Жылқы шаруашылығы. Олардың жұмыс көрсеткіштері
жүктеу/скачать 213 Kb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Аралық байланыс
- Өнеркәсіптік өту
- Абсорбция кресті
| біркелкі таңдау - бір сызыққа жататын және ұқсас тұқым қуалаушылыққа ие немесе әртүрлі желілер өкілдеріне ұқсас ұқсас типтегі тұлғаларды жұптауды қамтамасыз етеді;
гетерогенді таңдау - Бұл әр түрлі типтегі және тұқым қуаттылығымен ерекшеленетін әртүрлі желілер өкілдерінің тіркесімі. Адамдардың бұл тіркесімі сызықты жаңа пайдалы қасиеттермен байытады, осылайша өкілдердің өміршеңдігі мен өнімділігін арттырады. Тоғысуы Таза әдіспен ерекшеленетіндей, тұқымдықтар бірдей тұқымға жатпайтын немесе әртүрлі тұқымдардың тұқымдық местизасы болып табылмайтын кеуде мен айғырлардың жұтылуын қамтиды. Интербрейд, кіріспе, индустриялық және жұтылу жұптастары ерекшеленеді. Аралық байланыс әртүрлі тұқымдарға жататын щеңберлер мен ұрықтардың ұрпағын өндіру үшін қолданылады. Мұндай ұрпақтар арасындағы крест деп аталады. Ашуды ашу - бұл жергілікті тұқымның негізгі қасиеттерін, оның жануарлардың нақты жағдайына бейімделуін сақтайтын, бірақ жылқылар санының көбеюі мен олардың тиімділігін жоғарылатуды қамтамасыз ететін жылқылар. Әдетте кіріспе өтпелі тұқымды жақсартатын бірыңғай тұтқырмен шектеледі, содан кейін олар тұқымның айғырларымен немесе тұқымдарының малдарымен жергілікті түрдегі гибридтердің кері өтуіне кіріседі Өнеркәсіптік өту Ол әдетте басқа біреуінің айғырларымен бір тұқымның тұқымын өтіп, тұқымсыз жануарлардың жұмыс қасиеттерін жақсарту үшін қолданылады. Мұндай өткелдің нәтижесінде алынған адамдар бір-бірімен жұпталмайды, бірақ жұмысшы жануарлар ретінде сатылады.Гибридтердің өзара аралық байланысы арқылы репродукциялық көбею тек жаңа тұқымды немесе жануар түрін өсіру мақсатында ғана пайдаланылады. Абсорбция кресті жақсартылған тұқымға жақын жылқы өсіру үшін барлық жағдайлар болған кезде қолданылады. Бұл әдіс таза өндірушілермен будандардың бірінші ұрпағын өтуді қамтиды, содан кейін келесі ұрпақтың ұрпақтарынан бастап, марза қайтадан таңдалып, таза аршалармен тоқылған. Бұл барлық кейінгі ұрпақтармен жүреді. Егер іріктеу мен іріктеу дұрыс жүргізілсе және жас өсуі қалыпты азықтандыруға және өсіруге барлық қажетті жағдайлар жасалса, онда 3-4 ұрпақтан алынған сіңіру жұптауы өсімдіктер тұқымын жақсарту ерекшеліктеріне барынша жақындатылған адамдарды алуға мүмкіндік береді Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрлігі Статистика комитетінің 2017 жылғы дерек бойынша, жылқы басы 2 113,1 млн-ға жеткен. Бұл – 2016 жылдың көрсеткішіне (2 070,2 млн) қарағанда көп. Республика бойынша жылқы саны жағынан Шығыс Қазақстан облысы алда келеді, мұндағы мал басы – 324,2 мыңды құрайды, екінші орында Алматы облысы – 309,2 мың бас, үштікте Қарағанды облысы – 268,1 мың бас. Ет және сүт өнімі бағытындағы жергілікті жылқы тұқымдарының республикалық палатасының Астана қаласындағы өкілі Еркегүл Тілегеннің айтуынша, Ресми санақта тіркелген жылқы саны нақты көрсеткіштен аз. Жылқы саны шамамен 5 млн-ға дейін жетуі мүмкін. Жеке шаруалар мал санын көрсетуге қызығушылық танытып отырған жоқ. Сондықтан нақты санақты білу үшін тіркеу жасауға қаржылай ынталандыру керек. Бүгінде жылқы шаруашылығы жанданып келеді. Аймақтарда асыл тұқымды жылқы өсіретін арнайы шаруашылықтар көбейген. Өткен жылы Ақтөбе қаласында Ет және сүт өнімі бағытындағы жергілікті жылқы тұқымдарының Республикалық палатасы құрылған болатын. Аталған мекеменің мақсаты – жылқы төлінің сапасын арттыру, санын көбейту, асыл тұқымдарды сақтап қалу. Қазақстанның асыл тұқымды жылқы шаруашылығының әлеуеті жақсы. Сондықтан, асыл тұқымды малды шетелден тасымалдаудың, импорттың қажеті жоқ. Елімізде төрт мезгілдің бәріне төзімді Қазақ жылқысы, денесі ірі, тұрқы ұзын Жабы жылқысы, салт мініске қолайлы Адай жылқысы, биелері жақсы құлындайтын Көшім жылқысы, өте жүрдек Қостанай жылқысы, сондай-ақ, Ақалтеке сынды жылқы түрлері бар. Биыл жылқы шаруашылығына көрсетілетін субсидия көлемі өсті. Үкімет мүшелері агроөнеркәсіп кешенін дамытудың 2017-2021 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасын қабылдаған болатын. Аталған бағдарламаға сәйкес мал шаруашылығының тиімділігін 40%-ға арттыру көзделген. Жергілікті асыл тұқымды жылқыны сатып алу үшін 100 мың теңге субсидия қарастырылған. Былтыр субсидия көлемі 40 мың теңгеден аспайтын еді. «Инвестициялық субсидия арқылы қажетті құрал-жабдық алуға 50%-ға дейін қаржылай көмек көрсетіледі. Сонымен қатар, асыл тұқымды және селекциялық жұмыс жүргізу үшін тұқымдық түрлендірумен қамтылған жылқының аналық басына субсидия көлемі – 20 мың теңге. Бұл жаңа субсидия түрін «Атамекен» ҰКП ұсынған болатын. Жылқы шараушылығымен айналысып жатқан және қолға аламын деуші заңды және жеке тұлғалар үшін етті және етті-сүтті бағыттағы жылқылар санын ұлғайтуды қамтамасыз ету мақсатында «Аграрлық несие корпорациясы» АҚ-тың «Құлан» бағдарламасы бар. Несие сомасы – 15 млн-ға тең, мөлшерлемесі – 14% құрайды. Негізгі борышты өтеу бойынша 36 айға жеңілдік жасалған, несие беру мерзімі 120 айға дейін. Ішкі сұранысты толығымен өтеп, жылқы қорын ұлғайтып, ет бағасын арзандату мақсатында жылқыны өсіру қажет-ақ. Мал басын көбейтуде қандай ең негізгі мәселелер бар? Біріншіден, жылқышы тапшы. Екіншіден, бие сауып, қымыз пісу машақаты көп әрі бұл маусымдық жұмыс. Сондықтан, көп кәсіпкерлер шаруашылықтың бұл түріне қызықпайды. ҚР Ұлттық экономика министрлігі Статистика комитетінің деректеріне қарағанда, 2016 жылғы 1 қазандағы жағдай бойынша 651,5 мың тонна мал мен құс еті сатылған. Оның ішінде 10%-ы жылқы етіне тиесілі, яғни шамамен 100 мың тонна ет өндірілген. БҰҰ Тамақ және ауыл шаруашылығы ұйымы дерегіне сүйенсек, жылқы етін өндіру бойынша Қытай бірінші орында тұр, екінші – Мексика, үшінші – Ресей Федерациясы. Ал жылқы етін пайдаланушы елдер қатарында Франция, Қытай, Қазақстан, Индонезия, Германия, Бельгия, Швейцария, Жапония, Ресей сынды елдер бар. «Жапонияда жайылым жерлерінің тапшылығынан жылқы өсіру айтарлықтай жүзеге аспай отыр, сондықтан жергілікті дүкен сөрелеріндегі ет өте қымбат. Көп елде жылқы етіне қауіппен қарайды, бұл жануарды тек жұмысқа, спорт түрлеріне жарайды деген ұғым қалыптасқан. Израйль мен араб мемлекеттері діни-наным сенімдеріне сәйкес жылқы етін тұтынбайды. Қазақстанда жайылым алқаптары 180 млн гектардан астам аумақты құрайды, демек, еліміздің мал өсіруде әлеуеті өте жоғары. Бүгінде Қазақстан жылқы етіне Ресей мен Қытайдың сұранысы үлкен. Қазақстанда өндірілетін қымыз экспорты жолға қойылып келеді. Мәселен, Қарағанды, Көкшетеу, Павлодар облысындағы жылқы өсіретін қожалықтар қымызды Еуропаға дейін экспорттауда. Кәсіпкерлер арасында құрғақ қымыз, саумал экспорты артқан. Мәселен, Басты экспортшы «Евразия инвест» ЖШС 2017 жылдың ақпан айында Ресейге 1 тоннаға дейін құрғақ қымыз тасымалдауды жоспарлап отыр. «Евразия инвест» ЖШС өніміне Еуропа елдері мен Қытай қызығушылық танытуда, келіссөздер де жүргізіліп жатыр. Дүние жүзінің жылқы етіне емес, қымызға сұранысы көп. Мемлекет тарапынан бие ұстап, қымыз өндіретін шаруашылықтарға субсидия көлемі 1 литріне 60 теңгені құрайды. Ал нарықтағы қымыз бағасының құны орта есеппен – 400 теңге. Бұл тағам түріне күннен күнге сұраныс өсіп келеді. Егер халықаралық стандарттарға сай, қымыз өнімін арнайы шөлмектерге құйып, арнайы таңбамен шығарса, 1 литрдің бағасы 700 теңгенің маңайында болады. Балғын саумал мен қымыз тұтынушыларының басым бөлігі – қазақстандықтар екен. жүктеу/скачать 213 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|