Жауапты редакторлар: ҚР ҰҒА академигі, филология ғылымдарының докторы, профессор Р. Сыздық
МАК Русский букварь для не русских
жүктеу/скачать 3,26 Mb. Pdf көрінісі
|
zhubaeva o khkh gasyr basyndagy kazak tili zhonindegi zertte
| МАК
Русский букварь для не русских. Л. И. Пальмии и профессор Е. Д. Поливанов и другие. Бəсі 50 тиын. Беті 70. Бастырушы Тəшкендегі мемлекет баспасы. Қазақ балаларына орыс балалары үшін шығарылған əліп-биі (бұукварь) оқытылып жүр. Бұл дұрыс емес мұның дұрыс емес екендігі пəн. мен ыспатталған. Орыс балаларына шығарылған ондай əліппи қазақ балаларына орыс жазуының қарасын таныуға ғана жардем етеді. Бұрынғы заманда бұранана жұрттар үшін (Для инородцев) деген орыс тілінде кітаптар болатұн еді. Осы күндегі орыс- ша білетұндердің бəрі де сондай кітаптермен оқу бастаған орыс тілі мен біраз танысып алған соң барып, орыс балала- рына арналған орыс кітептерінен пайдаланатұн болған. Бұл күнде ондай кітептердің тұқымы құрып кетті, ол кітептердің мазмұны жаман еді, беретұн тəрбиесі де оңбаған еді. Бірақ орыс тіліне үйрету əдісі жақсы еді. Осы күнде баланы еркін тарбиелеуге баулитұн мазмын мен, жоғарыдағы кітептердің оқыту əдісі мен «МАК» деген орыс əліппиі шыққан. Бұған орыстың пұрепемірлері, арқан- герсынды көрнекті педегектері қатынасқан. «МАК» Түркістан өлкесіндегі орыстан басқа қалықтың ба- лаларына оқыту үшін шығарылған. Баланы орысша оқытуға, орысша жазуға, орысша сөйлеуге қатар үйретерлік қылып жазылған. Керекті жерлеріне дыбыс екпіндері де (ударение) қойылған. Əліппи көрсету əдісі- мен жазылған. Орыстың көп əліппелеріндегі сөздерді оқығанда қазақ оқушыларына ылғи жат, білмейтұн сөздер үсті үстіне кездесіп, орыс тіл құралдарынан əлде неше ережелерді білсе ғана білетұн сөйлемдер бірінен соң бірі келіп, алдыңғы үйреткенің сіңбес- тен бұрын баспалай беретұн еді, мында оқушының орыс тілі мен таныс еместігін ескеріп, ашып айтпасада, белгілі бір ережені бойға сіңіріп барып екіншіге түсіп отырған. Тілге байытуын да ақырындық пен өршқткен. Мысалдар үшін ке- рек сөз, керек сөйлемдер алынуға тырысылған. Кітептің кемшілік жері мыналар: балаларды дұрыс сөй- леуге дағдыландыру үшін келтірілген мысалдар өте қысқа. Мұның салдарынан балалар дұрыс сөйлеуге көп көніге ал- май қалса керек. Мұғалымдарымыздың бəрі де оқытқыш болса, кез келген орыс əліппиі мен оқытуға болар еді, бірақ оқытушыларымыздың көбі шет жұртқа шет тілді үйретудің тəсілін білмейді ғой, «МАК» сияқты əліппи сондықтан шығып отырған емеспе. Солай болсан соң əліппи əр сабақта сабақ бас сайын жол көрсетіп, жөн сілтеп отыруы керек еді, бұл жөнінен кемдігі бар. Ырас, «МАК» тың қалай оқытылуын көрсеткен жолбас- ша кітепше бар сиақты. Тұрмыста бөлек бастырылған байан- шыдан көрі мұғалімдердің күндік ісіне жол сілтеп отыратұн, сабақ сайын сол сабақты оқытудың əдісін ежелеп отыратұн жолбасшылық керек. 622 623 Ондай жолбасшылық əр сабақтың тұсында кішкене əріп- пен басылып, сол əліппи бетінде сабақ пен қабаттасып оты- руы керек. «МАК» мұндай емес. Орыс тілі бастауыш мектептердің, ерте оқытқанда, 2,3 інші қыласнан басталып оқылады емес пею Олай болған соң бұл əліппиге тұрғын қалықтың тілі мен қықа-қысқа сөйлемдер жазылып, орыс тіліне аударуға дағдыландырылса, тағы да пайдалырақ болатұн еді, əліппиде ол жоқ. Жоғарыдағы айтылған кемшіліктер оқыту əдісіне сөлекет оқытушылардың толық пайдалануына көңілге күдік береді. Сүйтседе осы күнгі орыс əліппилерінің ішіндегі қазақ ба- лаларын оқытуға икемдісі – «МАК». Сондықтан қазақ бас- тауыш мектептеріндегі балаларды оқытуға əзірге жарарлық сүгіреті көп. қағазы жақсы. Шамғали жүктеу/скачать 3,26 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|