К. Е. Раманкулова, А. М. Омаралиева, И. Килибаев

229
Кесте 9.1-менеджмент әдістері
Параметр
әдісі
экономикалық
Әкімшілік-құқықтық Әлеуметтік-
психологиялық
1.Пайдалану негізі Экономикалық заңдар 
және экономикалық 
мүдделер
Мемлекеттілік және 
құқық
заңдары, 
құқықтық мүдделер
Әлеуметтік-
психологиялық даму 
заңдары, әлеуметтік 
мүдделер
2.Лабораториялық 
эксперимент
Экономикалық 
Нысандар
Әкімшілік-құқықтық 
және ұйымдастыру
нысандары
Әлеуметтік-
психологиялық 
факторлар
3.Сақтау 
объектілері
Экономикалық орта
Ұйымдастыру-
құқықтық орта
- әлеуметтік-
психологиялық 
ахуал;
4.Нарықтық 
экономикадағы 
орны
Бастапқы және негізгі 
әдіс
Көмекші әдіс
Қамтамасыз
ету 
және іргелі әдіс
5. Басқару 
аппаратындағы 
негізгі жүктеме
Экономикалық 
қызметтер
Басқару 
және 
бақылау 
аппаратымен басшы
Қоғамдық ұйымдар 
және басшы
9.1.2 Агробизнесті басқарудың инновациялық əдістері
Өндірістік құрылым кәсіпорынның жалпы құрылымының бөлігі бола 
отырып, нақты мақсаттарды орындауға негізделген өндірістік бөлімшелердің 
(цехтардың, фермалардың, өндірістердің) құрамын, олардың өзара 
байланысын, тәртібі мен формасын, жұмыс істейтін жұмысшылар санының 
арақатынасын, жабдықтың құнын, алып жатқан аумақты, олардың аумақтық 
орналасуын білдіреді.
Өндірістік бөлімшелер өндірістік және экономикалық қызметтің 
бірлігімен сипатталатын шаруашылық бірліктер болып табылады. Оларда 
жұмыс орталықтандырылған басқару немесе ұжымдық, жалгерлік 
мердігерлік негізінде ұйымдастырылады.
Өндірістік және экономикалық қызмет өндірістік бөлімшелердің 
жұмыс істеу процесінің мәнін анықтайды. Өндірістік құрылым құрамында 
бөлімшелердің (цехтардың) 5 тобы бөлінеді):
1) негізгі бөлімшелер ұйым (мал шаруашылығы, Өсімдік 
шаруашылығы) маманданған өнім өндіру процесін тікелей жүзеге асырады);
2) қосалқы бөлімшелер негізгі өнімді үздіксіз шығаруға ықпал етеді, 
негізгі бөлімшелердің қалыпты жұмысы үшін қажетті қызметті жүзеге 
асырады(мысалы, жөндеу жұмыстары, Электр және жылу энергиясымен 
қамтамасыз ету);
3) қызмет көрсететін бөлімшелер шикізат пен материалдарды, дайын 
өнімді (көлік, қойма шаруашылығы) тасымалдаумен және сақтаумен 
айналысады. Оларға сондай-ақ санитарлық-техникалық және жалпы 
шаруашылық қызметтер, телефон станциялары, өткелдер жатады;

230
4) қосалқы өндіріс бөлімшелері өндірілетін ауыл шаруашылығы 
шикізатын қайта өңдеуді жүзеге асырады;
5) жанама өндіріс бөлімшелері негізгі өндіріс қалдықтарын қайта 
өңдеумен айналысады.
Өндіріс басқару объектісі ретінде элементтері өзара байланысты және 
өзара тәуелді болатын қарқынды дамып келе жатқан жүйе болып табылады. 
Олар әр бөлімшенің ішкі және сыртқы ортасымен нақты және мақсатты өзара 
әрекеттесуді қажет етеді.
Кәсіпорын құрылымы қалыптасқан еңбек кооперациясы кезіндегі жеке 
жұмысшылар мен бүкіл ұжымдардың орнын анықтайды.
Жақсы құрылым жақсы нәтижеге кепілдік бермейді, бірақ нашар 
құрылым – бұл орындалмаудың КЕПІЛІ.
Менеджменттің ұйымдық құрылымы-олардың өзара бағыныштылығы 
мен өзара байланысының белгіленген тәртібімен басқару қызметкерлерінің 
жиынтығы, бұл басқару буындарының және жеке қызметкерлердің құрамы 
мен бағыныштылығы.
Ұйымдастырушылық
басқару 
құрылымдарының 
жіктелуі. 
Ұйымдастырушылық басқару құрылымдары көптеген түрлер мен формаларға 
ие. Олардың бірінші бөлінуі: ресми ұйымдық құрылымдар және бейресми.
Ресми ұйымдық құрылымдар-бұл тиісті ұйымдастырушылық іс-
шаралар, бұйрықтар, өкілеттіктерді бөлу, құқықтық нормалар және т. б. 
арқылы жоғары басшылық таңдаған және белгілеген құрылымдар.
Бейресми құрылымдар-бұл ресми құрылымдар шеңберіндегі 
тұлғааралық қатынастардың көрінісі. Олар бұйрықтар мен бұйрықтарға 
бағынбайды, топ мүшелерінің қарым-қатынасы, бірлігі немесе 
көзқарастарының, мүдделерінің, мақсаттарының және т. б. қайшылықтары 
негізінде пайда болады.
Ұйымдастырушылық басқару құрылымдарын жобалаудың үш кезеңі 
бар.
1. Аналитикалық. Мұнда ұқсас өндірістердің қазіргі ұйымдық 
құрылымы мен басқару құрылымдары зерттеледі. Бұл ретте кәсіпорынның 
мақсаттары мен стратегиялары нақтыланады.
2. Жобалық. Бұл кезеңде басқарудың ұйымдастырушылық 
құрылымының түрі таңдалады, сілтемелер мен қадамдар жасалады, 
байланыстар орнатылады. Басқаша айтқанда, басқарудың ұйымдық 
құрылымын жобалау кәсіпорынның "құрылымдық блоктарын" бөлуді және 
ұйымдастыруды, яғни негізгі қызмет түрлерін анықтауды қамтиды. 
Құрылымдық блоктар-бұл болашақ дизайнның бөлшектері, оларды әртүрлі 
жерлерге қоюға және әртүрлі жолдармен қосуға болады. Олар кәсіпорынның 
мақсаттарына жету үшін қандай үлес қосатындығымен сипатталады.
3. Ұйымдастырушылық. Бұл кезеңде регламенттеуші құжаттарды 
дайындау жүзеге асырылады (штаттық кестені басқарудың ұйымдастыру 
құрылымының схемалары, құрылымдық бөлімшелер туралы ережелер, 
лауазымдық нұсқаулықтар).

231

жүктеу/скачать 6,33 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: