Жеке жазылушылар үшін 65367 1 жылға 3083,04 3274,80 3427,68 Мекемелер мен ұйымдар үшін

Біз, салтанатты сәтке қатынасқан 

курстастары өзгелермен иықтаса тұрып 

Зәуреш Қазмағамбеттің өмір жолы мен 

ұстаздық, шығармашылық қызметтеріне 

арналып жасақталған қабырғалық 

көрсетілімдерді тамашаладық. Оның 

«Әр жанрдағы бес арыс шығармаларын 

оқыту» атты оқу құралымен, басқа 

да әдістемелік еңбектерімен, жур-

налдар мен газет беттерінде жарық 

к ө р г е н   ғ ы л ы м и   м а қ а л а л а р ы м е н 

танысқанымызда ұлтымыздың тілі 

мен дәстүрін құлай сүйген, оған етене 

жақын ұлағатты ұстаз екендігін қапысыз 

ұғындық. Зәуреш Сәбетқызының «Алты 

Алаштың мақтанышы» атты жинақта 

жарық көрген «Халел Досмұхамедұлы: 

«Сингармонизм – бүтін түрік тіліне ортақ 

заң» атты мақаласы парақтап қарағанда 

еріксіз көңіл аудартады. Ондағы син-

гармонизм тілімізді үйренуге, үйретуге 

жеңілдетіп, жаңа сөздер тудырып 

сөздер қосып, тілімізді байытатын жол 

екенін нақпа-нақтап дәлелдеуі әсерлі 

шыққан. Қорытындысында «Топан 

суындай қаптап, тілімізді жат сөздер 

басып бара жатқан мезгілде ескерілмей 

ұмытылуға айналған тіліміздің негізгі 

бір заңын ескергеніміз дұрыс, ол үшін 

ғұлама ғалым Халел Досмұхамедұлының 

ғылыми зерттеулерін тексере түскеніміз 

абзал» деген орынды пікір қозғайды. Сол 

сияқты Халел Досмұхамедов атындағы 

Атырау университетінің хабаршысының 

2000 жылғы №1 санында жарияланған  

аудандық оқу бөлімінде әдістемеші, Пе-

релюбовка орта мектебінде мұғалім бо-

лып, жетпісінші жылдары Гурьев (қазіргі 

Атырау) қаласындағы Орджоникидзе  

және Дүйсенғали Байбосынов атындағы 

№13 орта мектептерде қазақ тілі мен 

әдебиеті пәндерінен ұстаздық еткен. 

Бір кезде өзі оқып, бітірген жоғары оқу 

орнының есігін сындарлы сынақтардан 

өтіп келіп екінші қайтара оқытушы 

б о л ы п   а ш қ а н д а   З ә у р е ш т і ң   ж а с ы 

қырыққа таяп қалған еді. Сөйте тұрса 

да ол жаңа қызмет орнында жастыққа 

тән жігер көрсетіп, құлшыныспен 

еңбек етті. Терең біліктілігі мен кәсіби 

қабілеттілігін танытты. Тапсырылған 

салаға деген үлкен жауапкершілік 

көзқарас оны аз жылда-ақ зор абырой 

биігіне көтерді. Зәуреш Қазмағамбет 

қатардағы оқытушылықтан доценттік 

ғылыми атаққа, жалпы университеттік 

қазақ тілінің практикалық курсы 

кафедрасының меңгерушісі лауазы-

мына дейінгі сатылардан өтіп үлгерді. 

Қоғамдық жұмыстарды да белсенді 

атқарды. Факультет бастауыш партия 

ұйымының хатшысы, университеттің 

«Сәукеле» ұлттық қыздар клубының 

жетекшісі тәрізді жауапты қоғамдық 

жұмыстарды ынтамен  беріле істеп, ақыл, 

парасатымен, ұйымдастырушылық 

шеберлігімен талай іргелі істердің, 

тәлімдік, тәрбиелік мән, маңызы зор 

шаралардың ұйытқысы бола білді...

...Осылардың бәрін өз құлағымызбен 

Орыс тілінен қазақ тіліне, қазақ тілінен орыс 

тіліне және қажет болған жағдайда басқа да 

тілдерге ілеспе аудармалар жасалып жатты. 

Білікті мамандар ілеспе аудармашылықтың 

кәсіби жолын дамытты. Бұл ауқымды әрі 

мән-маңызы терең сала туралы бір мақала 

көлемінде айтып шығу мүмкін де емес. Де-

генмен, мемлекеттік тілдің аясын кеңейтіп, 

тынысын ашамыз десек, қазақ тіліндегі 

ілеспе аударма мәселесіне мемлекеттік 

деңгейде назар аударып, оның кешенді әрі 

өзекті мәселелеріне баса көңіл бөлуіміз 

қажет. 

Заң қабылдаса да артықтық етпес еді. Неге? 

Өйткені ілеспе аударманы жолға қоймай, 

бір ізге түсірмей, біз, сөз жоқ, мемлекеттік 

тілімізді қажетті деңгейде дамыта да, таныта 

да алмаймыз. Ана тіліміздің абырой-беделі 

де, мемлекеттік тіл ретіндегі дәрежесі де 

ілеспе аударма мәселесіне тікелей қатысты. 

Мысал ретінде алып қарайтын болсақ, 

қазір түрлі жиындар, халықаралық 

конференциялар көп өтеді. Қазақстан 

әлемдік қауымдастықтың лайықты мүшесі 

ретінде көптеген елдермен әріптестік 

қарым-қатынас, ықпалдастық байланыс-

тар орнатқан. Елбасыдан бастап Үкімет 

басшысының, министрлердің қатысуымен 

мемлекеттік деңгейдегі келіссөздер, алқалы 

жиындар өтіп жатады. Қазақстандық 

делегация шетелдерде жиі болады. Бұл 

мәселелерді тілге тиек етпегеннің өзінде ел 

Парламентіндегі сессиялар, республикалық 

ауқымдағы шаралар, жиындар, басқосулар, 

отырыстар қаншама. Ал осылардың бәрінде 

ілеспе аударма мәселесі шешілген, бір 

жүйеге түсіп, орныққан деп айта аламыз 

ба? Олай деп айту бізге әлі ерте. Демек, бұл 

саладағы шешімін табуы тиіс мәселелер 

шаш-етектен. 

Бұл орайда біз қазақ тілінен орыс тіліне 

жасалатын ілеспе аудармаға баса мән 

беруіміз керек. Елімізге келген шетелдік 

делегациямен шенеуніктер неліктен тек 

орыс тілінде сөйлеседі? Мемлекеттік тілде 

неге сөйлемейді? Мұнда да ілеспе аударма 

мәселесінің ақсап тұрғанын байқау қиын 

емес. Біздің шенеуніктер шетелге шықса да, 

орысша сөйлеуге әбден дағдыланып алған. 

Ал өздерімен бірге ілеспе аудармашыла-

рын алып барса, сөйтіп, жиналыстар мен 

кездесулерде тек қазақ тілінде сөйлейтін 

болса, қазақ тілінен әлемнің бірнеше тіліне 

тәржімаланса, бұл тіліміздің мерейін өсіріп, 

мәртебесін биіктетер еді. 

Ілеспе жолға қойылмауынан елімізде 

мемлекеттік тілдің дамуы ойдағыдай болмай 

келеді. Бұл түсінікті де. Себебі әлдебір жи-

ында қазақ тілінде баяндама жасап тұрған 

шенеуніктің сөзі орыстілді аудиторияға 

жетпейтіндіктен, баяндамашы бәріне 

түсінікті болуы үшін еріксіз ресми тілде 

сөйлеуге мәжбүр болады. Ал сол бір сәтте 

оның қазақ тілінде айтқан сөздерін ілеспе 

аудармашылар аударып беріп тұрса, қазақ 

тілінде сөйлейтін шенеуніктер қатары 

көбейер еді ғой. Шетелге іссапармен барған 

немесе халықаралық дәрежеде өткен жиын-

дар қазақ тілінен әлемнің бірнеше тіліне 

тәржімаланса, бұл тіліміздің мерейін өсіріп, 

мәртебесін биіктетер еді. 

Ілеспе аударма саласына кешенді түрде 

көңіл бөлуіміз керек деп отырғанымыздың 

сыры осында. Мамандарды сапалы даяр-

лаудан бастап, залдарды ілеспе аударма 

құрылғыларымен қамту жайына дейін 

бір-бірімен сабақтасып жатқан мәселелер 

қаншама. Мұның бәрін шешу мәселені 

бүге-шігесіне дейін ойластыруды, оны іске 

асырудың нақты тетіктерін қарастыруды 

талап етеді. 

Өкінішке орай, біз Парламент сесси-

яларында болсын, Үкіметтің отырыста-

қаласынан келіп, оқуға кіріскен Зәуреш 

оқу басталмай жатып өзіне жақын достар 

тапты. Көпшіл. Бауырмал. Қазақ және 

орыс тілдерінде бірдей мүдіріссіз еркін 

сөйлеп, сауатты жазды. Үздік оқыды. 

Әдебиетті, қазіргі қазақ тілін, тарихты 

сараптап біліп, семинар сабақтарында 

кідірмей көсіле сабақ айтқанына 

қызығатынбыз, оған ұқсағымыз келетін. 

Қабиболла Сыдиықов, Сабыр Қазыбаев, 

Күсекен Шәукенов, Қадыржан Сей-

т а л и е в ,   З ұ л қ а р н а й   А л д а м ж а р о в , 

Мағрипа Орашева сынды профессор-

оқытушыларымыз үздік оқитын осы 

Зәуреш Қазмағамбетті, сондай-ақ Тама-

ра Әбдірахманованы, Зоя Сиражованы, 

Әмина Туменшинаны, Сегізбай Жолда-

евты, Зәмза Қалауованы бізге үлгі етіп 

айтып отырушы еді.

Зәурештің өн бойынан, болмыс-

бітімінен тектілікті байқауға бола-

ды. Сыпайлылығына сырбаз да сым-

батты келбеті жарасып-ақ қалатын. 

Қарапайымдылығы, қылықты мінезі 

төңірегіндегі жұртты өзіне еріксіз үйіріп 

алатын. Әсіресе, жігіттер жағы оған 

қатты қызығатын да елтең-селтеңі жоқ 

салауатты, салмақты қызға батылы жетіп 

жақындай алмай, сөз айтуға именіп, 

дымы құритын. Бақсақ, тектіліктің, 

сыпайыгершіліктің түп тамыры әкесі 

Сәбет пен анасы Қанапияда жатқан 

болып шықты. Екеуі де елге сыйлы, 

сөздің қадірін шынайы түсінетін парасат 

иелері.

елін де құрметтейді

Ол Алматыдағы Заря Восток 

ауылындағы №151 мектептнің қазақ 

тілі пәнінің мұғалімі. Ардагерлердің 

өтінішімен концерттік бағдарламаны 

жүргізген сәті екен. Ол Алматы облы-

сы, Ұйғыр ауданының Сұңқар ауы-

лында қарапайым, еңбекқор отба-

сында дүниеге келген. Әкесі – Тохтар 

да, анасы Халида да өздерінің көпшіл, 

бауырмал да, қайырымды қасиеттері 

арқылы ауылдастарына сыйлы, ел 

-жұртқа жұғысты жандар. Ата-анасы 

әрдайым: «Өмірдің даңғыл жолы жоқ. 

Әртүрлі қиындықтар, келеңсіздіктер 

кездесуі мүмкін. Сондықтан қашан 

болмасын, сол кедергілерден өтіп, 

өмірден өз орныңды табу үшін күресу 

керек. Оларды жеңіп, көздеген өз 

арман, мақсатыңа жету жолында тал-

май, ерінбей еңбектену қажет» деп 

жиі айтып отырған.

« К ө р ш і - к ө л е м д е р д і ң   ұ л -

қыздарымен жастайымнан доста-

сып, бірге ойнап, аралас-құралас 

болып жүргендіктен, қазақ тілінде 

бала кезімнен таза сөйлеп өстім. 

Ұйғыр мектебі мен қазақ мектебінің 

біріне бару таңдауы түскенде, мен 

қазақ мектебін таңдаған едім. Өзіме 

терең білім, тәлімді тәрбие бер-

ген  ұстаздарымның ішінде, әсіресе 

мектеп директоры болған, марқұм 

Қаракөз Саутова және Гули апай-

ларыма мәңгілік қарыздармын. 

Қасиетті қазақ тілін жете меңгеріп, 

оның бай да, шұрайлы, терең сыр-

лы қасиеттерін бойыма сіңіруге 

қазақ тілінің мұғалімі Ләззат Ор-

м а н б е к о в а   к ө п   е ң б е к   с і ң і р д і . 

Ұ с т а з д ы қ   м а м а н д ы қ т ы   қ а л а п , 

өміріме серік етуіме сол ұстаздарым-

ның  үлгі-өнегесі, мәдениеті, қара-

пайымдылығы көп ықпал етті» дейді 

Зульфия Тохтарқызы.  

Ж а с т а й ы н а н   ұ с т а з   б о л у -

ды армандаған Зульфия  мектепті 

үздік бітіріп, әл-Фараби атындағы 

Қазақ ұлттық университетінің фило-

логия  факультетіне оқуға түседі.  

Университетті аяқтаған соң оқу 

орнының магистратурасында білімін 

ж а л ғ а с т ы р ы п ,   о н ы   2 0 0 4   ж ы л ы 

тәмамдаған.           

Мектеп қабырғасында, универ-

ситетте оқып жүргенінде еңбекқор, 

ізденгіштігімен көзге түсіп, құрбы-

құрдастарына көмек қолын со-

з ы п ,   қ о ғ а м д ы қ   ж ұ м ы с қ а   б е л -

сене араласып  жүретін Зульфия 

Тохтарқызы ұстаздық қызметінде  

де ізденімпаздық, жаңашылдық 

және жауапкершілік қасиеттерімен 

ерекшеленді. «Әр оқушы – өзіндік 

м і н е з - қ ұ л қ ы м е н ,   б і л і м і м е н 

ерекшеленеді ғой. Әр оқушыны же-

ке-дара ерекшеліктерін ескере оты-

рып тәрбиелемесең – оқушыңнан 

үлкен нәтиже күтпей-ақ қой. Қазақ 

тілінің маманы ретінде ғана емес, 

тәуелсіз қазақ елінің азаматы ретінде 

айтарым: қай ұлттың өкілі болсаң да, 

мемлекеттік тіл – қазақ тілін білуге, 

білмесең – талпынып, үйренуге, оны 

сүйіп, құрметтеуге міндеттісің» дейді 

білікті ұстаз.

«Ұстаздық қылған жалықпас, 

үйретуден балаға» деп, ұлы Абай 

айтқандай, жастайынан ұстаз бо-

луды армандап, өзінің таза еңбегі, 

ізденімпаздығы мен жаңашылдығы 

нәтижесінде, жас ұрпаққа терең 

білім,  тәлімді тәрбие беру ісінде 

әріптестеріне үлгі болып қана 

қоймай, мемлекеттік тіл – қазақ тілін 

жас өскінге үйретіп, оны құрметтеп, 

сүюге тәрбиелеп жүрген ұлағатты 

ұстаз – Зульфия Тохтарқызының 

еңбегіне жеміс тілейміз.

1 экономические реалии

экономикалық болмыс

2 целенаправленная работа нысаналы жұмыс

3 коммерциализация техно-

логий

коммерция ландыру

4 технологическое прогнози-

рование

5 производственная цепочка өндірістік тізбек

6 техническое перевоору-

жение

жарақтандыру

7 расхождение

алшақтық

фонд

9 инновационность

инновациялылық

10 производительность труда еңбек өнімділігі

11 инновационный грант

инновациялы грант

12 абсолютно

абсолютті, мүлде

13 автолебедка

автошығыр

14 брюки клеш

кеңбалақ шалбар

15 гранулированный чугун

түйіршіктелген шойын

16 натяжитель

кергі

өндірістің құлдырауы

18 шипы колес

доңғалақ бүртабаны

19 пряжа

иірімжіп

босаң иірімжіп

21 подгузники

жаялықша

табақ шыны

23 установка очистки электро-

лита

қондырғысы

24 фильтрат

сүзінді

мыс электролиздеу цехы

26 крепь 

бекітпе 

имость

28 высокая добавленная сто-

имость

жоғары қосылған құн

жете жарақтандыру

30 древесина

сүрек

бұйым

сарқылмас ресурстар

33 чулки

шұлық

шаблон, қалып

35 полевые работы

дала жұмыстары

36 горная масса

тау-кен массасы

37 рудоспуск 

кенқұдық 

38 целик 

кентірек 

39 горный склон

тау беткейі

40 недра

жер қойнауы

41 недропользование

жер қойнауын пайдалану

42 недропользователь

жер қойнауын пайдаланушы

43 сейсморазведочные ра-

боты

жұмыстары

44 геологическое доизучение геологиялық жете зерттеу

45 геологоразведочные рабо-

ты

геологиялық барлау 

46 геологосъемка

геологиялық түсірілім

47 рациональное использова-

ние недр

жер қойнауын тиімді пай-

далану

48 горно-металлургический 

тау-кен-металлургиялық 

кешен

49 предел

50 нормированные потери

нормаланған ысырап

51 безопасное недропользо-

вание

жер қойнауын қауіпсіз пай-

52 коммерческое обнару-

жение

коммерциялық табу

туристік имидж

54 выездной туризм

шығу туризмі

55 въездной туризм

келу туризмі

56 туристская организация

туристік ұйым

57 туристская деятельность

туристік қызмет

58 туристский маршрут

туристік бағдар 

59 продвижение туристского 

продукта

60 ночевка

түнемелік

61 экскурсионная деятель-

ность

экскурсиялық қызмет

үлестес

тории

64 метрологическая аттеста-

ция

метрологиялық аттестаттау

налары

ствия

67 испытательные лабора-

тории

сынақ зертханалары

продукции

өнімді каталогтау жүйесі

69 знак соответствия

сәйкестік белгісі

70 добровольное подтверж-

дение соответствия

сәйкестікті ерікті растау

71 гармонизированный стан-

дарт

72 технический барьер

техникалық кедергі

73 предприятие-изготовитель дайындаушы кәсіпорын

74 область аккредитации

аккредиттеу саласы

75 абонентская задолжен-

ность

76 абонентский отдел

абоненттік бөлім

77 абонентская плата

абоненттік төлем

78 абонентская сеть

абоненттік желі

79 абонентская установка

абоненттік қондырғы

80 абонентско-расчетная 

группа 

абоненттік-есептік топ

стема проектирования

автоматтандырылған жоба-

лау жүйесі

82 автоматическая телефон-

ная станция

автоматты телефон стансасы

83 автоматическая система 

контроля

автоматты бақылау жүйесі

84 автоматизированная си-

стема управления

автоматтандырылған 

басқару жүйесі

85 автоматическое включение автоматты түрде қосылу

86 автоматизированная си-

стема

автоматтандырылған жүйе

авариялық жағдай

88 автоматизированное рабо-

чее место

автоматтандырылған жұмыс 

орны

автошақыру модемі

90 адресная память

адрестік жад

91 вычисление адреса

адресті анықтау

92 информационная линия

ақпараттық желі

93 сжатие информации

ақпаратты сығымдау

94 адаптер информационного 

интерфейса 

ақпараттық интерфейс 

бейімдеуіші

95 поле информационных 

разрядов

96 информационная сеть

ақпараттық тор

(Жалғасы бар)

ҚазаҚСтаН РЕСпУБлИКаСЫ ҮКІМЕтІНІҢ ЖаНЫНДаҒЫ РЕСпУБлИКалЫҚ тЕРМИНолоГИЯ КоМИССИЯСЫНЫҢ 

2015 ЖЫлҒЫ 6 ҚазаНДаҒЫ отЫРЫСЫНДа БЕКІтІлГЕН тЕРМИНДЕР

ИННовацИЯ, ИНДУСтРИЯ СалалаРЫ БойЫНша

рында болсын ілеспе аударма қызметін 

пайдаланып, құлағына тыңдауышын киіп 

отырған депутатты немесе бір министрді 

байқай алмай келеміз. Осындайдың салда-

ры қазақ тіліне кері әсер етіп отыр. Өйткені 

қазақ тілінде сөйленген сөзді түсінбеген 

адам сол түсінбеген күйі отыра береді. 

Ілеспе аударманы қажет етпейтіндей. 

Сонда қазақ тілі қазақтарға ғана керек 

пе деген ой келеді. Мәселен, неге Ал-

матыда Жамбыл Жабаевтың туғанына 

170 жыл толуына орай өткен кешке тек 

қазақ мектебінің оқушылары келіп, орыс 

мектебінің оқушылары келмеуі керек? 

Жамбыл барша халықтың мақтанышы ғой. 

Оны өзге ұлттың оқушылары да танып-білуі 

керек емес пе? Бұл да сондай маңызды кеш-

болу үшін сөйлеушінің сөздері де барын-

ша қысқа болуы керек. 5-6 сөзден аспауы 

керек. Ұғынықты, мәнерлі сөйлеуі керек. 

Мысалы, шетелде спикерлерді дайындауға 

үлкен көңіл бөледі. Арнайы тренингтерден 

өтеді. Қалай сөйлеу керек, қай жерде пауза 

жасау керек, кіріспе сөзді неден бастау ке-

рек және тағы басқа мәселелер үйретіледі. 

Бұл ілеспе аудармашылардың жұмысына 

да өте көп көмектеседі. Ал бізде мұндай 

тәжірибе мүлдем жоқ деп айтсақ болады. 

Әсіресе мемлекеттік қызмет саласында, 

шенеуніктер қалай болса солай сөйлей 

береді. Аттарын атамай-ақ қояйын, кейбір 

шенеуніктердің не айтып отырғандарын 

түсінбейсің. Қазақ тілінде болсын, орыс 

тілінде болсын жағдай солай. Тағы бір ай-

татын мәселе, бізде ілеспе аударма қызметі 

дамымағандықтан «Бізде жұмыс тілі – орыс 

тілі» деп жиналыстарды ресми тілде өткізіле 

береді. Ал сонда мемлекеттік тіліміз қайда? 

Ілеспе аудармаға ақша шығарып, арнайы 

құрылғы әкеліп бас қатырғылары келмейді. 

Сондықтан да ілеспе аударманы керек 

ететіндер аз. Сұраныс жоқ десек те болады. 

Иә, білікті маман осындай уәж айта-

ды. Қозғап отырған мәселелерінің бәрі де 

орынды. Бізге ілеспе аударма қызметін 

көрсететін орталықтар керек. Ондай 

орталықтар әкімдіктер жанынан құрыла 

ма, әлде жеке фирма ретінде қызмет көрсете 

ме, әйтеуір, сондай орталықтардың бүгінгі 

таңда қажет болып тұрғаны сөзсіз. Және 

де қазақ тілінен әлемнің негізгі тілдері – 

ағылшын, француз, қытай, араб, орыс, 

т.б. тілдерге ілеспе аударма жасай алатын 

мамандарды даярлауымыз керек. Сонда 

қазақстандық делегация шетелге шықса да, 

қандай болмасын халықаралық жиындар 

өтіп жатса да, біздің азаматтар қазақ тілінде 

сөйлеп, ол сол мезетте ілеспе аударма 

арқылы әлемнің барлық тіліне аударылып 

тұрса, қандай ғанибет болар еді. Бұл әзірге 

арман. Оған қол жеткізу үшін осы мәселеге 

мемлекеттік деңгейде көңіл бөлуіміз керек. 

Біз алдағы уақытта бұл мәселеге ора-

латын боламыз. Еліміздің Сыртқы істер 

министрлігінде, сондай-ақ Парламенттегі 

және жергілікті мәслихаттардағы ілеспе 

аударманың жай-күйі қалай деген мәселе де 

маңызды екені сөзсіз. 

Ілеспе аударма бір қарағанда елеусіздеу, 

өзімен-өзі жүріп жатқан үдеріс ретінде 

қабылдануы мүмкін. Бірақ ол тілдің 

мәртебесін өсіру жолында аса маңызды 

екендігін біреу білсе, біреу білмес. 

Ілеспе аударма тілдің деңгейін өсіреді. 

Танымалдығын арттырады. Сондықтан ол 

мемлекеттік дәрежеде көңіл аударылуы тиіс 

өзекті мәселе. Демек, оның маңыздылығын, 

ана тілімізге қаншалықты қажет екенін жете 

түсінбесек, тіл саясатының бір тұсы олқы 

соғып тұрады деген сөз. 

Елімізде ілеспе аударманың кәсіби 

негіздері тәуелсіздіктің алғашқы жылдары 

қалыптаса бастағаны белгілі. Қазақстан 

Республикасының Жоғарғы Кеңесінде 

ілеспе аудармашылар тобы жасақталды. 

терде ілеспе аудармашының жоқтығынан 

орын алып отырған жағдай. Мәселен, сол 

алқалы жиынға Ресей елінен де зиялы 

қауым өкілдері келіп қатысты. Олар да Жам-

был туралы қазақ тілінде айтылып жатқан 

мағынасы терең пікірлерді түсіне алмай 

отырды. Ал сондай кезде ілеспе аударма 

қатар жүріп отыратын болса, Жамбылдың 

ұлылығын, даралығын жеті жастан жетпіс 

жасқа дейінгі өзге ұлттың адамдары түгел 

ұғып, түсініп кетер еді. Ілеспе аударма 

мәселесінің дұрыс жолға қойылмауынан бо-

лар, мысалы, орыстілді көрермен қауымын 

қазақ театрларынан да көре алмайсыз.  

Бұл мәселе де қазақ мәдениеті аясының 

кең болуына айтарлықтай теріс ықпал етіп 

отыр. Бұдан шығатын қорытынды – ілеспе 

аударма тек қана тілдік мәселе емес, ол 

сонымен қатар өнер мен мәдениеттің, салт-

дәстүрдің, ғылым мен білімнің, техниканың 

және т.б. салалардың да мәселесі. Өйткені 

мұның барлығында тіл қолданылады. Тіл 

қолданылған жерде міндетті түрде ілеспе 

аударма да болуы керек. Барлық жерде 

жүз пайыз қолданылмаса да, осы мәселе 

маңызды-ау дейтін тұстарда ілеспе аударма 

қызметі талапқа сай, ойдағыдай жұмыс жа-

сап тұруы керек. 

Жоғарыда келтірілген мысалдар ілеспе 

аударма қажеттілігінің бір ғана көрінісі. 

Әйтпесе, мұндай мысалдарды әлі де көбірек 

келтіре беруге болушы еді. Ең сорақысы 

сол, ілеспе аударманың елімізде жеткілікті 

дәрежеде дамымай келе жатқанынан, қазақ 

тілі орыс тілінің аясынан шыға алмай отыр. 

Бүгінгі шындық осы. Мына бір мәселені 

де ерекше ескеріп қоюымыз керек. Ілеспе 

аударма тілдің қажеттілігін арттырады. 

Өзге тілдермен бәсекелестігін күшейтеді. 

Сол себепті де ол әлемнің барлық дамыған 

елдерінде бар және қанатын кеңге жайған. 

Өзінің мемлекеттік тілін құрметтейтін ел 

ілеспе аударманың дамуына мән беріп, бұл 

салада айтарлықтай дәрежеге жете алды. Ал 

бізде өкінішке орай, ілеспе аудармамыз кен-

же қалып қойды және ол бүгін-ертең дамып 

кетеді деп тағы айта алмаймыз. Ол үшін, 

әрине, өте үлкен әрі нәтижелі жұмыстарды 

қолға алуымыз керек.