Жұлындық рефлекстердің орталық тежелуі (Сеченовтік тежелу) Тежелу қозуға қарама-қарсы құбылыс. Тежелу құбылысын 1862 жылы И. М. Сеченов ашты. Ол туралы өзінің «Ми рефлекстері»

Ал Ф.Гольц өз тәжірбелерінде бақаның артқы аяғын қышқылдан кешіктіріп тартуын екі аяқтың бірін қышқылға батырып, екінші аяқты механикалық тітркендіргенде де (қатты қысумен) алған және жұлын рефлекстерінің мұндай тежелуін алу үшін ми бөлімдерінің қатысуы керек.

Содан Гольцтің есептеуінше, тежелу процесі орталық нерв жүйесінің кез келген бөлімінде әр түрлі рефлекстер тудыратын тітркендірулер кездескен жағдайда пайда болады. Сондықтан ми бағанында арнайы тежеуші орталықтар болмайды.

Тежелудің табиғатын басқа да көптеген ғалымдар зерттеді. Ч.Шеррингтон үлкен ми сыңарлары алынып тасталған мысық денесініңң қарама –қарсы жағындағы аяғын тізе буынынан жазатын еттің жиырылуын тудыратын нервтің орталық кесіндісін тітіркендіреді. Бұл рефлекстің әрекет соңы ұзақ. Міне осы кезде әлгі нервті қайталап тітіркендірсе алынған рефлекс тежеледі яғни ет босайды. Рефлекторлық тежелудің шамасы нерв орталығына түсетін қоздырғыш және тежегіш ттіркендірулер күштерінің өзара қатынасына байланысты болады: қайсысы басым болса сол екіншіге қарағанда айқын, анық эффект тудырады және керісінше, әлсіздері күшті процестің жүрісін де, бағытын да өқгерте алмайды.

Н.Е.Введенский тежелу құбылысын үлкен ми сыңарлары қыртысынан байқаған. Ми қыртысының моторлық зонасының белгіліг бір участогін тітіркендіруден дененің қарама-қарсы жағындағы аяғының бүглуін алды (аяқ жиналды). Осы тітіркендірудің фонында екінші сыңардағы симметриялық нүктені тітіркендіргенде тежелу байқалады:жиылған (бүгілген) аяқ жазылады.

И.П.Павлов шартты рефлекстердің тежелуін зерттеді. Осы келтірген қысқаша шолудың өзінен-ақ тежелудің әр түрінің болатындығын байқаймыз және олардың әрқайсысының өзіне тән іске асу механизмі бар.

Қазіргі кезде көпшіліктің мойындауы бойынша, тежелу процесінің нерв орталықтары жұмысында өзіндік дербес маңызы бар. Оны нерв орталықтарының шаршауына да, шамадан артық қозуына да, нерв клеткаларындағы катодтық депрессияға да жатқызуға немесе олар мен шатастыруға болмады. Тежелуді қозу тудыра алады және басқа қозуды тежелу басып әлсірете алады. Егер қозу таралатын және таралмайтын (локальдық) формаларда туатын болса, тежелу тек локальдық формада ғана болады. Сондықтан да тежелу ылғи да спецификалық тежеуші синапстарда байқалатын құбылыс. Бұл синапстарды тежеуші нейрондар түзеді. Жұлында мұндай нейрондарға аралық Реншоу клеткалары, ал мида (мишық қыртысында) Пуркинье клеткалары жатады.

Тежелудің түрлерін олардың пайда болу ерекшеліктеріне, туу механизмдерінде және оларды тудыратын процестердің жүретін орнына т.б. белгілеріне қарап ажыратады. Мысалы, тежелудің алғақы және соңғы, деполяризациялық және гиперполяризациялық, постсинапсық және пресинапстық, тура және қайтымды, реципрокты және аутогенді деп аталатын түрлері бар. Бұлардың әрқайсысы орталық нерв жүйесінде әртүрлі нақты жағдайларда пайда болады да, қозу процесімен күрделі өзара әрекеттесу барысында организм функцияларын үйлестіру процесінде аса үлкен роль атқарады.