К. Е. Раманкулова, А. М. Омаралиева, И. Килибаев

96
ӨНДІРІСТІ ТЕХНОХИМИЯЛЫҚ ЖӘНЕ 
МИКРОБИОЛОГИЯЛЫҚ БАҚЫЛАУДЫҢ НЕГІЗГІ 
ӘДІСТЕРІ
Жеміс өңдеу кәсіпорындарында сапа үшін күресте өндірісті 
технохимиялық және микробиологиялық бақылау маңызды рөл атқарады. 
Бұл өнімнің сапасын жақсартуға ғана емес, сонымен қатар шикізатты 
ұтымды пайдалануға да ықпал етеді, өндіріс тиімділігін арттырады.
Технологиялық бақылауды өндірістің барлық кезеңдерінде өңдеуші 
кәсіпорынның зертханасы жүргізеді. Бақылау объектілері: пайдаланылатын 
шикізат пен материалдар және оларды сақтау шарттары, жабдық пен оның 
жұмыс режимдері, дайын өнім, оны тасымалдау және сақтау шарттары болып 
табылады. Зертхананың негізгі міндеті кәсіпорынның нормативтік-
техникалық құжаттама талаптарына жауап бермейтін өнім өндіруін 
болдырмау болып табылады.
Зертхана кәсіпорыннан дайын өнімнің тиелуін бақылайды, тиелетін 
өнімнің белгіленген талаптарға сәйкестігін растайтын құжаттарды ресімдейді 
(сапалы куәлік береді). Зертхана сонымен қатар кәсіпорынның қайта өңдеу 
маусымына санитарлық-техникалық дайындығын бақылайды және 
кәсіпорынды жұмысқа қабылдауға қатысады. Зертхана өз жұмысында 
стандарттарды, техникалық шарттарды, Технологиялық нұсқаулықтарды, 
үлгілік ережелерді және басқа да нормативтік-техникалық құжаттаманы 
басшылыққа алады.
5.1 Зертханаларда жұмыстарды орындау техникасы
Зертханада Орындалатын жұмыстардың көпшілігі адам ағзасына 
зиянды әсер ететін заттарды қолданумен байланысты. Қауіпсіздік шаралары 
мен қауіпсіздік ережелерін сақтамау жарақатқа, жарылысқа, өртке және т. б. 
әкелуі мүмкін.
Зертханада қолданылатын қыздыру аспаптары-электр плиталары, 
муфельді пештер және т. б. жылу оқшаулағыш материалға орнатылады және 
оларға сілтілердің, қышқылдардың, тұз ерітінділерінің және т. б. түсуіне жол 
бермейді. Стационарлық электр аспаптары жерге тұйықталады және айына 
бір рет олардың жарамдылығын тексереді. Сумен жабдықтау және жылыту 
жүйелерін пайдалана отырып, аспаптарды жерге қосуға болмайды; жерге 
тұйықтау арнайы контурда жүргізіледі. Егер құрылғы жұмыс істеп тұрған 
кезде иіс немесе түтін пайда болса, шу сипаты өзгерсе, онда ол желіден 
ажыратылады және қажетті жөндеу жұмыстары жүргізілгенге дейін 
пайдаланылмайды. Бірнеше құрылғыны бір розеткаға тістер арқылы қосуға 
тыйым салынады - бұл электр сымдарының тұтануына әкелуі мүмкін. 
Ақаулы розеткаларды немесе штепсельдік штепсельдерді пайдалануға 
болмайды.
5 БӨЛІМ

97
Зертхана үй-жайында жарамды желдету жүйесі болуы тиіс. Желдету 
жұмыс басталғанға дейін қосылады. Сору шкафында улы, зиянды, отқа 
қауіпті буларды, газдарды және т.б. бөлумен байланысты жұмыстар 
жүргізіледі. Сорғыш шкафта шаң шығарумен, сұйықтықты шашыратумен 
байланысты жұмыстар да жүргізіледі. Бұл ретте қорғаныш киімін -
көзілдірік, алжапқыш, халат, жеңқап, ал қажет болған жағдайларда 
респираторды да пайдалану қажет. Желдеткіш ақаулы болған кезде сору 
шкафтарындағы жұмыс дереу тоқтатылады.
Қойылтылған қышқылдармен және сілтілермен жұмыс сорғыш шкафта 
қорғаныш киімді пайдалана отырып жүргізіледі. Қышқылдарды, сілтілерді 
және басқа да агрессивті сұйықтықтарды құю арнайы сифондардың 
көмегімен жүзеге асырылады. Ыдыстан концентрацияланған қышқылды алу 
үшін алмұрт, сифон немесе өлшеуіш цилиндр бар тамшуыр қолданылады. 
Ауызбен соруға рұқсат етілмейді!
Тез тұтанатын сұйықтықтарды 100 °с дейін қыздыру су моншаларында, 
100 °с жоғары - май моншаларында жүргізіледі, бірақ моншалардың 
температурасы қыздырылатын сұйықтықтың тұтану температурасынан 
аспауы тиіс. Тез тұтанатын және жарылыс қауіпті сұйықтықтарды асбесттің 
ішіне салынған қалың қабырғалы шыны сауыттарда және темір жәшіктерде 
жылыту аспаптарынан және өту жолдарынан алыс сақтайды. Алайда оларға 
көзқарас ыңғайлы болуы керек. Жұмыс үй-жайындағы от қауіпті 
сұйықтықтардың қоры 2-3 л-ден аспауы тиіс, ал жұмыс орындарында қазіргі 
уақытта орындалатын жұмыс үшін қажетті мөлшерде ғана болуға рұқсат 
етіледі.
Қышқыл, сілті немесе басқа каустикалық және зиянды заттар бар ыдыс-
аяқ ішіндегісін қолданғаннан кейін дереу мұқият жуылады.
Ыдыс-аяқтың химиялық заттармен шайқалуы жағдайында оларды 
дереу залалсыздандыру керек, содан кейін ғана тазалау керек. Егер жанғыш 
немесе тез тұтанатын заттар төгілсе, онда қыздырғыштар мен электр жылыту 
аспаптарын дереу сөндіріп, жинау жұмыстарын жүргізеді.
Жазатайым жағдайларда алғашқы көмек көрсету өте маңызды.
Кез келген жарақат кезінде алғашқы көмек көрсетілгеннен кейін зардап 
шегушіге дереу дәрігерді немесе жедел жәрдемді шақыру керек.
Әрбір зертханада жеке газтұтқыштар, өрт сөндіргіштер, құм салынған 
жәшіктер және өртті сөндіруге арналған тығыз мата қоры болуы тиіс. Өрт 
сөндіру үшін киіз, жайма асбест, жүн көрпе пайдаланылады. Өрт туындаған 
кезде желдеткішті және электр құралдарын дереу сөндіреді, үй-жайға 
оттегінің түсуін тоқтату үшін терезелер мен желкөздерді жабады, өз күшімен 
сөндіруге кіріседі және өрт сөндірушілерді шақырады. Адамдарды 
эвакуациялайды және жанғыш газы бар баллондарды (пропан, бутан), 
жанғыш сұйықтықтар мен химиялық белсенді заттарды шығарады.

98

жүктеу/скачать 6,33 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: