УДК 502; 574
CHARACTERISTICS OF SEVERAL INDICATORS OF WASTEWATER
Bekturova A.Z., Bekturova A.Z.
PhD-student, c.b.s., student, L.N. Gumilev Eurasian National University, Astana
Supervisor – Khanturin M.R.
Purification of waste water discharges is actual problem now. Sewage treatment equipments
were built in Astana on the left bank of the river Ishim. In 1997 it was decided to move the capital
of Kazakhstan to Astana. The city began to develop rapidly, the population exceeded half a million
people. Accordingly, there was the load to the sewage treatment equipments.
The aim of the research was to investigate the several biological indicators of wastewater
samples, which was taken at the "Astana Su Arnasy" wastewater treatment equipments in Astana.
We analyzed these indicators according to standard techniques [1, 2]. Research was
conducted on the basis of laboratory management and engineering department in the sphere of
environmental protection of the Eurasian National University.
We have studied a number of indicators before and after biological treatment facilities in
Astana for evaluating the performance of activated sludge entering the aeration tanks: the dose
rates of silt, sludge index, COD (chemical oxygen demand), BOD
5
(biological oxygen demand),
TBC (total bacterial count), quantitative index (QI), the amount of oil products wastewater (table 1).
Table 1 - Characteristics of indicators of wastewater
Indicators
TBC (in 1
ml
of
sample)
COD
(mg/l)
BOD
5
(mg/l)
quantitative
index
(in
1
liter of sample)
Oil
products
(mg/l)
Before
biological
treatment
384000-
400000
186-201
77-98
86-75
0,55-0,75
After
biological
treatment
10364-9180 33-25
10-9,9
2,52-1,57
0,5-0,45
It is shown that TBC before biological treatment was 384000-400000 after 10364-9180 (1
ml sample). QI before biological treatment was 86-75 after 2,52-1,57 (in 1 liter of sample). In terms
of TBC efficiency of biological wastewater treatment was 90% (TBC in wastewater decreased by
202
30 times and do not meet performance standards by only 5%). The effectiveness of wastewater
treatment in terms of QI was 93%.
Amount of oil products to the biological treatment was 0,55-0,75 mg/l, after 0,5-0,45 mg/l.
The effectiveness of wastewater from oil products after biological treatment was - 93%. The
chemical oxygen consumption (COD) as an indicator of pollution of wastewater with organic
matter to the biological treatment amounted to 186-201 mg/l after 33-25 mg/l. BOD
5
prior to
biological treatment amounted to 77-98 mg/l, after 10-9,9 mg/l. Cleaning efficiency, calculated by
the BOD
5
after biological treatment - 95%.
Index dose of sludge was 2.6 g/l. Sludge index of 127 ml/l. Conventionally assumed that the
optimal values of the sludge index can range from 80 to 120 ml/g. One of the main requirements for
sludge index - the stability of its value, which indicates satisfactory living conditions of the sludge
and satisfactory mode of operation of structures.
Thus, increasing the load on wastewater treatment facilities is a pressing challenge for the
city of Astana. We know that the most effective method of wastewater treatment is a biological
method, based on the ecological community of activated sludge, it is advisable to carry out research
aimed at improving the metabolic activity of organisms belonging to the ecological community of
activated sludge.
References
1.
Workshop on Microbiology / E.Z. Tepper, V.K. Shilnikova, G.I. Pereverzev - 4th
edition, revised. and add. - M.: Kolos, 1993. - 175s: ill .- (Textbooks for Higher. Vyssh.
Establishments). ISBN: 5-10-002834-3.
2. Methodical recommendations for the Operational hydro-biological control of biological
treatment plants. / / M. - 1983. Ministry of Water Resources of the RSFSR, TSGHL.
УДК: 574.61(262.81)
ЭКОЛОГО-ТОКСИКОЛОГИЧЕСКОЕ СОСТОЯНИЕ УРАЛО - КАСПИЙСКОГО
БАССЕЙНА
Габбасов Мирас
Магистрант КАТУ им.С. Сейфуллина, город Астана
Научный руководитель – доцент кафедры «Охотоведения и рыбного хозяйства»
Каз АТУ им. С.Сейфуллина к.в.н. Сыздыков К.Н.
В последнее десятилетие Урало-Каспийский бассейн характеризуется стабильным
водным режимом, в целом оптимальным для воспроизводства рыбных запасов. Однако море
подвергается загрязнению нефтепродуктами и сопутствующими им токсикантами в
результате интенсификации процессов освоения углеводородного сырья, как в прибрежной,
так и в шельфовой зоне. Кроме того, Каспий является трансграничным водоемом,
омывающим берега 5-ти прикаспийских государств, он же приемник огромного по объему
стока множества рек, несущих в море различные загрязняющие вещества. Все это определяет
повышенный уровень антропогенной загрязненности моря, что регистрируется
исследованиями специалистов прикаспийских стран.
Источники загрязнения Каспия многообразны и расположены на территории всех
прикаспийских государств, включая их морские акватории. Большую потенциальную угрозу
загрязнения моря представляют законсервированные из-за подъема уровня моря нефтяные
скважины и прибрежные нефтепромыслы, аварии на транспортных средствах и разведочных
скважинах, а также трансграничный перенос загрязняющих веществ (металлов,
нефтепродуктов и др.) в Казахстанский сектор Каспия по рекам Волга, Урал и др.
Река Урал загрязняется в пределах РФ объектами нефтехимической отрасли, в их
числе Орский нефтеперерабатывающий завод, Южно-Уральский никелькомбинат, Орско-
203
Халиловский металлургический комбинат, Оренбургский нефтеперерабатывающий завод и
др. Известны случаи (Сальников и др., 2000) залпового сброса сточных вод Орского
нефтеперерабатывающего завода в р. Урал, в результате чего на участке 15 км ниже сброса
погибли практически все чувствительные к условиям среды группы бентоса, значительно
сократилась биомасса устойчивых к загрязнению организмов, погибли макрофиты.
Концентрация нефтепродуктов в грунтах достигала 21,3 мг/кг, местами – 152 мг/кг.
Существенные загрязнения в р. Урал вносит р. Илек, принимающий промышленные
стоки в районе г. Актюбинска. В пределах городов Уральска и Атырау Казгидромет не
отмечает существенного загрязнения речной воды.
В дельту реки Урал и в Каспий поступают достаточно высокое количество металлов.
Концентрация всех элементов, за исключением кадмия в 2008 и 2010 гг., превышает ПДК. В
отдельные годы некоторое снижение до уровня ПДК отмечается для Co, Zn и Pb.
Максимальные превышения, зарегистрированные в 2009 г., составили: для Cu – в 75 раз, для
Zn, Pb и Co – в 4 раза, для Ni и Cr – в 8 и 6 раз, для Cd – в 2 раза.
В пределах г. Атырау в речной воде не обнаруживаются такие элементы, как Cu и Zn.
Наблюдается некоторый рост содержания Co, Cr (2010 г.), Pb и Ni (2008 г.). В целом в
пределах г. Атырау и ниже его концентрация изучаемых элементов не подвергается
существенным колебаниям.
Содержание металлов в воде взморья в 2008 г. было значительно ниже, чем в речной,
исключением является хром, количество которого в морской воде было в 2 раза выше. В
2009 г. в речной воде содержание лишь Cu, Co, Cr и Cd оказались выше, чем в морской, а
остальные элементы находились в несколько повышенных концентрациях в воде взморья.
Как в р. Урал, концентрация металлов в воде взморья в период поводка не остается
постоянной. Весной 2008 г. содержание Cu, Ni, Co, Cd и Cr снизилось по сравнению с 2009
г., а количество остальных элементов незначительно возросло. Межгодовое различие
содержания металлов в воде взморья может быть обусловлено различным соотношением
речных и морских вод на точках отбора проб, которое в свою очередь зависит от
направления ветра и потока речных вод в предустьевом пространстве. Концентрация
тяжелых металлов в воде взморья, за исключением кадмия, превышает уровень ПДК.
В водах прибрежной зоны Северо-Восточного Каспия и впадающих рек обнаружены
только хлорорганические пестициды – метаболиты ДДТ и изомеры ГХЦГ. Последние
отмечены ДДТ – от 67 до 100%, более повышенные его концентрации в 2008 г.
зарегистрированы в воде р. Урал, в системе водотоков Кигача и в морской воде междуречья
Волги и Урала.
В воде р. Урал изомеры ГХЦГ в 2008 г. зарегистрированы в количестве от 0,01 до 0,15
мкг/дм
3
, а концентрация метаболитов ДДТ была значительно выше – от 0,20 до 3,00
мкг/дм
3
. В этот период содержание пестицидов существенно уменьшилось, метаболиты ДДТ
не были обнаружены, ГХЦГ отмечался от нулевых концентрации до 0,50 мкг/дм
3
. В воде
предустьевой зоны метаболиты ДДТ также отсутствовали, а содержание изомеров ГХЦГ
изменялось от нулевых значений до 0,05 мкг/дм
3
.
В 2008-2010 гг. определение ряда приоритетных металлов проводилось в мышцах и
печени белуги, севрюги, осетра и шипа, выловленных в нерестовый период в устьевой зоне
р. Урал. Наблюдается более высокое концентрирование токсикантов (в т. ч. металлов) в
печени рыб, чем в мышцах. Данная закономерность характерна для большинства металлов и
для всех видов осетровых, подверженных токсикологическому анализу. В редких случаях (в
основном для хрома), более высокие концентрации металла наблюдались в мышцах белуги,
севрюги и осетра, чем в печени.
В 2010 г. уровень накопления элементов в изучаемых органах и тканях осетровых
заметно снизился по сравнению с предыдущими годами. Исключение при этом составляет
цинк, концентрация которого только в мышцах белуги, севрюги и осетра была несколько
выше, чем в 2008 и 2009 гг. Отмечен также единственный случай превышения в 2008 г.
204
концентрации меди по сравнению с 2009 г. Полученные в 2008-2010 гг. данные в целом
показывают, что уровень концентрации металлов для отдельных видов осетровых
характеризуется значениями одного порядка.
По данным Всекаспийской экспедиции 2007 г., уровень накопления пестицидов в
организме белуги выше, чем осетра и севрюги, также указано, что летом 2007 г. накопление
пестицидов в органах и тканях рыб в Северном Каспии составило по сумме ГХЦГ от 0,3 до
7,6 мкг/кг, по ДДТ – от 1,0 до 81,45 мкг/кг, т.е. было значительно выше, по сравнению с
данными за 2009 и 2010 гг.
Одной из важных проблем в современных условиях является оценка влияния
загрязнения моря на формирование биологических ресурсов осетровых. С решением этого
сложного вопроса неразрывно связана разработка методических подходов для определения
национальных квот на вылов осетровых в этом трансграничном водоеме. Отсутствие единой
методики, удовлетворяющей интересам отдельных государств, пока является препятствием
оперативному решению вопросов распределения квот на вылов осетровых прикаспийскими
странами.
В целях улучшения эколого-токсикологического состояния Урало-Каспийского
бассейна и расширения направлений исследований в области контроля и оценки влияния
токсикантов на биоту моря рекомендованы следующие меры:
−
наладить
систематические
эколого-токсикологические
и
биологические
исследования по всей акватории Казахстанского сектора моря для создания собственного
банка данных и оперативного решения вопросов, касающихся охраны водных экосистем
моря и использования его биоресурсов;
− наладить контроль над притоком загрязняющих веществ по трансграничным рекам
Урал и Кигач и над биологическим разнообразием беспозвоночных организмов с учетом
антропогенной загрязненности рек;
− развивать научные исследования (в первую очередь в Атырауском филиале) в
физиолого-биохимических, патоморфологических, гистохимических, токсикологических
областях, включая экспериментальную токсикологию;
− произвести детальный анализ многолетнего материала по кормовой базе осетровых в
море для выявления фактов выпадения или сокращения численности кормовых объектов в
загрязненных районах моря;
− компетентным природоохранительным органам Республики Казахстан (РК) принять
необходимые меры по обеспечению нормативного качества трансграничного стока рек
Урала и Волги и по ликвидации источников загрязнения моря и рек в пределах РК.
ӘОЖ 577.47
8-ОКСОГУАНИНДІ АНЫҚТАУ ӘДІСТЕРІНІҢ САЛЫСТЫРМАЛЫ АНАЛИЗІ
Дәрібай А.О., Масалимов Ж.К.
Рh докторант; Л.Н.Гумилев атындағы Еуразия ҧлттық университеті, Астана
Ғылыми жетекші – б.ғ.к., РhD Масалимов Ж.К.
Оттегінің белсенді формаларның (ОБФ) ДНҚ-ға әсері негіздер модификациясы мен
тізбектердің ҥзілуі болатын зақымдануларға әкеледі. ДНҚ-ның оттегінің белсенді
формаларымен зақымдануына аса сезімтал және биологиялық маңызды орган - гуанин, ал
зақымдану ӛнімі - 8-оксогуанин (8-ОГ) болып саналады [1]. Бҧл зақымданулар иондаушы
радиация әсерімен, әртҥрлі химиялық мутагендер мен канцерогендер [2] әрекетімен
айтарлықтай кҥшейеді. Сонымен қатар бҧзылған аэробты метаболизм нәтижесінде де
кҥшейеді. Олар ӛз кезегінде организмде қайтымсыз ӛзгерістерге әкелуі мҥмкін ГЦ
TA типті
205
трансверсияның [3] пайда болуына әкелетін негіздердің қате жҧптарын тҥзетін 8-ОГ-нің қате
кодтаушы қасиеті дәлелденген (репликация және транскрипция процестері бҧзылады).
Мҧндай трансверсияның тҥзілуі 8-оксогуаниннің цитозинмен сияқты (модифицирленбеген
гуанин ретінде) аденинмен қате жҧптар (miscoding) тҥзу қабілетіне байланысты. Қазіргі
кезде 8-ОГ тҥзілуі мутагенез, канцерогенез, қартаю сияқты кӛптеген биологиялық
процестермен тығыз байланысты және қартаюмен байланысты кӛптеген аурулардың пайда
болуының бірден бір себебі [4].
Бҧдан басқа 8-оксогуанин тҧрақты тотыққан пуриндер модификациясы болып
табылады [5]. Сондықтан ДНҚ- дағы немесе зәр және қан сарысуындағы 8-оксогуаниннің
жоғары мӛлшері организмнің физиологиялық қолайсыз жағдайының биологиялық маркері
болып табылады. Қазіргі таңда ДНҚ -дағы 8-оксогуаниннің сандық анализінің әртҥрлі
әдістері жасалынған. Бірақ оны ӛлшеумен байланысты эксперименталдық қиындықтар ДНҚ
-дағы
8-оксогуанин
мӛлшерін
анықтаудан
алынған
шамалардың
ӛте
ҥлкен
айырмашылықтарына әкеледі.
Аталған жҧмыстың мақсаты ДНҚ-дағы 8-оксогуанин мӛлшерін анықтаудың әдістеріне
салыстырмалы анализ жасау болып табылады.
ДНҚ -дағы 8-оксогуанин мӛлшерін анықтаудағы негізгі қиындық кӛп мӛлшердегі
қалыпты негіздердің қатысуымен ӛте аз концентрациядағы зақымданған негіздерді ӛлшеу
екендігін атап кӛрсету керек. Мысалы, 1,1х10-14 моль/107 клеткаға эквивалентті ДНҚ -дағы
бір клетканы 1 Гр доза сәулеленуде 8-гидроксипуриндер 700 рет пайда болады. [6]. Қазіргі
уақытта ДНҚ және биологиялық сҧйықтардағы 8-оксогуанинді анықтаудың әртҥрлі аса
сезімтал әдістері жасалып, олар ҥнемі жетілдірілуде.
-Электрохимиялық детектирлі жоғары қысымды сҧйық хроматография (ЭХД- ЖҚСХ).
ЭХД- ЖҚСХ әдісі жануар ҧлпалары мен лимфоциттерінің ДНҚ-дағы 8-оксогуанинді
анықтауда кеңінен қолданылады. ЭХД- ЖҚСХ әдісін қолданғанда зерттелінетін ҥлгілерді бір
ай уақыт бойы мҧздатылған кҥйде сҧйық азотта –80
С сақтауға болады [7].
-Масс-спектроскопиялы газды хроматография әдісі (МС-ГХ) [2] ДНҚ және
биологиялық сҧйықтардағы 8-оксогуанинді анықтауда қолданылады. Бҧл әдіс ӛте жоғары
сезімталдылықпен ерекшеленеді және 8-ОГ нің ―фондық‖ деңгейін анықтауға мҥмкіндік
береді.
- Қазіргі кезде масс-спектроскопиялы сҧйық хроматография әдісі де кеңінен қолданыс
тапты (МС-СХ). Бірақ бҧл әдістің кемшілігі анализ кезінде гуаниннің артефакты тотығуы
болып табылады.
- Сҧйық хроматографиямен бірлескен 32Р-пост және 33Р-пост белгілеу әдісі [8] жақсы
ӛткізгіштікпен ерекшеленеді және 200 нг -нан аз мӛлшердегі 8-ОГ- ді анықтауға мҥмкіндік
береді және ЭХД- ЖҚСХ немесе МС - ГХ әдістерін қолданумен салыстырғанда
250 есе
сезімтал [9]. Бірақ, 32Р әдісінің ДНҚ - ның қосымша тотығуына әкелетіндігі жӛнінде
мәліметтер бар. Ол ӛз кезегінде алынған нәтижелердің қате интерпретациясына әкеледі [10].
Бҧдан басқа, радиоактивті ластану қауіптілігі, сҧйық хроматограф немесе масс спектрометр
толығымен осы әдіс ҥшін арналған болуы тиіс.
- ИФА әдісі [11] аса сезімтал болып табылады және алдыңғы келтірілген әдістердің
барлық кемшіліктерін жояды, бірақ 8-оксогуаниннің сандық анализі ҥшін ДНҚ клеткадан
бӛліп алу кезеңі керек. Осыған сәйкес клеткадағы зақымдану орнын анықтай алмайды.
Осы аталған мәселелерді шешу ҥшін бізге ИФА анализінің жаңа әдісін жасау керек
болды. Негізгі ӛзгерістер флуоресцентті бояғыштармен белгіленген екінші реттік
антиденелерді қолданумен және флуоресцентті микроскопмен оның детекциясын қараумен
байланысты. Алынған бірінші реттік нәтижелер ДНҚ-дағы және клеткадағы 8-оксогуанин
детекциясындағы тиімділігін кӛрсетті. Бҧл әдістің біздің лабораториямызда жасалуы
жоғарыда айтылған кҥрделі әдістер мен техникалық талаптар алдында осы әдістің
артықшылықтарын кӛрсетеді. Бҧлар орындалу қарапайымдылығы, қымбат емес қҧралдарды
пайдалану және нәтижелердің жақсы, жеңіл алынуы.
206
ЭХД-ЖҚСХ, МС-СХ және МС-ГХ әдістері кӛптеген лабораторияларда кеңінен
қолданылады. Бірақ оларды клиникалық практикада қолдану қиындық туғызады. Бҧл
жағдайлар осы әдістің ӛзіне тән қиындығымен, анализ ӛткізуге кӛп уақыттың жҧмсалуымен,
сонымен қатар қымбат қҧралдар мен реактивтерді пайдаланумен тҥсіндіріледі.
Әдебиеттер
1.
Kasai H., Nishimura S. Detection and identification of mutagens and carcinogens as their adducts
with guanosine derivatives. // Nucleic Acids Res. 1984. V. 12. P. 2127-213 6.
2.
Dizdaroglu M., Jaruga P., Birincioglu M., Rodriguez H. Free radical-induced damage to
DNA: mechanisms and measurement. // Free Radic. Biol. Med. 2002. Vol. 32(11). P. 1102-1115.
3.
Cheng K.C., Cahill D.S., Kasai H., Nishimura S., Loeb L.A. 8-Hydroxyguanine, anabundant
form of oxidative DNA damage, causes G–T and A–C substitutions. // J. Biol. Chem. 1992. Vol.
267(1). P. 166–172.
4.
Ames B.N. Endogenous DNA damage as related to cancer and aging. // Mutat. res. 1989.
Vol. 214. P. 41-46.
5.
Cathcart R, Schwiers E, Saul RL, Ames BN. Thymine glycol and thymidine glycol in
human and rat urine: a possible assay for oxidative DNA damage. // Proc Natl Acad Sci U S A.
1984. Vol. 81(18). P. 5633-5637.
6.
Газиев А.И. Повреждения ДНК в клетках под действием ионизирующей радиации. //
Радиационная биология. Радиоэкология. 1999. Том 39(6). С. 630-638.
7.
Griffiths H.R., MullerL., Bartoszet G., Bast A., Bertoni-Freddari C., Collins A., Cooke M.,
Coolen S., Haenen G., Hoberg A-M., Loft S., LunecJ., Olinski R., Parry J., Pompella A., Poulsen
P., Verhagen H., Astley S.B. // Biomarkers. Molecular Aspects of Medicine. 2002. V. 23. P. 101–
208.
8.
Lu L.J.W., TasakaF., Hokansou J.A., Kohda K. Detection of 8-OHdG in deoxiribonucleic
acid by the P-32 postlabeling method. // Chem. Pharm. Bull. 1991. V. 93. Р. 1880-1882
9.
Zeisig M., Hofer T., Cadet J., Moller L. 32P-postlabelinghigh-performance liquid
chromatography (
32
P-HPLC) adapted for analysis of 8-hydroxy-2’ deoxyguanosine. //
Carcinogenesis. 1999. Vol. 20(7). P. 1241–1245.
10.
Moller L., Hofer T. [
32
P] ATP mediates formation of 8-hydroxy-2’-deoxyguanosine from 2’-
deoxyguanosine, a possible problem in the
32
P-postlabeling assay. //Carcinogenesis. 1997. Vol. 18(12). P.
2415–2419.
11.
Bruskov V.I., Malakhova L.V., Masalimov Z.K. and Chernikov A.V. Heat-induced
formation of reactive oxygen species and 8-oxoguanine, a biomarker of the damage to DNA. //
Nucleic Acids Res. 2002. V. 30. P. 1354-1363.
УДК 577.47
ДНҚ –ға ҚОРШАҒАН ОРТАНЫҢ ГЕНДІУЛЫЛЫҚ ӘСЕРІН БАҒАЛАУ ҤШІН
БИОМАРКЕР РЕТІНДЕ 8-ОКСОГУАНИНДІ ҚОЛДАНУ
Дәрібай А.О., Масалимов Ж.К.
Рh докторант; Л.Н.Гумилев атындағы Еуразия ҧлттық университеті, Астана
Ғылыми жетекші – б.ғ.к., РhD. Масалимов Ж.К.
ДНҚ иондаушы радиация, жылулық флюктуация, электромагниттік сәулелену,
ультракҥлгін және әртҥрлі химиялық мутагендер мен канцерогендер әсері сияқты, қоршаған
ортаның зақымдаушы факторларының әсеріне бірден бір аса сезімтал және биологиялық
маңызды орган болып саналады. Бҧл факторлардың зақымдаушы әсері негізінен оттегінің
белсенді формаларының тҥзілуіне байланысты. Олар ӛз кезегінде ДНҚ зақымдануына
әкеледі. Аталған жҧмыстың мақсаты ДНҚ-ға қоршаған ортаның генді улылық
факторларының әсерін бағалау ҥшін қолайлы биологиялық маркерді іздестіру болып
саналады (сур 1).
207
N
N
H
OH
HN
N
O
H
2
N
8-гидроксигуанин
2-гидроксиаденин
4,5-диамино-5-
формамидопиримидин
8-гидроксиаденин
N
N
H
N
N
NH
2
HO
N
N
NH
2
N
N
H
OH
N
H
HN
O
O
H
OH
5-гидроксигадантоин
5,6-дигидроксиурацил
5-гидроксиурацил
N
N
NH-CHO
NH
2
NH
2
5-гидроксицитозин
цитозингликоль
5-гидрокси-6-
гидроурацил
HN
N
H
OH
H
O
O
HN
N
H
OH
OH
O
O
N
N
H
OH
H
OH
H
NH
2
O
HN
N
H
OH
H
NH
2
O
5-гидроксиметилурацил
5,6-дигидротимин
5-гидрокси-6-
гидротимин
HN
N
H
OH
H
H
H
O
O
HN
N
H
CH
2
OH
H
O
O
HN
N
H
H
CH
3
H
H
O
O
HN
N
H
OH
CH
3
H
H
O
O
8-оксогуанин
HN
N
O
H
2
N
H
N
N
O
8-оксоаденин
N
N
NH
2
H
N
N
O
Достарыңызбен бөлісу: |