К. Жаңабеков Г. К. Жаңабекова Жануарлар морфологиясы жəне латын терминологиясы
жүктеу/скачать 3,09 Mb.
|
ÐоÑÑологиÑ-emirsaba.org
- Бұл бет үшін навигация:
- Анималькулисттер
| Эмбриологияның дамуы. Сүтқоректі жануарлар мен құстар
ұрықтарының пайда болуы мен дамуы туралы алғашқы мағлұматтар ертедегі Қытай, Үндістан, Ассирия, Вавилония жөне Мысыр елдерінде болған. Бірақ, ғылым реұлпаде эмбриология морфология ғылымдары салаларының ішіндегі ең баяу жəне кеш дамыған сала. Себебі, жануарлар ұрыктарының пайда болуы мен оның дамуы адамзат тарихындағы ондаған ғасырлар бойы ұлы ғылама ғалымдар алдында тұрған "тіршіліктің құпиясы" болды. Ұрықтың пайда болуы мен дамуы туралы ғалымдар тарапынан неше түрлі көзқарастар айтылып, жазылды да. Бірақ, ұрыктың даму құпиясын ашу үшін, мындаған жылдар бойы ғылыми ізденістерді керек етті. Түңғыш эмбриологиялық ғылыми тəжірибелер жүргізіп, оның іргетасын қалаған Гиппократ пен Аристотель болды. Гиппократ эмбриологияньң преформизм (лат. ргае — алды, алдында; жэне "форма"), ал Аристотель эпигенез (грек, ері — соңы,' genesis — шығу тегі) теорияларының негізін салды. Преформизм теориясының қағидасы бойынша, "ұрыкта даму жəне жетілу процестері жүрмейді, ол көзге көрінбейді, қолайлы жағдайға түскен бойда ұрық тек мөлшері жағынан ғана өседі". Преформист ғалымдар: анималькулисттер жəне овисттер болып
топқа
35
Д. Фабрициус зерттеулерінде ғана көрінді. Ол 1600—1604 жылдары тауық пен адамның ұрықтарын зерттеп, оларды суретке салған. Д. Фабрициус тауықгың балапаны жұмыртқаның белоктық жіпшесінен (халазадан) дамып жетеді — деп санаған. В. Гарвей 1651 жылы шыққан "Жануарлардың пайда болуы" деген еңбегінде "Omne vivum ex ovo", яғни "Барлық тіршілік тек жұмыртқадан" — деген өз тұжырымын жариялағаннан соң, ұрықгын даму құпиясына ғылыми көзқарастар өзгере бастады. 1670 жылы голландтық оқымысты Рене де Грааф жэне Я. Сваммердам жұмыртқалықгы микроскоппен зерттеп, шар тəрізді көпіршікті (грааф көпіршігі) көріп, аналықжыныс (жұмыртқа) жасушасы — деп ұйғарған. Бірақ, шын мəнінде жұмыртқа жасушасы грааф көпіршігінің ішінде дамып жетілеұлпадігін 1827 жылы орыс ғалымы К. М. Бэр микроскоп арқылы зерттеп ашты. Ал 1677 жылы голландтық оқымысты Антони ван Левенгук жэне студент-медик Гам шəуетті микроскоппен зерттеп, аталық жыныс жасушаларын көріп,
"шəует
жүктеу/скачать 3,09 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|