Автоматтандыру жүйелері және оларды классификациялау

Жоғарыда айтылған автоматтандырылған жүйелердің жіктеудің негізгілеріне қысқаша түсініктеме бере кетейік. Өнеркәсіптік сектордағы автоматтандырылған жүйелердің құрылымын жіктеу келесі санаттарға бөлінеді:

• 
  Ұйымдағы бір процесті қамтитын жүйе.
  
• 
  Ұйымның бірнеше процестері жүзеге асырылуда.
  
• 
  Бір уақытта бірнеше өзара байланысты ұйымдарда бір процестің қалыпты жұмысы.
  
• 
  Бірнеше өзара байланысты жүйелердегі бірнеше процестердің жұмысын ұйымдастыратын жүйе.
  

Автоматтандырылған жүйенің құрылымы деп оның жеке элементтерін, олардың өзара байланысын және жүйеге қойылған мақсаттарды ескере отырып ұйымдастыруын түсіну керек. АЖ әрқайсысының өзіндік құрылымы бар функционалды және қамтамасыз етуші бөліктерден тұрады.

Автоматтандырылған жүйелердің құрамдас бөлігін деңгейіне байланысты 3 – ке бөліп қарастырсақ болады. Олар:

1. 
   Техникалық құралдар: сандық жабдықтар мен құрылғылар, байланыс, бағдарламалық қамтамасыздандыру. Талаптар: сенімділік, функционалдылық, үйлесімділік.
   
2. 
   Ақпарат ағындары: анықтамалықтар, ағымдағы деректер, есептер. Ақпараттық қауіпсіздік: физикалық және логикалық. Талаптар: сенімділік, тиімділік, жеткіліктілік.
   
3. 
   Қызметкерлер: пайдаланушылар мен мамандар. Талаптар: біліктілік, қызығушылық, еңбекті ұйымдастыру.
   

• 
  Ақпараттық қамтамасыз ету;
  
• 
  техникалық көмек;
  
• 
  бағдарламалық қамтамасыз ету;
  
• 
  бағдарламалық қамтамасыз ету;
  
• 
  ұйымдастырушылық қолдау;
  
• 
  метрологиялық қамтамасыз ету;
  
• 
  эргономикалық қолдау;
  
• 
  жедел қызметкерлер.
  

• 
  жүйені құру немесе пайдалану процесінде пайдаланылған бастапқы деректер;
  
• 
  әрі қарай өңдеу үшін пайдаланылатын нақты уақыттағы мәліметтер базасында сақталатын аралық мәліметтер;
  
• 
  орындау тақталарына, операторлық панельдерде, дисплейлерде және жұмыс станциясының мониторларында визуалды түрде беру үшін шығарылған мәліметтер;
  
• 
  пайдаланушыларға электрондық немесе қағаз түрінде беріледі;
  
• 
  кіріс және шығыс құжаттардың қабылданған нысандары (электрондық немесе қағаз);
  
• 
  қабылданған ақпаратты кодтау жүйесі;
  
• 
  мәліметтердің электрондық мұрағаты.
  

• 
  ақпарат жинау құралдары (өлшеуіштер, есептегіштер, сигнал беру құрылғылары, қолмен енгізу құрылғылары);
  
• 
  атқарушы құрылғылар;
  
• 
  бағдарламаланатын логикалық контроллерлер;
  
• 
  таратылған кіріс / шығыс құрылғылар;
  
• 
  оператор станциялары;
  
• 
  инженерлік станциялары;
  
• 
  серверлер
  
• 
  операторлық панельдер;
  
• 
  бағдарламашылар;
  
• 
  желілік адаптерлер;
  
• 
  жиілікті түрлендіргіштер;
  
• 
  бастаушылар;
  
• 
  Шектеу қосқыштары;
  
• 
  байланыс кабельдері;
  
• 
  есеп тақтасы;
  
• 
  жарық және дыбыстық сигнал беретін құрылғылар.
  

• 
  сигналды сүзу әдістері;
  

• 
  математикалық модельдерді анықтау әдістері;
  
• 
  басқару объектілерінің математикалық модельдері;
  
• 
  басқару тізбектерін талдау, синтездеу және баптау әдістері;
  
• 
  бақылау және реттеу алгоритмдері;
  
• 
  жүйелердің тұрақтылығы мен дәлдігін талдау әдістері;
  
• 
  оңтайландыру әдістері мен алгоритмдері (экстремум іздеу);
  
• 
  шешім қабылдау әдістері;
  
• 
  басқару жүйесінің параметрлерін бейімдеу алгоритмдері;
  
• 
  жанама өлшеу алгоритмдері;
  
• 
  кездейсоқтықты болжау әдістері;
  
• 
  динамикалық жүйенің күйін бақылау әдістері;
  
• 
  зияткерлік басқару алгоритмдері.
  

• 
  жалпы бағдарламалық қамтамасыздандыру, соның ішінде операциялық жүйелер, SCADA жүйелері, бағдарламалаушы контроллерлерге, компиляторларға, редакторларға арналған бағдарламалар пакеттері және т.б. Технологиялық процестерді басқарудың автоматтандырылған жүйелерінің жалпы бағдарламалық жасақтамасы белгілі бір автоматтандыру объектісіне байланбаған, аппараттық құрал сияқты сатып алынады және жеткізіледі.
  
• 
  арнайы бағдарламалық жасақтама - бұл белгілі бір процесті басқару жүйесіне арналған бағдарлама. Бұл санатқа ақпаратты өңдеудің және басқарудың белгілі бір функционалдық міндеттерін орындайтын контроллерлерге арналған бағдарламалар кіреді; визуализация, белгілі бір технологиялық процестің мәліметтерін мұрағаттау үшін SCADA-жүйелер ортасында құрылған бағдарламалар.
  

• 
  өндірістік бақылау жүйесінің жұмыс істеу жағдайындағы технологиялық өндіріс кестесі;
  
• 
  автоматтандырылған технологиялық кешеннің функционалды, ұйымдастырушылық және техникалық құрылымдарының сипаттамасы;
  
• 
  өндірістік басқару жүйелерінің жұмыс істеу жағдайындағы технологиялық және пайдалану персоналының штаттық кестесі, лауазымдық нұсқаулықтары;
  
• 
  технологиялық басқару жүйелеріндегі технологиялық қондырғыларды іске қосу және тоқтату жөніндегі нұсқаулық;
  
• 
  АБЖ-мен жұмыс жасау кезінде қызметкерлерді оқыту;
  
• 
  өндірістік басқару жүйесі жағдайындағы қауіпсіздік ережелері.
  

• 
  өлшеу нәтижелері заңдастырылған (Ресей заңнамасымен белгіленген) бөлімшелерде көрсетіледі;
  
• 
  өлшеу нәтижелерінің дәлдік көрсеткіштерінің мәндері талап етілетін сенімділікпен белгілі;
  
• 
  дәлдік индикаторларының мәндері осы нәтижелер тағайындалған таңдалған өлшемдерге сәйкес мәселенің оңтайлы шешілуін қамтамасыз етеді (өлшеу нәтижелері қажетті дәлдікпен алынады).