К іта п та н у негіздері: о ку құралы. А лм аты, «Са нат», 1 9 9 1 7 6 бет

сы жагалауынан б
а
с
 алады. Египетте не кат, жауын кат. 
Мүндағы жұрттың күн көрісі Ніл дария нѳрінде. Сол нөрді 
іс
ке
 жарату үшін ирригация жүйесін жасау, каналдар 
казу, жер өлшеу ісін жолға қою керек болған. Осыган 
байланысты есеп-қисаптың күрделі түйіндері шешіле б
а
с
­
тады.  Соган ұксас  есептер Ганг,  Евфрат өзендерінің 
жағалауына салынған инженерлік кұрылыстарға д
а кол­
данылды. Бірақ бұл білімдерді қорытып, жинақтап, тео- 
ремалар жүйесін  кұру негізінде геометрия ғылымын 
дүниеге келтірген бір ғана адам 
一
 көне Грецияның да- 
нышпаны Евклид (б.з.д. 300 жыл шамасында).
Жүйе дегеніміз белгілі бір құрылымнын, күбылыс- 
тың бірімен бірі іштей тыгыз байланысты, бірінсіз бірінің 
куні жоқ компоненттерден тұратындығын жөне осылар- 
дың түрақты  байланыстылығы жаңа сапаға  көтеріле- 
тіндігін  білдіреді.  Жүйенің  сапасы  оның  барлык 
мүшелерінің жиынтық сапасына тепе-тең емес жөне с
ол 
мүшенің өрқайсысының сапасын кайталамайды.
Жүйенің өзі (система) қосалқы жүйеден (подсистеме), 
яки белгілі бір компоненттерден түратын болса, дөл сон­
дай құрылым қосалқы жүйеге д
е
 төн. Сондыктан жүйені 
тұтастай зерттеудің мөнісі —— қосалқы жүйені д
е талдау 
д
е
г
е
н
 сөз.
Кітаптану 
一
 тұтас, жүйелі ғалым. Ол кітап жөне кітап 
ісін зерттейді: баспагерлік іс, кітап өнері, кітап саудасы, 
кітапхана, библиография салаларын кейде бір сөзбен кітап 
ici деп атайды.
Кітаптану  гылымының  туу,  қалыптасу  тарихын 
шолганда туатын корытынды —  бұл гылым шын мөнінде 
1950 жылдардың екінші жартысында етек-жеңін жинап, 
өсіп толысып дегендей,  өзге ғылымдардың ортасынан 
өзіне тиісті орынга ие болды.
Кітаптану ғылымының мақсат, міндеттері неде? Оның 
когамга, кітап ісін өрге бастыруда берері не?
Кітаптану дегеніміз кітап жөне кітап ici туралы ғылым. 
Оны жалпы кітаптану деп т
е
 айтады. Бүл —  кітап теория­
сы, колжазба жэне б
аспа шыгармасы туралы білім. Оньщ 
зерттейтін объектісі  (материалы) кітап, сол  үгымның 
ерекшеліктері, пәні, қүрылымы, өдісі, кешенді мөні.
Жалпы кітаптану ғылымының объектісін кайсыбір 
галымдар (А. Беловицкая) кітаптың кітап ісіндегі теори­
ялык моделі атайды.  Әлбетте, кандай гылым болсын 
бұрынгы  зерттеушілердің  кол жеткен  нөтижелеріне 
сѵйенеді. Бірак өмір бір калыпта түрмайтыны белгілі. Те-
80

ория практиканың жиынтыгы екенін е
с
к
е
р
с
е
к
, кандай те­
ориялык модель болсын өзгермей түрмайды. Теориялық 
модельдің өзінің өмірге, практикаға сөйкестігін үнемі 
тексеріп отыру керек. Сондықтан кітаптану ғылымының 
теориялык моделі —  кітап жөне кітап ici үғымы —  бар­
лык зерттелетін салаларды ойда ұстап айту үшін шартгы 
түрде пайдаланылады. Кітаптану нақтылы басылымдар- 
мен шүғылданбайды, кітап жөне кітап ici салаларының 
ішкі байланыстарын, заңдылықтарын ашуға тырысады. 
Бірақ кітаптың теориялык моделі даму, өзгеру үстіндегі 
нақтылы  басылымдардың сыр-сипатына толық сәйкесе 
бермейді. Өрдайым нақтылы кітап пен кітап ісінін эволю- 
циясына терең бойламайынша, ол жөнінде нақтылы бай- 
лам айту мүмкін емес. Мұны ішінара А. Беловицкаяның 
өзі де мойындайтын секілді.  Ол  былай деп ескертуге 
мөжбүр: «Однако исходным моментом конструирования 
объекта являются многократно и исторически протяжен­
но наблюдавшиеся конкретные книжные издания, эмпи­
рически фиксировавшиеся признаки их в том числе и 
внешние» (с. 168).
Кітап қогамдық қызметін қдлай өтеді? Қай жагдайда 
кандай рѳл аткдрды? Тағдыры не болды? Кітаптану бүл 
сауалдарға нактылы жауап беруі тиіс.
Өлемдегі кітап мүхитына көз жібергісіз. Бұл саладағы 
барша  фактіні қамтыдым  деп  ешкім  д
е айта  алмас. 
Кітаптанудың теориясы  мен методологиясының жетіс- 
тіктерін пайдалана отырып,  кітапқа  жөне кітап ісіне 
қатысты  жаңалық фактілерді,  құбылыстарды үздіксіз 
зерттеу,  олардың ішкі байланыстарын ашу, қозғаушы 
күштерін те
кс
ер
у міндет. Ғылымның тиісті дөрежеде да­
муы  үшін  кітаптың  өткен  тарихын  жаңа  тәжірибе 
тұрғысынан з
е
р
т
т
е
п
 отыру керек. Оган кітап ісіндегі соны 
бағыттарды т
ек
се
ру
 ұласса, мүның өзі кітаптың бола- 
шағына көз жіберуге мүмкіндік береді.
Кітаптану гылымы кітаптың мазмүнымен, идеялық- 
эстетикалык дөрежесімен шұгылдануға тиіс пе? Міне, бұл 
с
ау
алга жауап бе
рер алдында біз өрбір кітаптану пөнінің 
объектісі өр түрлі екенін е
с
к
е
 аламыз.
Айталық, полиграфиялык өнеркөсіп кітапты көп дана 
етіп басумен шүғылданады. Кітап саудасы оқырманның 
талап-тілегін з
е
р
т
т
е
й
 отырып, халық арасында кітап та- 
ратумен, насихаттаумен айналысады.  Олардын өрқай- 
сысының өз теориясы, методологиясы  бар. Кітапты өз 
түргыларынан з
е
р
г
г
е
й
д
і. Баспагерлік іс болашак кітаптың
81

тагдырын  шешеді.  Ѳндіріске  дайындау,  дайындамау 
керектігін карастырады.  Сол үшін кітап мазмүнымен 
шүғылдануына тура келеді.  Кітаптану өр пөннің өзіне 
қатысты бөлігіне араласа бермейді. Ол кітапқа катысты 
бар саланың бөріне ортақ мөселемен шүғылданады. Ол 
қандай мөселе?
Әдеби өнім халықка кең тарауы тиіс. Окырман типі 
көп.  Солардың бөрінің талап-тілегін, мүддесін ескеру 
міндет. Демек, кітаптану салаларынан жазба, басылым 
шыгармаларының оқылуы, халыққа таралуы ортақ. Ен­
деше кітаптану 
рылымы
 осы ортақ мөселемен шүғыл- 
дануы тиіс. Кітап туралы гылымның соңғы жылдардагы 
үздік жетістігі саналатын бүл принцип функционалдык, 
қызметшілдік принцип деп аталады. Үздік саналатыны ——  
оның тиімділігі көзге ұрып тұр.
Біріншіден, бүрынгы кездегідей кітапты кітап ісінен 
бөліп қарамайды. Екіншіден, бұл екеуін оқырманнан ажы- 
ратпайды. Үшіншіден, басқа туыстас, көршілес салалар­
дан  өзгешелігі айқын  көрінеді.  Жоғарыда  қойылған 
сүраққа осы тұста жауап қайтаруға болады. Кітаптану 
шығармалардың  мазмүнымен шүғылданады, идеялық- 
эстетикалық дөрежесін  тексереді,  бірақ  бір  ғана 
түрғыдан: кітаптың окырманга қызмет етуі тұрғысынан 
зерттейді.
Кітаптанудың тағы  бір  ерекшелігі, ол —— кешенді 
ғылым. Оның кітап жөне кітап ісін түтастай камтитын 
өмбебап сипаты бар. Кітаптану өз жүйесіндегі жапсарлас 
гылымдардың ерекшеліктерін е
ск
ер
е отырып, кітап пен 
кітап ісінің дамуына ғылыми бағыт сілтеп отыруы тиіс. 
Ңоғам, халық, нақтылы оқырман талап-тілегі замана си­
патына карай өзгермек.  Сол өзгерістерге байланысты 
кітаптану  шығармалардың  жаңа  өріске  шыгуына, 
жетілуіне а
т
 салысады.
Кітаптың кешенді, өмбебап сипаты оның методологи­
ясын,  өдісін  көп  қырлы  етеді.  Зерттеліп  отырган 
объектілері заңдылықтарын ашуға көмектесетін барша 
теория кітаптану гылымының өдісі болып есептеледі. 
Кітаптану рылымында пайдаланылатын көпөдістілік оның 
ежелден  қалыптасқан  дөстүрі.  Бұған дөлел  ретінде 
төмендегі өдістерді атап өтуге болады.
Бүл —  алдымен тарихи өдіс.  Кітап пен кітап ісінің 
эволюциясы кітаптану гылымының алғашқы адымынан- 
ақ колга алган нөрсесі.
Тағы бірі —  статистикалык-библиографиялык өдіс.
82

Кітаптың саны, тақырыбы, көлемі үнемі зерттеліп келеді.
Психологиялық-педагогикалық өдіс дейтін д
е бар. Бүл 
едіс оқырман, кітап сатып алушы адам сұранысын з
е
р
т
т
е
у
­
г
е
 көмектеседі.
Баспаға түскен кітап редакциядан өтеді. Оған аннота­
ция жазылады. Рецензия беріледі. Осы істердің өз теори­
ясы бар. Бұл бағытта жүмыс істегенде қүрылымдық-ло- 
гикалық өдіс колданылады.
Көп сатылы, көп кырлы кітаптану өдістерін бір жүйе 
арнасына тоғыстыру мүмкін бе? Әбден мүмкін. Ең басты- 
сы —  кітап өндірісінің өзі рет-ретімен жүзеге асырыла­
тын түтас процесс. Демек, объектінің  өзі оны  жүйе- 
жүйесімен қарауға итермелейді.
Кітап дегеніміз белгілібір когамдык-апеуметтік инфор- 
мацияны жеткізу құралы. Адамдардьщ бір-бірін біліммен 
байытуының, өлеуметтік қатынасты жолға қою төсілінің 
ең  үтымды  түрі.  Адамдар  қоғамдық-практикалык 
қызметіне керекті өлеуметтік мағлұматтарды негізінен 
кітаптан іздейді.
Кітапқа жүйелі көзқарас дегеніміз сол өлеуметгік ин- 
формацияның оқушысына барар жолын қадағалау, з
е
р
т­
теу. Оган жогарыда аталған кітаптану өдістерінің бөрінің 
де қатысы бар. Қызметшілдік, киылысушылық тұжы- 
рымдамалары  кітаптану  салаларының  арасындағы 
тұрақты байланыстырды ашуда үлкен рөл атқарды, жаңа 
ғылымнын өрісін кеңейтті. Кітаптану 
一
 кешенді ғылым. 
Жүйе, қүрылымы күрделі. Өз алдына бөлек, бірак бір- 
бірінсіз күнелте алмайтын іштей тығыз байланысқан түтас 
жуйе. Ал осы түрактылық байланыстан туатын түтастык 
жалпы кітаптануды жаңа с
а
п
а
г
а
 көтереді. Жаңа с
а
п
а
г
а
 
көтеретіні —
— кітаптану өз жүйесіндегі ғылымдардың жай 
қосындысы емес жөне с
о
л
 гылымдардың біреуінің д
е
 қай- 
таламасы емес. Жүйелі көзкдрас дегеніміз, міне, осы жаңа 
сапалы тұтастық.
Бірақ күбылысты дөл өзіндей  етіп  бейнелеу үшін 
жуйелі көзқарас жеткіліксіз. Зерттеліл отырган күбылыс- 
тың мөн-мағынасын сипаттайтын,  білдіретін белгілер 
жуйесін табуды ойластыру керек. Бұл үшін типология- 
лык өдіс колданылады, ягни күбылыс сатыларының бай­
ланысы, өр сатының ішкі мазмүны, даму барысындағы 
сапалық өзгерістері қарастырылады. Жүйелік көзқарас 
пен типологиялық әдісті ұштастыру зертгелу объектісінің 
келбетін, ішкі-сыртқы мөнін ғылыми жагынан толық 
сипаттауга мүмкіндік береді.  Сондыктан  қазіргі к
е
з
д
е
83

кітаптану ғылымының негізгі өдісі ретінде жүйелі-типо- 
логиялык өдіс қолданылуда.
Кітаптанудың жүйелі-типологиялық әдісі тірек қыла- 
тын үш негіз оның ойдағыдай жүзеге асуының шарты да.
1.Кітап жөне кітап ici жүйелі, сатылы қүрылымнан 
тұрады.
2. Бұл жүйенің өзі баска, өзінен жогары жүйенің буы­
ны.  Жоғары  жүйе деп  отырғанымыз —  табигат пен 
қогамда объективтік өмір сүретін информациялық про­
ц
е
с
с
.
3. Кітап жөне кітап ici түтас жүйе е
себінде қоршаган 
шындық дүниемен айрыкша байланыста дамиды.
Кітаптанудың жүйелі-типологиялық өдісін біз оның 
объектісі —  кітап жөне кітап ісін гылыми баскару жолда­
рын белгілеуде паидаланамыз.
Үшінші кезең. Кітаптану гылымының ушінші кезеңі 
енді басталып отыр. Ғылымның мазмүны мен жүйесіне, 
бағыт-багдарына уақыт елеулі өзгерістер енг
ізу
д
е.
Үшінші кезең бұған дейін кітаптану ғылымында қол 
жеткеннін бөрін сыпыра жоққа шыраруды көздемейді. 
Кеңес түсында кітап жөне кітап ісін басқарудағы оң-теріс 
өрекеттердің бөрін мүқият ес
кере отырып, бүл саланы 
ғылыми басқару жолдарын анықтап алуға күш салуы- 
мыз керек. Ол талаптың үдесінен шығу үшін б
а
с
п
а
, поли­
графия,  кітап саудасы, кітапхана, библиография, т.  б. 
жүйелердің казіргі жағдайына зер салып, е
с
е
п
к
е
 алуга 
тиістіміз. Өйтпеген жағдайда кітаптану өмірден, практи- 
кадан қол үзуі өбден мүмкін. Теориялык ізденістер прак­
тикамен үштасқанда ғана кітаптану бүгінгі өмір талапта- 
рына ғылыми жауап тауып, жаңа, бұрынгыдан биік өре- 
ден көрінбек.
* * *
Сонымен,  кітаптану гылымы  тарихынан алатын 
тагыльӀмымыз кайсы?
Бірінші жөне негізгі тағылым —  кітап туралы 
рылым
- 
ның алдымен өз з
е
р
т
т
е
у
 өдісін қамдайтындағы. Кітап ту­
ралы білімді түтас ғылыми жүйеге қалайша түсіру ке­
рек? Міне, осы мақсатқа жетудің өдісін іздейтіндігі.
Біз бір з
а
т
 жасағымыз келіп не бір нөрсені білмекке 
талаптанып,  алдымызга  мақсат қоямыз  да,  іле  сол 
мақсатты жүзеге асырудың оңтайлы, ен тиімді жолда­
рын қарастыра  бастаймыз.  Іздену, зе
р
т
т
е
у
 барысында 
көздеген нәтижеге жеткізетін жолдарды корыту негізінде
84

5елгілі бір ереже, принциптер, эрекет жасау тѳсілдерін 
табамыз. Ѳрекет негізгі екі бағытта жүргізіледі. Дүниені 
практикалык төсілмен өзгертуге болады. Ондай матери­
алдык өзгертулерді төжірибе барысында игерген дағды 
аркылы іске асырамыз. Мысалга, етікші қолына бізді 
қалай үстау керектігіне дейін дағдыланады.
Теориялык өрекет өдісі бұдан өзгеше, төжірибені қоры- 
тудан, жинактаудан қүралады.  Практикалык өрекеттің 
ойдагы моделін жасайды. Кітап ici практикасын коры- 
тып, заңдылықтарын аишды.
Теория мен өдіс бір-бірімен тығыз байланысты. Тео­
рия өдістің алдына түсіп,  оган  жол ашады.  Теория 
т
ексерілуге тиісті нәрсенің не екенін түсіндіреді, сол з
а
т
к
д
, 
құбылыска төн байланыстарды, заңдылыктарды ашады.
Өдіс теория нөтижелеріне сүйене отырып, зерттеудің 
ең қолайлы жолдарын белгілейді. Осы жолда өдіс теори- 
я
да бүған дейін кезікпеген жаңа ақпаратка жолыгады, 
соны  корыту нөтижесінде теория бұрынғысынан гөрі 
биігірек дөрежеге  көтеріледі,  білімге білім  қосылып 
молығады. Кітаптану тарихында өлденеше өдіс бірін-бірі 
ауыстырып отырган. Өдебиет саласындагы көркем өдіс 
т
е
 сондай күй кешті. Социалистік реализм өз түсындағы 
кдйсыбір өдеби күбылыстарды (Платонов, Есенин, Пас­
тернак, Ахматова т. б.) түсіндіре алмады, оган қауқары 
жетпеді.
Теория мен өдістің мазмүны бір, тек міндеттерін іске 
асыру жолдары бѳлек. Кітаптану теориясы кітап дегеніміз 
не, оны қандай мақсатпен зерттейді де
ген сұраққа жауап 
берсе,  кітаптану өдісі кітап туралы  ғылымды қандай 
төсілмен жасау қажеттігін анықтайды. Теория кітаптың 
өлеуметгік құбылыс ретіндегі мазмүнын, байланыстарын, 
даму заңдарын ашады. Әдіс кітап зе
рттеу принциптерін, 
төсілдерін түжырымдайды.
Теориялык өрекет өдісі үнемі практикага қарай ой- 
ысып отырады. Түрлі нұскаулар, ережелер, жарлықтар 
түріне ауысады. Оны методика немесе өдістеме дейміз.
Теория мен өдіс адрестері арқылы да ерекшеленеді. 
Теория назары объектіні, зе
рг
г
е
й
т
ін
 құбылыстың нақ өзіне 
бағытталады. Ал өдіс адресі —  зерттеуші. Зерттеушінің 
миына, зердесіне жөн сілтейтіндей.
Кітаптану саласындагы өдіс туралы зерттеулер (мето­
дология)  көптен  жүргізіліп келеді.  Орыс  ғалымдары 
өдістін  теориялық  негіздерін  барынша  мықтағаны 
байқалады. Кітаптанушы галымдар өз ізденістерінде б
а
с
к
а
85

ғылымдардың  өдістеріне көз  жіберген,  керегін  іске 
жаратқан.  Кітаптану өдісі негізінде  философия жөне 
ғылымтану білімдерінің методологиялык принциптері 
жатқандығы сөзсіз.
Кітаптанудың жүйелі-типологиялық өдісі бойынша 
кітап ici өзара тығыз байланыста ьсаралатындығы белгілі. 
Кітап ici салаларының ішкі зандылықтарының сыртка теп- 
кен  құбылыстары  жөне  есепке  алынады.  Практика 
жүзінде өзін ақтаған бүл өдістің алатын көзі —  филосо­
фия, диалектикалык өдіс. Диалектика өмір құбылыста- 
рын өзара байланыста? шарттастықта, даму барысында 
карауга үйрететіні мөлім.
Кітаптану ғылымы ғылымтану өдісіне үнемі з
е
р
 с
а
­
лып отырады. Ғылым атаулы тексеретін дүниесін алды­
мен төжірибеге салады. Байкайды, салыстырады. Осын­
дай эмпирика көзінен өткен соң кезек теориялык з
е
р
т
т
е
­
улерге келеді. Талдау, жинақтау, индукция, дедукция с
а
­
тыларынан өтеді, жалпыдан нақтылылыққа б
е
т
 алады. 
Акыры зе
рттеу объектісінің, небір құбылыстардың тео­
риялык моделі күралады.  Міне,  осы  төсілдердің бөрі 
кітаптану өдісінің бойына қан тамырлары боп тарай ды.
Жалпы кітаптану аталған ѳдістерді ескере отырып, өз 
саласының ерекшеліктеріне карай гылыми өдісін түзеді. 
Ол
 өдістердің біркатары жоғарыда сөз етілді. Қайсыбірі 
жарамсыз калып, енді бірі елеулі өзгерістерге үшырауда. 
Мысалы, функционалдык, қызметшілдік әдіс кітаптың 
таптық қызметіне көбірек көңіл бөлуді көздейтін. Қазіргі 
кезде  қызметшілдік типологиялык өдіс қағидаларына 
елеулі өзгеріс енгізу қажеттігі туып отыр.
Кітапты зерттеудің басқа да өдіс-амалдары баршылық. 
Тарихи типологиялык өдіс дейміз. Бүл өдіс кітаптың туу, 
дамып-өркендеу тарихына з
е
р
 салады. Ғылымның теория­
лык проблемаларын талдап шешу үшін логикалык-типо- 
логиялық  ѳдіс нысаны колданылады. Жалпы кітаптану 
эдісі бойынша жеке пөндердің проблемаларын толык ше­
шуге болмайды. Бірақ бүдан оньщ жеке с
ал
аларра еш 
катысы жок д
е
ге
н ұғым тумаска керек. Біріншіден, жал­
пы кітаптану ѳдісі ѳзге салалардың з
е
рт
ге
у өдісіне бағыт- 
багдар сілтейді. Екіншіден, кітаптану салаларына ортақ 
проблемаларды қозғайды. Кітаптың когамдық мөні мен 
релі, кітап ісін ғылыми басқару проблемаларын койып 
шешу 
一
 кітаптану ғылымының тікелей міндеті.

I I I  т а р а у  
КІТАП ЖЭНЕ КГГАП ICI
Осы еңбектің бірінші тарауында кітап тарихына шолу 
жасалу жолымен кітап —
— ѳлеуметтік катынас куралы 
екендігі айкд>індалдьь Адам мен адам, ел мен ел кітап 
аркылы жалгасып, ой байытып, ѳмірді ілгері бастыраты- 
ны сѳз етілді.
Енді кітап д
е
г
е
н
 үғымды басқа қырларынан танып 
білуіміз керек. Жалпы кітаптану жөне оның белді-белді 
салалары өрқайсысы кітапқа өз ерекшелігіне қарай баға 
беріп, анықтамасын жасайды жане оның бөрі «өне жері, 
мына жері» дейтіні жоқ, дүрыстыгына күмөн туғызбайды. 
Бұл тараудың  міндеті 
—
 кітаптану  ғылымының б
а
с
 
объектісі —  кітап туралы үғымга жауап іздеп т
а
б
у
.
Кітап дегеніміз не?
Украин галымы М. Ф. Яновский «О книге. Опыт ана­
лиза понятия книга» д
е
г
ен
 еңбегінде кітап туралы елу 
шақты анықтаманы жіпке тізгендей етіп тексеріп шығады 
да, акыры біреуін місе тұтпай, өз нұскдсын ұсынады. «Кни­
г
а
 — продукт ч
е
ло
ве
че
ск
ог
о творчества, воспринимаемая 
органами зрения или осязания в
 устойчивой форме» де­
г
е
н
 кагида жасайды. Алайда галымдар Яновскийдің 51- 
анықтамасына кол қоймағаны былай түрсын, оны мінеп- 
сынады.  Сынайтын жѳні  бар.  Біріншіден, Яновский 
кітаптың тіті з
а
т
, бүйым есебіндегі ерекшеліктерінің өзін 
дөп басып айта алмай отыр. Көзбен көріп, қолмен ұстай- 
тын шыгарма кітап қана ма екен? Газет туралы д
а
 солай 
д
е
у
г
е
 толык не
гіз бар. Екіншіден, 
一
 бұл Яновскийдің ең 
улкен қателігі, 
一
 аталған анықтама білік теориясының 
ілкі сатысы —  сезіммен ғана шектеледі. Ғылыми з
е
р
т
т
е
у
 
эмпирика сатысында тоқтап калмайды. Тіпті онан ѳрі асып 
түсіп, бай фактілер, гажайып идеялар т
а
п
с
а
 да, жүйелі, 
тұтас  көзқарассыз  гылым  жасалуы,  атап  айтқанда, 
кітаптанудың б
а
с
 категориясы —
— кітап туралы аукымды 
теориялык ұғым түзу мүмкін емес.
Кітап қасиетін бір түжырым аясына сыйғызу қиын.
87

Орыс кітаптанушы ғалымы М. Н. Куфаев кітаптың крис­
талл сияқты кыры көп, бүларды ғылым мен «кітап фило- 
софиясынсыз» (кітаптану) танып білу мүмкін емес деп 
есептеген.  Айталык,  тіл туралы  гылымдарға  сүйеніп, 
«кітап»  сөзінің төркініне  көз  жіберсек,  бұл  үғымды 
анықтау үшін жөн сілтерлік бағыт-бағдар алуға өбден 
болады. «Китаб» —  араб сөзі. Хат, жазба, сөлемдеме, с
а
у
а
т
 
д
е
г
ен
 мағына білдіреді Түрікше кітап 
—
 дөптер. Кітаптың 
ѳзге бір тілдердегі баламасы оны жасайтын материалдар­
ды е
с
к
е
 түсіреді. Грек, латын тілдеріндегі «Biblos», «liber» 
аталымдарын аударғандагы баламасы 

жүктеу/скачать 5,09 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: