Казахский национальный
жүктеу/скачать 2,7 Mb. Pdf көрінісі
|
159 На наш взгляд экологические платежи можно определит – как система правового обеспечения поступления фиксированных и строго определенных сумм в бюджет государства за загрязнения и исползования окружаюшей среды, прывышения установленных нормативов качества окружающей среды. Для выделение определения экологических платежей, считаю необходимо рассмотреть понятие экономический механизм регулирование экологических отношении, так как взоимосвязаны. В период перехода к рыночной экономике использование экономического механизма использования и охраны земель было нужно как никогда. Экологические платежи имеет взаимосвязь с другими рыночными средствами и методами управления, охраны и использования окружающей среды. Экономические методы воздействия основаны на использовании материальных интересов. Экономический метод включает как отдельные приемы воздействия, так и их совокупность. Ком- плекс взаимосвязанных экономических мер, направленных на достижение конкретного результата, образует экономический механизм, направленный на обеспечение рационального использования и охраны земли. Различные уровни управления экономикой образуют систему экономического механизма. По нашему мнению экологические платежи – это один из главных систем образующих элементов экономического механизма регулирования и воздействия на всю окружающую среду в целом. По мнению Ж.В. Прокофьевой, С.А. Боголюбова и других, "в узком смысле экономический механизм включает прежде всего регулирование, экономическое стимулирование", сюда же относятся финансирование из различных источников, в том числе кредитные рычаги, установление платы за землю [2]. Мы разделяем данное мнение, но полагаем, что также возможны и другие рычаги экономического воздействия на природопользователя, такие как снижения налогового бремени для тех кто использует новые технологии позволяющие меньше загрязнят окружающую среду. Эти налоговые преференции могут предоставляться местными органами власти и государственные управления тем собственникам и природопользователям которые в процессе своей предпринимательской деятельности наиболее эффективно и рационально используют природные ресурсы. О.П. Бедный и другие авторы полагают, что структура экономического механизма регулирования природоохранной деятельности включает: 1. обязательные платежи за загрязнение окружающей природной среды; 2. плату за природные ресурсы; 3. штрафы за нарушение экологического законодательства; 4. бюджетное финансирование государственных экологическипрограмм; 6. систему государственных экологических фондов; 7. экологическое страхование; 8. комплекс мер по экономическому стимулированию охраны окружающей природной среды. У М.М. Бринчука к элементам экономического механизма природопользования и охраны окружающей среды относятся, прежде всего: 1. планирование природопользования и охраны окружающей среды; 2. финансирование охраны окружающей среды; 3. платежи за пользование землями, недрами, водами, другими природными ресурсами и за загрязнение окружающей среды; 4. внебюджетные экологические фонды; правовое регулирование их формирования и использования; экологическое страхование; 5. налоговые и кредитные льготы, иные поощрительные меры в сфере природопользования и охраны природы [3]. В Экологическом кодексе Республики Казахстан от 9 января 2007 года в ст. 95 указаны составные элементы экономического механизма охраны окружающей среды: 1) планирование и финансирование мероприятий по охране окружающей среды; 2) плата за эмиссии в окружающую среду; 3) плата за пользование отдельными видами природных ресурсов; 4) экономическое стимулирование охраны окружающей среды; 5) рыночные механизмы и торговля квотами на эмиссии в окружающую среду; 6) экологическое страхование; 7) экономическая оценка ущерба, нанесенного окружающей среде. ҚазҰУ хабаршысы. Заң сериясы. № 2 (50). 2009 160 Мероприятием по охране окружающей среды является комплекс технологических, технических, организационных, социальных и экономических мер, направленных на охрану окружающей среды и улучшение ее качества. К мероприятиям по охране окружающей среды относятся мероприятия: 1) направленные на обеспечение экологической безопасности; 2) улучшающие состояние компонентов окружающей среды посредством повышения качественных характеристик окружающей среды; 3) способствующие стабилизации и улучшению состояния экологических систем, сохранению биологического разнообразия, рациональному использованию и воспроизводству природных ресурсов; 4) предупреждающие и предотвращающие нанесение ущерба окружающей среде и здоровью населения; 5) совершенствующие методы и технологии, направленные на охрану окружающей среды, рациональное природопользование и внедрение международных стандартов управления охраной окружающей среды; 6) развивающие производственный экологический контроль; 7) формирующие информационные системы в области охраны окружающей среды и способствующие предоставлению экологической информации; 8) способствующие пропаганде экологических знаний, экологическому образованию и просвещению для устойчивого развития [4]. К мероприятиям по охране окружающей среды могут быть отнесены инвестиционные экологи- ческие проекты, включающие мероприятия, предусмотренные пунктом 2 статьи 95 Экологическом кодексе Республики Казахстан от 9 января 2007 года. Типовой перечень мероприятий по охране окружающей среды утверждается уполномоченным органом в области охраны окружающей среды. Мероприятия по охране окружающей среды осуществляются за счет: 1) бюджетных средств; 2) собственных средств природопользователей; 3) иных источников, не запрещенных законодательными актами Республики Казахстан. Мероприятия по охране окружающей среды, финансируемые из бюджетов различных уровней, определяются в соответствии с направлениями, устанавливаемыми государственными, отраслевыми (секторальными) и региональными программами, а также решениями Президента Республики Казахстан, Правительства Республики Казахстан и местных представительных органов. Порядок разработки экологических программ, планов, финансируемых за счет бюджетных средств, устанавливается бюджетным законодательством Республики Казахстан. Мероприятия по охране окружающей среды включаются в программы, планы социально- экономического развития Республики Казахстан, административно-территориальных единиц, экологические программы, планы определенной территории. Региональные экологические программы, планы и программы, планы социально-экономического развития соответствующей территории до их утверждения подлежат согласованию с уполномочен- ным органом в области охраны окружающей среды. Местные исполнительные органы областей (города республиканского значения, столицы) разрабатывают и представляют уполномоченному органу в области охраны окружающей среды инвестиционные экологические проекты (программы) в соответствии с бюджетным законодатель- ством Республики Казахстан. Для разработки экологических программ могут проводиться открытые конкурсы проектов в области охраны окружающей среды, порядок проведения которых определяется Правительством Республики Казахстан. Мероприятия по охране окружающей среды, финансируемые за счет собственных средств природопользователя, планируются природопользователем самостоятельно. Мероприятия по охране окружающей среды включаются в план мероприятий по охране окружающей среды, разрабатываемый природопользователей для получения экологических разрешений [5]. Планирование мероприятий по охране окружающей среды, финансируемых за счет иных источников, осуществляется в порядке, установленном законодательством Республики Казахстан. В некоторых случаях экологические платежи за загрязнения окружающей среды можно признать одной из составных частей относящихся к финансовым мероприятиям по охране окружающей среды. Мы полагаем, что экологические платежи, осуществляемый в денежной форме и поступающий в бюджет, из которого в дальнейшем осуществляется финансирование мероприятии по охране Вестник КазНУ. Серия юридическая. № 2(50). 2009 161 окружающей среды, естественно при наличии четкого государственного планирования данной деятельности. На сегодняшний день наиболее проблемным аспектом планирования мероприятии по охране окружающей среды, финансирование этих целей является именно тот факт, что до сих пор нет разработанной системы государственной правового механизма взимания платежей за экологию, закрепленные вы налоговом и других законодательствах. Нормативно-правовое закрепление в Кодексе о налогах и других обязательных платежах в бюджет получили такие платежи, как плата за эмиссии в окружающую среду, плата за пользование отдельными видами природных ресурсов, рыночные механизмы и торговля квотами на эмиссии в окружающую среду и многое другое. Плата за эмиссии в окружающую среду, осуществляемая природопользователями в пределах нормативов, определенных в экологическом разрешении, взимается согласно перечню загрязняющих веществ и видов отходов, утверждаемому Правительством Республики Казахстан. Методика расчета платы за эмиссии в окружающую среду утверждается уполномоченным органом в области охраны окружающей среды. Ставки платы за эмиссии в окружающую среду устанавливаются местными представительными органами областей (города республиканского значения, столицы), но не ниже базовых и не выше предельных ставок, утверждаемых Правительством Республики Казахстан. Исполнение налоговых обязательств по плате за эмиссии в окружающую среду не освобождает природопользователя от возмещения ущерба, нанесенного им окружающей среде. Обязательные платежи в бюджет за пользование отдельными видами природных ресурсов устанавливаются Кодекс Республики Казахстан «О налогах и других обязательных платежах в бюджет» от 12 июня 2001 года. В целях экономического стимулирования эффективного осуществления природопользователями мероприятий по охране окружающей среды Правительство Республики Казахстан может утвердить предельные ставки платы за эмиссии в окружающую среду. Правительство Республики Казахстан может предоставлять государственную гарантию по негосударственным займам на реализацию мероприятий по охране окружающей среды в порядке, установленном бюджетным законодательством Республики Казахстан. В целях сокращения эмиссий в окружающую среду Правительством Республики Казахстан могут быть введены рыночные механизмы путем установления лимитов и квот на эмиссии в окружающую среду и утверждения порядка торговли квотами и обязательствами на сокращение эмиссии в окружающую среду. Природопользователь получает право на годовую квоту на эмиссии в окружающую среду в случае установления таких квот. В случае, если международными договорами, ратифицированными Республикой Казахстан, предусмотрена возможность участия Казахстана в торговле квотами по сокращению эмиссий в окружающую среду, природопользователи могут вступать в соответствующие договорные отношения с иностранными физическими и юридическими лицами в порядке, установленном Правительством Республики Казахстан. Договор о торговле квотами, заключенный резидентом Республики Казахстан с иностранными физическими и юридическими лицами, подлежит регистрации в уполномоченном органе, определяемом Правительством Республики Казахстан. Существует и другие правовые механизмы и средства защиты и охраны окружающей среды, реально функционирующие и закрепленные в действующим экологическом законодательстве Республики Казахстан. Мы считаем, что институт экологического страхование как обязательного, так и добровольного это реально действующая на практике часть экономического механизма природопользования и охраны окружающей среды в целом. Целью экологического страхования является возмещение вреда, причиненного жизни, здоровью, имуществу третьих лиц и (или) окружающей среде в результате ее аварийного загрязнения. Обязательное экологическое страхование осуществляется в соответствии с законом Республики Казахстан об обязательном экологическом страховании. Экологически опасные виды хозяйственной и иной деятельности определяются настоящим Кодексом и Правительством Республики Казахстан. Добровольное экологическое страхование осуществляется физическими и юридическими лицами в силу их волеизъявления. Виды, условия и порядок добровольного экологического страхования определяются договорами между страховщиками и страхователями.[6] Есть тесное функциональная и правовая связь между экологическими платежами за загрязнение окружающей среды и экологическим страхованием, так как и то и другое направленно как на ҚазҰУ хабаршысы. Заң сериясы. № 2 (50). 2009 162 предупреждение негативных последствии для экологии и на мероприятия по ликвидации последствии реально нанесенного ущерба экологии. 1. Комаров С.А. Общая теория государства и права. – М., 1998. С.383. 2. Боголюбова С.А. Земельное право. – М.: Издательская группа «Норма – Инфра», 1999. - С. 194. 3. Бринчук М.М. Экологическое право России (право окружающей среды). – М.: Издательство «Юрист», 1998. - С. 410. 4. Байдельдинов Д.Л., Бекишева С.Д. Экологическое право Республики Казахстан: Учебное пособие. – Алматы: Издательский центр ОФППИ «Интерлигал», 2004. - С. 144-145. 5. Проблемы развития и унификации экологического и аграрного законодательства Казахстана и стан СНГ в контексте интеграционных процессов (Байсаловские Чтения - 2005)/ Сост. Абдраймов Б.Ж. Материалы международной научно практической конференции – Астана, 2005. – Библиотека земельного права. Выпуск 7. - С. 197. 6. Байдельдинов Д.Л., Бекишева С.Д. Экологическое право Республики Казахстан: Учебное пособие. – Алматы: Издательский центр ОФППИ «Интерлигал», 2004. - С. 148. *** Бұл мақалада экологиялық төлемдердің құқықтық мәселелері, қоршаған ортаны қорғаудағы экономикалық механизмнің элементтері ретінде зерттеліп қаралған. Сондай-ақ, экологиялық төлемдермен құқықтық тығыз қатынастағы, қоршаған ортаны қорғаудағы экологиялық сақтандыру, қаржыландыруды жоспарлау қарастырылған. *** In given clause the legal problems of ecological payments are analyzed and considered as component of the economic mechanism in the preservation of environment . It is considered also the question of ecological insurance, planning of financing actions preservation of the environment as they have close legal interrelation with ecological payments. Вестник КазНУ. Серия юридическая. № 2(50). 2009 163 ГРАЖДАНСКОЕ ПРАВО С.Р.Ермухаметова ИННОВАЦИЯЛЫҚ ҚЫЗМЕТ КӘСІПКЕРЛІК ҚЫЗМЕТТІҢ БІР ТҮРІ РЕТІНДЕ «Инновациялық қызмет» түсінігі –инновациялық процесс бөлігі. Тәжірибеде маркетингтік қызмет инновациялықпен қатар болуы да мүмкін. Кейде ол алға шығуы да ықтимал, мысалы енгізу процесінің басталмаған кезінде саралау жүргізу, жарнама жасаушылармен жұмыс жүргізу, т.б. Сондықтан балама ретінде инновациялық қызметтің бастамасын жаңаны енгізу кезеңімен біріктіруге болады. Қазақстан Республикасының «Инновациялық қызметті мемлекеттік қолдау туралы» заңының 1- бабында инновация өндірістің және қоғамды басқарудың түрлі салаларына енгізілуі экономикалық тұрғыдан тиімді және (немесе) әлеуметтік, экологиялық тұрғыдан маңызды болып табылатын, зияткерлік меншік объектісі болып табылатын ғылыми және ғылыми-техникалық қызметтің нәтижесі ретінде анықталады, сәйкесінше инновациялық қызмет инновацияны өндірістің және қоғамды басқарудың түрлі салаларына енгізілуі жолымен пайдалану. Инновацияны кәсіпкерлік қызметтің спецификалық объектісі ретінде қарастыруға болады. Инновациялық кәсіпкерлік үшін тек инновацияның болуы жеткілікті емес, сонымен қатар үнемі жаңаны іздеу, кәсіпкерлердің оны жасауы үшін мақсатты қызметінің болуы қажет. Инновация-коммерциялық таратылатын, бәсекеқабілетті, зияткерлік творчестволық қызметтің тиімді нәтижесі. Инновациялық қызмет жаңа идеяларды, ғылыми білімді, технологияны және өнім түрін өндірістің әртүрлі саласына енгізуге бағытталған қызмет ретінде анықталады. Инновацияны тарату - кәсіпкерлік қызметтің негізі. Й. Шумпетер кәсіпкерлікті экономикалық дамудың негізгі факторы ретінде қарастыра отырып, кәсіпкерлікті жаңаны енгізуге негізделген инновациялық қызмет ретінде қарастырады 1. Инновациялық қызмет-идеяларды трансформациялаумен байланысты. В. Рассудовский инновациялық қызметті кәсіпкерлік қызметтің ерекше түрі ретінде коммерциялық нәтиже (кіріс) алу мақсатында жаңаны пайдалануға бағытталған қызмет ретінде қарастырады. Ғалымның пікірінше, инновациялық қызмет жаңа тауарлар мен қызметтерге деген қажеттілікті тиімді қанағаттандыруды ұйымдастыру үшін, өндірілетін өнімді жақсарту, жаңа өнімді алу мақсатында жүзеге асырылатын қызмет 2. Инновациялық қызметті кәсіпкерлік қызметтің бір түрі ретінде қарастыру немесе инновациялық қызмет кәсіпкерлік қызмет болуы мүмкін емес деген де пікірлер бар. Біз кәсіпкерлік қызметтің өзін шаруашылық қызметтің бір түрі ретінде қарастыратын болсақ, инновациялық қызмет - шаруашылық қызметтің бір түрі. Яғни, шаруашылық қызмет топтық ұғым ретінде болады. Бұл жерде шаруашылық қызмет пайда табуға бағытталса кәсіпкерлік қызмет ретінде қарастырылатындығын ескерсек, инновациялық қызмет кәсіпкерлік қызметтің бір түрі ретінде болуы үшін пайда табуға бағытталуы тиіс. Бүгінгі нарық заманында жаңаны енгізу мен сату тұлғаларға инновация нәтижесін коммер- цияли-зациялауды меңзейді. Бұл жерде біз кәсіпкерлік қызметтің белгілерін анықтау нәтижесінде инновациялық ықзмет кәсіпкерлік қызметке жата ма деген сұраққа жауап табуымызға болады. Біз кәсіпкерлік қызметтің белгілері бастамашылық, дербестік, тәуекел мен мүліктік жауапкершілік және пайда табуға бағытталғандық екенін білеміз. Инновациялық қызметпен айналысатын субъектілер өз бастамасы бойынша жаңаны қалыптастыруға бағытталған әрекеттерді жүзеге асырады. Инновациялық қызметпен айналысатын субъектілер пайда табуға бағытталған қызметті жүзеге асырады, яғни өнімді сатудан немесе қызмет көрсетуден кіріс алуды көздейді. Кәсіпкер рыноктың талаптарына сәйкес, тұтынушының сұранысын қанағаттандыратын жаңаны жасауға талпынады. Мұндай жағдайда сатып алушылық сұранысқа әсер ететін факторларға саралау жасай отырып, болашақ өнімнің түрін таңдайды. Кәсіпкерлік қызметке тән дербестік - қажетті ресурстарды табу, нені өндіру, кімге сату, қаржыландыру жағдайы деген сұрақтарды шешумен байланысты. ҚазҰУ хабаршысы. Заң сериясы. № 2 (50). 2009 164 Әдебиеттерде дербестік басқа субъектілерден тәуелсіз өз атынан қызметті жүзеге асырудың заңды түрде қамтамасыз етілген мүмкіндігі ретінде қарастырылады [3]. Инновациялық қызметпен айналысумен байланысты дербестік рынокқа жаңаша бейімделу, жаңаны іздеу бағыттарын айқындау, жаңа идеяларды жетік меңгеру, оларды іске асыру, инвестиция салу үшін объектілерді таңдау, қаржыландыру көздерін табу, инвесторлармен тиімді инновациялық шарттарды жасаумен байланысты болады. Сондықтан инноватор бүгінгі күнгі сұраныс емес, болашақта болатын сұранысты да болжауы қажет. Ал келесі белгі ретінде қарастыратын тәуекел Б.Н. Мезриннің айтуынша орташа мүмкін болатын қолайсыз әлеуметтік нәтиже. Сонымен қатар ғалым тәуекелдің дәрежесін де сипаттайды, яғни үлкен немесе кіші зиянның болу мүмкіндігі [4]. В.А. Ойгензихтің пікірінше, тәуекел – субъективтік категория және ол кінәмен қатар өмір сүреді, ол онымен бірге өмір сүруі мүмкін болатын субъектінің өзінің әрекеттерінің нәтижесіне психикалық қатынасы [5]. Келесі ғалым О.А. Пастухин тәуекелді кенеттен болатын қауіп ретінде мүліктік игіліктердің бүліну немес құру қаупі, бұны заң нақты құқықтық салдардың туындауы ретінде байланыстырады деп қарастырып кеткен [6]. Инновациялық қызметтің бастамасы инновациялық жобамен байланысты екендігін ескерсек, кез келген инновациялық жобаларды жүзеге асыру материалдық, қаржылық қаражаттардың жұмсалуын қажет етеді. Бұл барлық жағдайда тәуекелмен байланысты, себебі біз алдын ала қай жоба коммер- циялық болуы мүмкін немесе жаңа өнімге әр кезде тұтынушы табыла ма жоқ па білмейміз. Яғни, жоғарыда атап өткендей инновациялық тәуекел орын алады. Инновациялық тәуекел – кәсіпкердің өндіріске жаңа өнімді, қызметті шығару немесе ескіні өңдеу кезінде рынокта күтілген нәтижеге сұраныстың болмауынан салынған қаражаттарды жоғалту тәуекелі ретінде заңнамаға енгізуіміз қажет. Кейбір авторлар инновациялық кәсіпкерлікте келесідей тәуекелдің түрлерін қарастырып өтеді: қате инновациялық жобаны таңдау тәуекелі; инновациялық жобаның қажетті қаржыландырылмау тәуекелі; инновациялық жобалардың нәтижесін өткізудегі маркетингтік тәуекел; инновация нәтижесіне байланысты шарттарды орындамау тәуекелі; болжанбаған шығындар тәуекелі; кірістің азаю тәуекелі; бәсекелестіктің күшею тәуекелі; инновациялық жобаға меншік құқығын қамтамасыз етумен байланысты тәуекел [7]. Инновациялық тәуекел өндіру сатысында да жүзеге асыру сатысында да болуы мүмкін. Алғашқысында өндіріс мақсатына жетпейді, жоспарланған жаңа жасалмауы немесе жасалған өнім жаңа болмауы мүмкін. Екінші жағдай бойынша инновациялық өнімге тұтынушы- лардан сұраныс болмауы мүмкін немесе болса да күтілген нәтиже бермеуі мүмкін. Инновациялық қызметтің басқа шаруашылық қызметтерден айырмашылығы жаңа өнімді жасау мен жүзеге асыруға бағытталғандығы. Ал, егер де жаңа өнім болмаса бұл жай кәсіпкерлік қызмет түрінде болады. Инновациялық кәсіпкерлікте негізінен екі мақсат болады: бірінішісі - инновациялық болып табылатын тауар немесе қызметті жасау, соңғысы - инновацияны таратудан жоғарғы таза пайда алу. Инновациялық қызмет субъектілерінің соңғы мақсатқа жетуі жүзеге асырылған қызметінен пайда табу және шаруашылық қызмет аясының дамуына нақты ғылыми-техникалық салым салу. Сонымен инновациялық қызмет кәсіпкерлік қызмет бола отырып, жоғары тәуекел, капиталсыйымдылық, инновацияны жасау және жүзеге асыруға бағытталу секілді арнайы сипаттайтын белгілерге ие. Инновация ғылыми және ғылыми-техникалық қызметтің нәтижесі ретінде анықталғандықтан, бұл түсініктерді де қарастыруымыз қажет. Қазақстан Республикасының «Ғылым туралы» заңының 1- бабына сәйкес ғылыми-техникалық қызмет – технологиялық, инженерлiк, экономикалық, әлеуметтiк, гуманитарлық және өзге проблемаларды шешу үшiн жаңа бiлiм алуға және оны қолдануға, ғылымның, техниканың және өндiрістiң бiртұтас жүйе ретiнде жұмыс істеуiн қамтамасыз етуге бағытталған қызмет [8]. Аталған заң ғылыми-зерттеу қызметiн (бұдан әрi - ғылыми қызмет) зерделенiп отырған объектiлерге, құбылыстарға (процестерге) тән ерекшелiктердi, заңдылықтар мен заңдарды анықтау мақсатымен қоршаған болмысты зерделеуге және алынған бiлiмдi практикада пайдалануға байланысты қызметтiң түрi ретінде қарастырады. Біз қарастырғандай, ғылыми-техникалық қызмет - ғылыми қызметтің кең ауқымды түсінігі. Ғылыми-техникалық қызмет нақты тапсырмалар мен тәжірибелік мақсаттарға жету үшін жаңа білімді пайдалануға бағытталған. Сондықтан бір жағынан инновация анықтамасын анықтау кезінде бұл ғылыми, ғылыми-техникалық қызмет деп қайталаудың да қажеті жоқ деп санаймыз. Сонымен қатар инновация зияткерлік меншік объектісі ретінде анықталады, соның ішінде енгізілуі экономикалық тұрғыдан тиімді өндірістік меншік ретінде анықталады. |