 80.2% [3]. 
We  studied the real condition of industrial areas and made an analysis of health of children 
who live there (Table 1, 2). 

жүктеу/скачать 4,37 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: