К. Жаңабеков Г. К. Жаңабекова Жануарлар морфологиясы жəне латын терминологиясы
жүктеу/скачать 3,09 Mb.
|
ÐоÑÑологиÑ-emirsaba.org
- Бұл бет үшін навигация:
- 80 - сурет. Жануарлар денесіңдегі жазықтықтар мен бағыттар Жазықтықтар
- Жануарлар денесінің бөлімдері мен аумақтары
| медиальды беттер — деп аталады. Ал алдыңғы жəне артқы аяқтардың артқы
беттері əр түрлі аталады. Алдыңғы аяқтың артқы беті пальмарлы немесе волярлы (лат. palma, vola — алақан) бет, ал артқы аяқтың артқы беті — плантарлы (лат. planta — табан) бет — деп аталады. Түтікше құрылымдық заңы. Жануарлар организмдерінің көптеген мүшелерінің (азық қорыту, тыныс алу, зəр бөлу, көбею мүшелері, қан жəне лимфа тамырлары) құрылысы түтік тəрізді болып келеді. Түтікше мүшелердің іші куыс, қабырғасы қабаттаса орналасқан үш қабықтан кұралған. Түтікше мүшелердің құрылысы — материалды үнемдеу заңының көрінісі. 80 - сурет. Жануарлар денесіңдегі жазықтықтар мен бағыттар Жазықтықтар: I - сегментальды, II — сагиттальды, III — фронтальды (дорсальды). Бағыттар: 1 — краниальды, 2 — каудальды, 3 - дорсальды, 4 — вентральды, 5 - медиальды, 6 — латеральды, 7 — оральды (ростральды), 8 — аборальды, 9 — проксимальды, 10 - дистальды, 11 — дорсальды, 12 — пальмарлы, 13 - плантарлы. Жануарлар денесінің бөлімдері мен аумақтары Тірі
организмдегі дене мүшелерінің орналасу орындарын (топографияларын), олардың проекцияларын анықтап көрсету үшін, жануарлар денееін бөлімдер мен аумақтарға бөледі. Суда тіршілік ететін омыртқалы жануарлардың, мысалы, балықтардың денесі, аяқтарының жетілмеуіне байланысты, тек біліктік бөліктен тұрады. Олардың денесі өз кезегінде: бас, тұлға жəне құйрық бөлімдерінен құралған. Мойын бөлімі болмайды. Құрлықта тіршілік ететін омыртқалы жануарлардың денесі: біліктік бөлімге жəне аяктарға бөлінеді. Білікті бөлім өз кезегінде: бас, мойын, тұлға жəне құйрық бөлімдерден, ал аяқтар алдыңғы жəне артқы аяқтарға бөлінеді. Аяқтар өз кезегінде белдеу жəне еркін қозғалатын 156
(rg.) corporis) ажырайды. Бас (caput) екі бөлімнен: ми сауыты (neurocranium) жəне бет бөлімінен (splanchnocranium) құралған. Ми сауыты бөлімінің аумақтарына: шүйде (rg. occipitalis), төбе (rg. parietalis), маңдай (rg. frontalis), самай (rg. temporalis), құлақ қалқаны (rg. auricularis), ал бет бөлімінің аумақтарына: мұрын (rg. nasalis), ауыз (rg. oralis), көз шарасы немесе аңғалақ (rg. orbitalis), жақаралық (rg. intermandibularis) аумақтар жатады. Мойын (cervix, s. collum) — бас пен тұлға аралығында орналасқан дене бөлімі. Мойын бөлімі құлақ маңы (rg. parotidea) жəне желке (rg. nuchalis), иық-бас (rg. brachiocephalica) жəне тес-бас бұлшық еттері (rg. sternocephalica), көмекей (rg. laringea) жəне кеңірдек (rg. trachealis) аумақтарына ажырайды. Мойынның төменгі жағында, төс-бас жəне иық-бас бұлшық еттерінің аралығында мойындырықтық (ойық) сай (sulcus jugularis) орналасады. Тұлға (truncus) өз кезегінде: арқа-көкірек, бел-құрсақ жəне құйымшақ- бөксе бөліктеріне бөлінеді. Тұлғаның арқа-көкірек бөлігі арқадан, көкіректен жəне кеудеден құралған. Арка (dorsum) — деп, көкірек керегесінің (thorax) жоғарғы бөлігін айтады. Оның екі жауырын аралығындағы алдыңғы бөлігін шоқтық (rg. interscapularis) — деп атайды. Арқаның сүйектік негізін көкірек омыртқалары қүрайды. Көкірек аумағы (rg. thoracica) -көкірек керегесінің екі бүйірін құрайды. Оның сүйектік негізі қабырғалардан құралған. Көкірек керегесінің төменгі жағын кеуде (pectus) — деп атайды. Оның сүйектік негізі — төссүйек. Кеуде өз кезегінде төс алды (rg.praesternalis) жəне төс (rg. sternalis) аумақ-тарына бөлінеді. Көкірек керегесінің сүйектік негізі көкірек омыртқаларынан, қабырғалардан жəне төссүйектен құралған. Тұлғаның бел-құрсақ бөлігіне бел (lumbus) жəне құрсақ (venter, abdomen) жатады. Құрсақ өз кезегінде алдыңғы, ортаңғы жəне артқы бөлімдерге бөлінеді. Құрсақтың алдыңғы бөлімінің (epigastrium) екі бүйірін оң қабырғаастылық (rg. Hypochondrica dextra) жəне сол қабырға астылық (rg. hypochondrica sinistra), төменгі жағын семсерше шеміршек (rg. xyphoidea) аумақтары, ортаңғы бөлімінің (mesogastrium) жоғарғы жағын бел немесе бүйрек аумағы (rg. lumbalis, s. renalis), екі бүйірін оң бүйірлік құрсақ (rg. abdominis lateralis dextra) жəне сол бүйірлік құрсақ аумақтары (rg. abdominis lateralis sinistra), төменгі жағын кіндік аумағы (rg.umbilicalis), ал артқа жүктеу/скачать 3,09 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|