Байланысты: КАЛИЕВА Э.И.Ғылыми-педагогикалық зерттеу әдістемесі
Қарама-қарсылық заңы (оны қарсылықтарсыз заң деп жиі атайды)
ойлауда қайшылықтардың болмауын талап етеді. Ол мынадай жолмен
қалыптасады: Қандай да бір зат туралы пікір жҥргізгенде белгілі бір
қатынас туралы бір мезгілде дәлелдеу мен жоққа шығару болмауы тиіс,
олай болмағанда екі пікір де ақиқат бола алмайды.
Бҧл заңды формула тҥрінде былай кӛрсетуге болады: А Л А, яғни А
және А емес бір мезгілде ақиқат бола алмайды.
Қарама-қарсылықтар заңының әрекетін мына мысалмен де кӛрсете
аламыз: «Студент Қуандықов астрономиямен шҧғылданады» және
«Студент Қуандықов астрономиямен шҧғылданбайды», яғни бҧлардың
екеуі де бір мезгілде ақиқат бола алмайды.
Осы заңды саналы қолдану арқылы фактілер мен қҧбылыстарды
тҥсіндірудегі
және
ғылыми
ақпаратты
хабарлаудағы
қарама-
қарсылықтарды тауып, жоюға болады.
Бірақ, қарама-қарсылық заңы мына жағдайларда қолданылмайды: 1)
Зат әр тҥрлі мезгілде және 2) әр тҥрлі қатынаста қарастырылғанда.
Мысалы, бір адам тарапынан бір мезгілде айтылған «ауыл
шаруашылығына жаңбыр ӛте пайдалы» немесе «ауыл шаруашылығына
жаңбыр пайдалы емес» деген пікірлер ақиқат бола алады. Бірінші
жағдайда кӛктемде жауған жаңбыр ӛсімдіктердің ӛсуіне пайдалы, ал
екінші жағдайда кҥзде жауған жаңбыр егінді жинау кезінде пайдалы емес.
Ғылыми теорияларда қайшылықтардың болмауын талап ету ӛте
маңызды.
