Жол қауіпсіздігін қамтамасыз ету "жол қозғалысы туралы" ҚР Заңымен реттеледі, ол осы жҧмысты ҧйымдастырудың барлық аспектілерін қамтиды.
Сонымен қатар, қолданыстағы "жол қозғалысы туралы" ҚР Заңы жол қауіпсіздігі субъектілерінің мемлекеттік саясатты іске асыруға қатысу тетігін қҧрған жоқ.
Бҧдан басқа, заңда жолдардағы қҧқық бҧзушылықтарды есепке алуды қамтамасыз ету және тҧрақты жолаушылар тасымалдарында ЖҚҚ ҧйымдастыру тәртібін әзірлеу және заңды тҧлғалар мен ЖК ЖҚҚ қамтамасыз ету сияқты ЖҚҚ қамтамасыз етудің маңызды элементтері жоқ
Елде ЖҚҚ қамтамасыз ету мен ҧйымдастырудағы елеулі олқылық ЖҚҚ саласындағы нормативтік базаның кемшіліктері болып табылады. Атап айтқанда, АЖБ-да және жолаушылар мен жҥктерді тасымалдау саласында жҧмыс істейтін кәсіпкерлік субъектілерінде ЖҚҚ қамтамасыз ету бойынша әдістемелік басшылық жоқ.
ЖҚҚ талаптарына сәйкестікті қамтамасыз етудің маңызды қҧралы ЖАО және бизнес субъектілерінің заңнама нормаларының орындалуын бақылау және қадағалау болып табылады. Бҧл жҧмыс орталық УО қанағаттанарлықсыз жҥргізілуде, бҧл жергілікті атқарушы органдардың ӛз міндеттемелерін барлық жерде сақтамауына және жолаушылар автобус тасымалдарында АТС-ты іс жҥзінде бақылаусыз пайдалануға алып келді.
Қоғамдық ҧйымдармен ӛзара іс-қимылды қамтамасыз етудің, ЖҚҚ бӛлігінде заңдар талаптарының сақталуын бақылауды жҥзеге асырудың, ЖАО-ны ҥйлестіру мен әдістемелік басқарудың орнына орталық УО 2013 жылы ІІМ-ге бақылау функцияларын беруді бастады, бҧл жолаушылар тасымалында бақылау мен қадағалаудың толық жоғалуына әкелді.
Тасымалдаушылардың қоғамдық ҧйымдары, "KAZLOGISTICS" СТК және "Атамекен" ҚР ҦКП кеңестерде бҧл мәселені кӛтере бастағаннан кейін және жолаушылар тасымалы саласында тәртіп орнатуды талап ете бастағаннан кейін, 2019 жылы автожолдардағы бақылау-қадағалау функциялары ҚР ІІМ-нен ҚР ИИДМ-ге қайтарылды.
Сонымен қатар, ҚР ИИДМ функцияларын Кӛлік комитетіне қайтару автожолдардағы жағдайдың жақсаруына әкелген жоқ. Бҧдан басқа, УО әрекетсіздігі кезінде қалааралық тасымалдау саласында жолаушыларды заңсыз тасымалдау кӛлемі осыдан туындайтын жағымсыз салдармен ҧлғаяды.
ҚР ИИДМ Кӛлік комитеті тӛрағасы орынбасарының ӛтініші бойынша "Атамекен" ҚР ҦКП автокӛлік кіші комитетінің 10.07.2020 ж.кеңесінде ІІМ - ге функциялар инспекторлардың штаттық санымен берілді, ал функцияларды қайтару кадрларды есепке алмай ӛтті, соның салдарынан УО автобустардың жҧмысын бақылауды ҧйымдастыру ҥшін кадрлармен жасақталмаған.
Жол қауіпсіздігі саласындағы заңнаманың жетілдірілмеуі жолаушылар кӛлігі саласына ӛте жағымсыз әсер етеді. Бҧл "жол қозғалысы туралы" ҚР Заңында байқалады. Мысалы:
3-бапта. "Жол қозғалысының негізгі қағидаттары" адами факторды алып тастамайды;
8-бапта. "Жол жҥрісі жай-кҥйінің кӛрсеткіштерін есепке алудың және оның қауіпсіздігін қамтамасыз етудің мемлекеттік жҥйесі" негізгі кӛрсеткіштерге қолжетімділік жоқ;
10-бапта. "Уәкілетті органның қҧзыреті" автожолдарда және ЖКО- да қҧқық бҧзушылықтарды есепке алуды қамтамасыз етпейді;
11-бапта. "Кӛлік жӛніндегі УО қҧзыреті" жолаушылар мен багажды тҧрақты тасымалдаумен айналысатын заңды тҧлғалар мен ЖК-ның қауіпсіздікті қамтамасыз ету жӛніндегі қызметті ҧйымдастыру және жҥзеге асыру тәртібін әзірлеу жӛніндегі қҧзыреті жоқ;
28-бапта. "Заңды тҧлғаларға және ЖК-ға ЖҚҚ қамтамасыз ету бойынша талаптар" қҧқық бҧзушылықтар мен ЖКО-ға қарсы іс- қимыл бойынша міндет жоқ.
Сондай-ақ жол қауіпсіздігі саласындағы заңнаманың кемшілігі ЖҚҚ ҧйымдастыру бойынша НҚА болмауы болып табылады. Атап айтқанда, бҧл АЖБ-дағы және жолаушылар мен жҥктерді тасымалдау саласында жҧмыс істейтін кәсіпкерлік субъектілеріндегі ЖҚҚ инженерлерінің штат санының нормативі. Бҧл норманың болмауы экономика мәселелерінің BDD-ден басым болуының себептерінің бірі болды.
Заңнаманың тағы бір кемшілігі-BDD қамтамасыз ету әдістемесінің болмауы. Бҧл актілерді әзірлеу қажеттілігі ЖАО-да және кәсіпкерлік субъектілерінде білікті кадрлардың жетіспеуіне байланысты ҧсынылады. Сондай-ақ бҧл ЖАО қҧзыретіне және заңды тҧлғалардың "жол жҥрісі туралы"ҚРЗ 17 және 28-баптарына сәйкес ЖҚҚ қамтамасыз ету жӛніндегі міндетіне байланысты.
АТС жҥргізушілерін даярлау Ережесінің жетілмегендігі автобустар мен троллейбустарды басқару ҥшін жҥргізуші куәліктерін алу мәселесінде кӛрінеді. Іс жҥзінде жҥргізушіде жеткілікті жҥргізу тәжірибесі, басқару дағдылары және әр тҥрлі климаттық жағдайларда дҧрыс әрекет ету мҥмкіндігі болуы керек.
Сонымен қатар, "жол жҥрісі туралы" ҚР Заңының 74-бабына сәйкес АТС-ны басқару қҧқығы белгіленген жасқа жеткен және АТС-ны басқаруға қарсы кӛрсетілімдердің жоқтығы туралы медициналық қорытындысы бар адамдарға беріледі. Тиісті даярлықтан кейін кандидаттар Кӛлік қҧралдарын жҥргізу қҧқығын алуға емтихан тапсыруға жіберіледі.
7 - баптың 2-тармағында былай делінген: "С" санатындағы және "D1" кіші санатындағы кӛлік қҧралдарын басқару қҧқығы-жиырма бір жасқа толған, кемінде ҥш жыл жҥргізуші жҧмыс ӛтілі, оның ішінде кемінде бір жыл "C1" кіші санатына жататын басқару ӛтілі бар адамдарға беріледі.
Бҧл ретте, "D" және "Tb" санатындағы АТС - жиырма бес жасқа толған, кемінде бес жыл жҥргізуші жҧмыс ӛтілі, оның ішінде кемінде ҥш жыл "D1" кіші санатына жататын басқару ӛтілі бар адамдарға беріледі. "D1" кіші санатының және "D "санатының кӛлік қҧралдарын жҥргізу қҧқығы тиісті жҧмыс ӛтілі бар адамдарға беріледі.
Алайда, бҧл норма еңбек ӛтілін растау тәртібін сипаттамайды және басқару қҧқығына ҥміткер адамдар жҧмыс тәжірибесі жоқ емтихандарға жіберілуі мҥмкін. Сондай-ақ, АТС-да жҧмыс ӛтілі туралы анықтамаларды ешкім тексермейтіні белгілі. Жҧмыс орнынан мҧндай анықтама формальдылық болып табылады, нәтижесінде жас шектеуінің жоғарылауы және жҥргізушіге белгілі бір жҧмыс ӛтілінің талабы BDD-ге нақты әсер етпейді.
Ҧсыныс: "емтихандар қабылдау және жҥргізуші куәліктерін беру қағидаларына" ӛзгеріс енгізу:
пп-да.7 т.77. 3-тарау мынадай редакцияда жазылсын:
7) "с", "D1" "D", трамвай, троллейбус санаттарын беру ҥшін жҧмыс ӛтілін растайтын қҧжат (жҧмыс орнынан анықтама, жалақысы туралы анықтама және жҥргізуші ретінде тиісті жҧмыс кезеңіне аударылған міндетті аударымдар туралы ХҚО-дан ҥзінді).
Бҧл ретте анықтамада жҥргізушілікке ҥміткер жҧмыс істеген АТС маркасы, моделі және мемлекеттік нӛмірі кӛрсетілуі қажет (жҥргізушінің жҧмыс орнынан анықтаманың нысанын бекіту қажет).