К. Жаңабеков Г. К. Жаңабекова Жануарлар морфологиясы жəне латын терминологиясы

шар
тəрізді

(глобулалы)
белоктардың 
макромолекулаларын құрайды. Бұл белоктардың төрұлпаші құрылымы.
Белоктардың кұрамына амин қышқыдарының қышқылдык (карбоксил) жəне 
негіздік (амин) топтары кіреұлпадіктен, олар екі түрлі (қышқылдық жөне
негіздік), яғни амфотерлік қасиеттерімен ерекшеленеді. Сондықтан, белоктар 
протоплазмасының қасиеттері рН ортаға байланысты өзгеріп отырады.
Белоктардың орташа молекулалық массасы 35000 -ға тен. Олардың 
химиялық құрамының 50% -ы көміртегі, 25% -ы оттегі, 16% -ы азот, 8% -ға
жуығын сутегі,0,3-2,5% күкірт жөне тым аз мөлшерде макроэлементтер мен 
микроэлементтер кіреді. Белоктар құрылысына байланысты: қарапайым
белоктар (протеиндер) жөне күрделі белоктар (протеидтер) болып екі топқа 
бөлінеді. Протеиндер тек амин қышқылдары қалдықтарынан тұрады. Оларға
сүт, жұмыртқа, қан плазмасының (альбуминдер, глобулиндер, фибриноген) 
белоктары, миозин жəне т.б. белоктар жатады. Күрделі белоктар құрамына
амин қышқылдары қалдықтарынан басқа белоксыз заттар кіреді. Егер 

48
протеидтер құрамына көмірсу енсе, онда күрделі белоктар гликопротеидтер 

— деп аталады. Оларға: гликозамингликандар, цикозаминдер, муцин,

мукоидтар жатады. Құрамына липидтер енеұлпа күрделі белоктар 


липопротеидтер (жасушаның биологиялық жарғақтары құрамындағы
күрделі

белоктар),

фосфор

қышқылымен

байланысқан 
белоктар

фосфопротеидтер (сүт казеиногені, жұмыртқа вителлині т.б.), құрамында
металлдар (темір, мыс) болатын бояғыш белоксыз заттармен байланысқан 
белоктар хромопротеидтер (гемоглобин, миоглобин, каталаза, пероксидаза
жəне басқа ферменттер), нуклеин қышқылдарымен байланысқан белоктар 

жүктеу/скачать 3,09 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: