Жүсіп баласағҰН "ҚҰтты білік" педагогикалық дастаны

"Құтты Білікте" қоғамның жетекші өкілдерінің шынайы ғылым мен еркін ойлауға деген ұмтылысын көрсетті. Осыған байланысты ол білімсіз өз замандастарын тануға қол жеткізу мүмкін еместігін айтады: әлемді терең тану үшін білім мен ілімді жүйелі түрде толықтыру қажет. Білім беру әрекеттеріндегі адам-бұл денсаулық, жан тазалығы, денсаулық және бақыт.

Шығарманың негізгі баптары-ақыл-ойдың күші, білімнің пайдасы, адам қоғамының дамуындағы ғылымның орны туралы. Бұл трактаттың көптеген бөлімдері өмір туралы, Бақыт туралы, жаман және жаман қылықтар туралы, сөздің оң және теріс жағы туралы, әртүрлі деңгейдегі басшылар мен билеушілерге қажетті қасиеттер туралы, әртүрлі қоғам өкілдерімен қарым-қатынас туралы ойға арналған. Дастанда отбасының жеке некесінің мәселелері, балалар мен ата-аналардың тәрбиесі басты орын алады.

Жүсіп Баласағұн-Түрік Ислам әдебиетіндегі Мадонна жанрының негізін қалаушы. Өз шығармаларында ол Аллаға, Пайғамбарға сенім, сахабаларға құрмет көрсетіп, өз елі туралы ойлаған қағанаға құрмет көрсетіп, орта ғасырлық түркі әдебиетінде өнердің төрт түрін қалыптастырды. Ең бастысы, бұл қоғамға, адам - аллаға иман мен салт-қоғамның, оның сенім, құрмет, сахабаларына, және ұстануға Аллаһ жолында хан-қоғам іргесі алдында, бұл бақыт берді. Ақын-ойшыл суреттер арқылы төрт кейіпкерлерінің таңдаған өз өмір басында бақыт елдің ханы. Онда әділдік (патша), бақ-дәулет (патша уәдесі), интеллект (патша уәдесі), қанағат-ынсап (патша уәдесі)-барлығының басы –қайнар көзі –хан. Кейбір қазақ шығармаларында исламды қазақ әдебиетінде насихаттау мақсатында Аллаға, Пайғамбарға, сахабаға деген құрмет әдеттегі тақырып болды.

Джусип Баласағұнның пікірінше, адам өміріндегі жақсылық пен жамандық, күн мен түн сияқты. Бірақ бұл қасиеттер бала кезінде не болып жатқанын дамытады. Сондықтан әлемде екі түрлі адам бар: біріншісі-жақсы адамдар. Олар өмірге және табиғи зұлымдыққа қарамастан, өмірдің әсерінен жақсы әсер етті. Екіншісі-жаман адамдар. Олар туған немесе жаман жорыққа айналатын адамдар. Бес дастаннан ескерту жасалды: