айтылатын ойлар мыналар: жоғарыда аталып өткеніндей, кейбір
сөздердің құрамындағы морфемалар
тілдің даму барысында
мағыналарынан айырылады да, ондай сөздер морфемаларға
ажыратылып, мүшеленбейтін сөздер ретінде ұгынылады.
Сөз қүрамындағы морфемалардыц магыналары жойы-
лып, олардың бір-біріне кірігіп кетуіне, соның нәтижесінде
сөздің морфемалық жігінің әбден күңгірттеніп, морфемалар-
ға мүшеленбеуіне экелетін морфологиялық процесс сіңісу
қүбылысы деп аталады.
Сіңісу процесінің нэтижесінде сөз қүрамындағы
морфемалар
өзара эбден кірігіп, олардың бұрынғы жігі (шегі) жойылады. Он
дай сөздің қандай морфемалардан кұралғаны бірден аңғарылмай-
ды, оның жігін лингвистикалық анализ арқылы ғана айқындауға
болады. Мысалы, проф. В.А.
Богородицкий орыс тіліндегі
забыть
деген етістіктің құрамындагы -зя-ның қазіргі тілде префикс ретін-
де сөзден бөліне алмайтындығын айтады'. Ал гіроф. Р.А. Будагов
забыть
деген етістік мүшеленбейтін бір бүтін сөз ретінде таны-
лып, қажет болган жагдайда ол сөзге
баска бір префикс жалғана
алады (мысалы:
забыть
—
перезабыть
) дейді2. Ол осы тәрізді,
«дәм, татым, талғам» деген мағыналарды білдіретін
вкус
деген сөз
казіргі орыс тілінде
в
жэне
кус
деген морфемаларга мүшеленбей-
тін сөз ретінде үгынылатынын, ал тілдің
ертеректегі дәуірлерінде
бүл сөздің морфемалык күрамының ажыратыла алынгандыгын
(мысалы, орысша
кус-ать, кус-ок
дегендерді салыстырыңыз)
көрсетеді3.
Сонымен сіңісу процесінің нэтижесінде создің о баста түбір
мен аффикске мүшеленген негізі казіргі тілде морфемаларга (тү-
бір морфема мен аффикстік морфемаға) ажыратылмайтын негізге
айналады.
Морфологиялық сіңісу процесінің
нэтижесінде кұрамындағы
бөлшектері (морфемалары) бір-біріне сіңісіп кетіп, бүл күнде
мүшеленбейтін сөздер түркі тілдерінде, соның ішінде қазақ
тілінде де бар. Мысалы,
тімтін
(у),
тіміскіле
(у) тэрізді сөздердің
алғашкы түбірі
тім-
екені, ал
-т іп (-ті,-т), -іскг (-іс, -кі), -ле
Достарыңызбен бөлісу: 
