Кэкен Аханов грамматика теориясының негіздері ж о га р ы оку оры ндары ны ц филология ф акульт ет т еріне арналган оқу цүралы
Осылар тәр іздес мысалдардың агылшын тілі мен орыс тіл ін де сөйлем бола
жүктеу/скачать 5,78 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Ш ай-паш а
- Кемпір-семпірлер
| 1 Осылар тәр іздес мысалдардың агылшын тілі мен орыс тіл ін де сөйлем бола
алмайтындығы жайында мына еңбектерде айтылған: 1) Л.С.Бархударов, Струк тура простого предложения соврем енного английского языка. Изд. «Высшая школа», М., 1966, стр. 142; 2) Грамматика современного русского литературного языка. Изд. «Наука», М., 1970, стр. 545, 574-575. 2 Л.С. Бархударовтын жогарыда аталган кітабының 142-беті. 3 Бұл да сонда, 142-бет. 4 Бұл да сонда, 143-бет. 2 2 2 § 126. Жоғарыда эрбір сөйлемде объективті-модальдық магы на болады дедік. Сөйлемде мұнан басқа белгілі бір субъективті- модальдық магына да болуы мүмкін. Субъективті-модальдық мағына сөйлеушінің нені айтқысы, хабарлағысы келсе, соған қатысын, атап айтқанда, түгелдей хабарға (сообщение) немесе оның әйтеуір бір бөлшегіне қатысын білдіреді. Субъективті-мо- дальдық магынаның қатарына күшейту мен әсерлеу, сенімділік пен сенімсіздік, құптау мен жактырмау жэне т.б. осылар тәріздес магыналар енеді. Мүндай мағыналар белгілі бір тілдік қүрал- тэсілдер арқылы беріледі. Сондай кұрал-тәсілдердің бірі - интонация. Интонация эр алуан субъективті-модальдық магыналарды білдіретін тәсіл ре- тінде қолданылады. Мысалы, лепті интонациямен айтылған сөй- лем алуан түрлі экспрессивті магыналарды білдіреді. Интонация тәсілі сұраулық демеуліктермен ұштаса келіп, риторикалық сү- рақпен айтылатын сөйлемдер жасалады да, олар эртүрлі эмоцияны білдіреді. Сөздердің орын тэртібі де сөйлемде субъективті-модальдьіқ магыналарды білдіру тәсілі ретінде қолданылуы мүмкін. Мұн- дайда сөздердің орын тэртібі тэсіліне интонация тэсілі келіп үштасады. Мысалы: Тарт цольщды Вьетнамнан! Тащ аи екенсіц сенетін адамды! Тыңдар ол сепі! Келтірілген сөйлемдердің субъективті-модальдық магыналары баяндауыштардың қалыпгы орны өзгеріп, олардың сөйлемдердің басында айтылуы (бұл - сөздердің орын тэртібі тэсілі) жэне онымен көтеріңкі (лепті) интонация тэсілінің ұштасуы арқылы берілген. Субъективті-модальдық магыналарды білдірудің бір тәсілі - қосарлану тәсілі. Қосарлану тэсілі қомсыну, кемсіну, күшейту, бірнеше рет қайталау тэрізді жэне т.б. магыналарды білдіреді. Мысалы: Ш ай-паш а қарайтындай уақыты болмады. Айта-айпш шаршадық. Көре-көре көсем боларсың, сөйлей-сөйлей шешен боларсың (мақал). Кемпір-семпірлер де ж иналган екен. Сары ала қаз күнге шагылысып, жалт-ж ұлт етеді (Ғ. Мүсірепов). Агсіища цонып, царанып, Қанатын-жүнін таранып, Болмсщшы еді м эз- жүктеу/скачать 5,78 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|