Келеді деме, қайдан мұң?


Белгілі қоғам, мәдениет қайраткері



Pdf көрінісі
бет18/19
Дата12.03.2017
өлшемі31,05 Mb.
#8977
1   ...   11   12   13   14   15   16   17   18   19

Белгілі қоғам, мәдениет қайраткері

өлкетанушы публицист, Батыс Қазақстан 

мемлекеттік университетінің құрметті 

профессоры Жайсан Ақбайдың 

Жалпақтал туралы энциклопедиялық 

сипаттағы еңбегі тарихи, саяси-

экономикалық, әлеуметтік, ғылыми-

танымдық маңыздылығы зор 

еңбектер қатарына жатады. Автор 

жарты ғасырдан астам уақыт Батыс 

Қазақстан өлкесінде оқу-ағарту, 

мәдениет саласында жауапты қызметтер 

атқарғаны оралдықтарға кеңінен мәлім. 

Еңбегі елеусіз емес. «Халықтар достығы», 

«Құрмет белгісі» ордендері мен бірнеше 

медальдың иегері. Бір сөзбен айтқанда, 

Батыс және Жалпақтал өңірінің тарихын 

жан-жақты зерттеген тұлғалардың 

бірегейі деуге болады. 

19

№27-28 (1285-1286) 

10 – 22 шілде 

2015 жыл


АНА ТІЛІ

Қ

Қ



ұрақ көрпе

ұрақ көрпе

Қ

Қ

ұрақ көрпе



ұрақ көрпе

  зірлеген Нұрлан ҚҰМАР

ҒАРЫШ


зін ешқашан  нертапқыш деп санамаған, тіпті оның 

ойлап тапқаны әлемді  згертеді деген ойы да болмаған  Ро-

берт Плат – қазіргі біздің жолға шыққанда жүгімізді тасу-

ды жеңілдететін д ңгелектері бар чемоданды қолданысқа 

енгізді. 

1988 жылы Флоридадағы Бока-Рейтон қаласындағы 

зінің гаражында отырып, жақын маңындағы құрылыс 

дүкенінен жиһаз д ңгелектерін сатып алып, ұнататын 

с мкесіне тағып қояды. Ал бір қырына металдық стер-

жень мен трубадан жылжымалы тұтқаны бүркейтін 

қалташа тігіп қояды.  зі үшін ойлап тапқан с мкесін 

к рген ұшқыштар мен стюардессалар бұл ерекше 

конструкцияға таңданысып, қызығушылық танытады. 

Бірнеше күннен кейін ұшқыш болып істейтін Р.Платқа 

әріптестерінің бірі оның да с мкесін  зінікіндей етіп 

жасап беруін сұрайды. Осылай тапсырыс берушілер 

арта береді, олардың қатары к бейіп кеткесін Р.Плат 

1989 жылы д ңгелектермен және жылжымалы тұтқамен 

жабдықталған с мкеге «Rollaboard» деген ат беріп, па-

тент алуға  тініш береді. Сол жылы «Travelpro» компа-

ниясын ашып, 1991 жылы с мкелерді саудаға шығаруға 

рұқсат алды.



Ж у с а н   –   ж е р   б е т і н д е г і 

сімдіктердің ішіндегі ең ащы-

сы. Оның пайдалы жақтары да 

жетерлік.  

Латындар бұл ш пті арте-

мизия деп атайды. Ш птесін 

сімдіктердің дәрілік қасиетін 

ашқан Артемид құдайының 

құрметіне осылай деп атаған. 

Ертеректе Олимпиада ой-

ындарында жеңіп шыққандарға 

сыйлық ретінде жусаннан жасалған сусын ішкізетін 

болған. Римдіктер жусан тұнбасын асқазан ауруларын 

емдеуге пайдаланған. Ал қытайлықтар аяқ киімдеріне 

жусанның жапырағын салып жүрсе, тамаққа деген 

тәбетті арттырады деп есептеген.

Камбоджадағы ихмерлердің әліпбиінде 76 әріп бар. Ал 

Бутенвиль аралын мекендейтін тайпа 11 әріппен, Гавай 

аралындағы тайпа 12 әріппен шектеледі. 

«О» әрпі ең ежелгі әріп болып саналады. Біздің 

дәуірімізге дейінгі 1300 жыл бұрын финикиялықтар 

жасаған әліппеде бар. «О» әрпі әлем халықтарының 

65 әліппесінде кездеседі.  ріптердің ішінде ең к п 

кездесетін әріп «А» әрпі. 

Қытайда 40 000-нан астам иероглиф таңба бар. Бұл 

тілде қиындықты, қолайсыздықты білдіретін иеро-

глиф шатыр астында қатар тұрған екі әйел бейнесінде 

таңбаланған. 



Аспанымыздың шамшырағы жақын күндері с не 

қоймайды.  йткені ғалымдар Күннің  мір сүру жасы 13 

миллиард жылға дейін созылатынын есептеп қойған. 

Бұған дейін 5 миллиард жылдан астам  мір сүрген 

Күннің с нуі үшін әлі 7,8-8 миллиард жыл бар. Адам 

баласы, ол уақытқа дейін ғылымды дамытып, ғарыш 

қойнауынан тіршілік етуге ыңғайлы жаңа бір плане-

таны тауып алуы немесе басқа бір амал ойлап табуы 

ықтимал. Алайда мұздықтарды ерітіп, жыл сайын сынап 

бағанасының к рсеткіші «плюс» бағытында к теріліп 

жатқанын ескерсек, Күн с нуге емес, күш алуға дайын-

далып жатқан секілді. 

Қимылдаса қос шебер,

Қыруар-қыруар іс  нер.

Түйені сен қомдайсың ба,

лде мен қомдаймын ба?

Оңды қомдамасам,

Олақ болмаймын ба?

(Қол)

ЖАСЫРДЫМ ЖҰМБАҚ



ҚАЙТАЛАП КӨРІҢІЗ

СІЗ БІЛЕСІЗ БЕ?

ӨСІМДІКТЕР ӘЛЕМІ

АРТЫҚ БОЛМАС БІЛГЕНІҢ

ҒАЛАМ

ХАТ ЖОЛДАРЫНАН



Жарық жылдамдығы

Ізденген табады

Жусанмен емделуге бола ма?

Әріп жөнінде не білеміз?

Шамшырақ

Жердегі қашықтық миль-

м е н   н е м е с е   ш а қ ы р ы м м е н 

лшенеді, бірақ галактика үшін 

бұл бірліктер тым аз. Ғалымдар 

әлемдегі қашықтықтарды жарық 

жылдарымен және парсектермен 

лшейді. 

Жарық ең үлкен жылдам-

дықты к рсететіндіктен, ға-

л ы м д а р   ж а р ы қ   ж ы л д а р ы н 

қ о л д а н а   о т ы р ы п ,   ә л е м д е г і 

арақашықтықтар туралы тиімді түсініктемелер алады. 

Жарықтың бір жыл ішіндегі жүріп  тетін қашықтығы 

10 000 000 000 000 шақырымға немесе шамамен 3,25 

парсекке тең. 

Бізге тіпті планетамызға ең жақын орналасқан 

жұлдыздардың жарығы бірнеше жылдардан кейін де 

келеді. Ең жақын жұлдыз бізден т рт жыл қашықтықта 

орналасқан. Бұл – астрономдар оған телескоп арқылы 

қарағанда, шындығында да, оның  ткен шағын, яғни 

т рт жыл бұрынғы жұлдызын к рді деген с з. 

Ең қашық орналасқан галактикалардың жарықтары 

Жерге 10 000 000 000 жылда жетеді. 

ЖОЛЖАЗБА

Оқу ордамыз 

– әл-Фараби 

атындағы ҚазҰУ 

магистранттардың  

шетелден ғылыми 

тағылымдамадан 

өтуіне ерекше  көңіл 

бөліп келеді. Осылайша 

Чех республикасының 

астанасы Прага 

қаласындағы 

Еуразиялық 

Халықаралық 

академиялық және 

іскерлік қатынастар 

одағынан ғылыми 

тағылымдамадан 

өтуге жолымыз 

түсті. Ұшақтан 

түскен беттен 

айналамның барлығы 

мен үшін таңсық 

болып көрінді. Ел 

ішінде қолданылатын 

«Алтын Прага», 

«Еуропа жүрегі», 

«Жүзмұнаралы»  деген 

теңеулердің барлығы 

да осы шаһарға 

арналғанына көзім 

жетті. Қаланың өн 

бойы көзіңді арбар 

кереметтерге толы. 

лап жүрсеңіз де, ғимараттардың 

ескі қаламен үйлесім тапқанына 

таңғаласыз. Жаңа заманауи мо-

дерн деп жатқан, жылтыраған ай-

на-айна терезелерден құралған 

зәулім үйлерді кездестірмейсіз. 

Елдегі екі жарым мыңнан астам 

орта ғасырлық бекіністер, к птеген 

архитектуралық ескерткіштер әлем 

туристерін еріксіз  здеріне тартып 

тұрады. Туристердің к птігінен қала 

к шелерінің біріне тек қана жаяу 

жүргіншілерге арналған бағдаршам 

қоюға тура келіпті. Чехияның ту-

ризм саласынан үйренеріміз к п 

е к е н і н   ұ ғ ы н д ы қ .   С о н а у     I X - Х 

ғасырлардан бері келе жатқан собор-

ларды жақынырақ к ріп, олардың 

осы күнге дейін аман сақталғаны 

таңғалдырды.  Қазақ халқының ба-

сынан  ткен небір нәубет  жылдары, 

шапқыншылық  пен соғыс жылдар  

ежелгі ескерткіштеріміздің, ескі 

қалалардың сақталуына кері әсерін 

тигізді. Алайда ауызды қу ш ппен 

сүртуге болмас. Мәдени, тарихи 

ескерткіштерге бай екеніміз рас. 

Осындайда біз неге  ежелден келе 

жатқан жәдігерлерімізді шетелдіктер 

тұрмақ, бүгінгі ұрпаққа таныта ал-

май отырмыз деген ой мазалайды.  

Жат жұрттықтарды жылтыраған 

зәулім ғимараттармен таңғалдыра 

алмайтынымыз айтпаса да түсінікті. 

Шығыстың мәдениеті, ортағасырлық 

ж ә д і г е р л е р і м і з   ғ о й   о л а р д ы 

қызықтыратын.  Прага қаласының 

е с к е р т к і ш т е р і   Ю Н Е С К О - н ы ң 

мәдени мұралары ретінде қорғалуда 

екен. Сол себепті тіпті жаңа салы-

натын ғимараттарда да к не стильді 

сақтау қатаң қадағаланатын к рінеді. 

Серуенді ең әуелі — әулие Вац-

лав алаңынан бастадық. Осыдан 

әрі бойлап жүре берсеңіз, әулиеге  

арналған ескерткішті және 1818 

жылы негізі қаланған ұлттық музейді 

к ресіз.  улие Вацлав алаңы чех-

тар үшін үлкен мәнге ие. Тарихқа 

сүйенсек, Вацлав 924-936 жылдары 

елді басқарған чех князі болған.  

Чех халқының ұлттық ұстанымы 

мен рухының қалыптасуына к п 

ықпал еткен билеушілердің бірі.  

Сондықтан қазіргі күннің  зінде 

чех халқы қандай жағдай болма-

сын  улие Вацлав алаңына жи-

налып, бар арман-тілегін  Вацлав 

ескерткішіне жеткізеді екен. Прага 

қаласында Вацлав есімімен бай-

л а н ы с т ы   ғ и м а р а т т а р д ы   к п т е п 

кездестіруге болады. Бұл олардың 

ұлт болып қалыптасуына әсер еткен  

билеушілеріне деген құрметі.  

Аталған мемлекеттің ұлттық 

мәдени ескерткіштерінің бірі – Пра-

га Грады к лемі жағынан әлемдегі ең 

үлкен президент резиденциясы. Тіпті 

жер жүзіндегі ең зор бекініс те болар. 

Прага Градын аралай келе түрлі 

мұражайлар мен ескерткіштерге 

к зіңіз түседі.  Мұнда ескерткіш есеп 

беру үшін орнатылмайтынын аңғару 

қиын емес. Ұлтты құрметтейтін 

ұлдарына арналған әрбір ескерткіш 

шынайы ықылас нәтижесінде пайда 

болғаны байқалады. 

П р а г а   қ а л а с ы н ы ң   к р і к т і 

жерлері нің бірі – әйгілі Карлов 

к пірі орта ғасырдың сәулет  неріне 

жатады. 17 жүзжылдықта бұл к пірді 

түрлі мүсіндермен безендіре баста-

ды. Қазір к пірде отыздан астам 

туынды орын тепкен. Былайша 

айтқанда, ашық аспан астындағы 

к ркем галерея іспетті.Тіпті к пірдің 

зімен де талай аңыз мен наным 

сабақтасқан. Мысалы, мүсіндердің 

біріне қолыңызды тигізер болсаңыз, 

табысқа жетесіз-мыс. Бұл жерлердің 

әйгілілігі сондай, қала басшылығы 

Карлов к піріне түсер салмақты аз 

да болса азайту мақсатында, жаяу 

жүргіншілер үшін жаңа туристік 

бағыттар әзірлеуді ойластыруда. 

Прага готикалық орта ғасырдың 

рухын сақтап қала алған. Оған Екінші 

М ы ң   ж ы л д а й   б ұ р ы н   В л т а в а 

зенін қоныстанған осы елді мекен 

тұсынан кейінірек сауда жолда-

ры  тіп, қалаға айнала бастайды. 

Осылайша ежелгі Прага Грады мен 

одан жас бүгінгі қаланың аралары-

на түскен шағын елді мекендер екі 

қаланы қосып, болашақ чех астана-

сы  мірге келген. Праганы бұлайша 

ерекше атап, алыстан толғап отырған 

себебім, бұл қала  зінің әсем де 

бірегей сұлулығымен тамсандырады.  



З ТІЛІН СЫЙЛАМАЙТЫН 

АДАМ 

ЗГЕНІ ДЕ СЫЙЛАМАЙДЫ 

Жан-жағымның барлығы таңсық. 

с і р е с е   е ж е л г і   с л а в я н   т і л і н і ң 

негізінде қалыптасқан чех тіліне 

біраз уақытқа дейін құлағым үйрене 

алмай жүрді. Біз үшін әміршіл әрі 

ктемшіл к рінетін орыс тілінің 

«күші» әуежайдың арғы бетіне, 

яғни қалаға  ткен сәттен-ақ тау-

сыла бастады. Мұндағы халық тың 

80 пай ызға жуығы орыс тілін біл-

генімен, дүкенде, к шеде болсын, 

орыс тілінде тіл қатқан жанды ешкім 

елемейді де. Орыс тілі мен чех тілі 

де славян тілдері ғой, бұлары қалай 

деп таңғалуыңыз мүмкін. Алайда 

чех халқы осылайша тіл тазалығын 

с а қ т а п ,   о н ы ң   м е м л е к е т т і к   т і л 

деңгейінде 100 пайыз қалыптасуына 

барлығы бір кісідей атсалысып отыр 

екен. Біздің білетініміз, чех тілі мен 

орыс тілінің кейбір с здері мен 

тіркестері бірдей, тек жалғауларында 

ғана  згешеліктер бар. Жылына 

мыңдаған туристер ағылатын Чех 

рес пуб ли касы орыс тілін де, тіпті 

әсері күшті к ршісінің тілін – неміс 

тілін,  ха  лық аралық  ағылшын  тілін 

қолданбақ түгілі,  с з қолданысына 

да араластырмайды. Ағылшын тілін 

түсінбейтін қарт чехты кезіктірсеңіз, 

одан орысша ж н сұрағаннан г рі,  з 

тіліңізде с йлегеніңіз абзал. Сонда, 

ол сізді құрметтейді.  з тілін сыйла-

майтын адам  згені де сыйламайды 

деп есептейтін Чехия бір кездегі 

орыс ықпалын толығымен санадан 

сілкіп тастаған. Осы жерде әлі күнге 

дейін  қазақ тілін білуге де, үйренуге 

де құ лықсыз кейбір қандастарымыз 

ойға оралды. 

Чехия елінде мемлекеттік тілді 

білмей тәуір жұмысқа орналасуыңыз 

екіталай. Мұнда чех тілін білгендер 

ж о ғ а р ы   о қ у   о р н ы н ы ң   а қ ы с ы з 

б ліміне қабылданады. Егер ол  зге 

елден келген жас болса, чех тілінен 

емтихан тапсыруға міндетті. 



СЫРҒА ТОЛЫ ЕСКЕРТКІШТЕР 

Прага қаласының қай бұрышына 

бармасаңыз да бір құпия сыр мен 

тарихтың бары анық. Мұндағы 

тарихи ескерткіштерден бірнеше 

ғасырдың табын байқауға бола-

д ы .   С ә у л е т - қ ұ р ы л ы с   н е р і н і ң 

к п қ ы р л ы л ы ғ ы   з а р а   ү н д е с і п 

тұр. Ғимараттардан роман және 

готикалық стильдерді кездестіресіз. 

Барокко мен ренессанс дәуіріндегі 

нысандар кейінгі модерн, кубизм 

және деконструктивизм үлгісіндегі 

нысандармен қатар жарасып тұр. 

Влтаваны жағалай жарыса қоныс 

тепкен қаланың оң жағында атақты 

Ескі шаһар (Staré Město), Жаңа 

шаһар (Nové Město), еврей ауданы 

мен Жоғарғы шаһар (Vyšehrad) орын 

тепсе, сол жақ жағалаудан Прага 

шаһары (Pražský hrad), Шаһарлықтар 

ауданы (Hradčaný), Кіші шаһар (Malá 

Strána) және Петршин (Petřín) т бесі 

менмұндалайды. Бұл екі жағалауды 

XIV ғасырда салынған Карлов к пірі 

секілді бірнеше к пір жалғастырып 

тұр. Тас т селген жолдармен келе 

жатып, құдды бір ортағасырларда 

жүргендей сезімге б ленеді екенсің. 

Прага қаласының жаңа қала атанған, 

берітініректе салынған б лігін ара-

дүниежүзілік соғыс кезінде қаланың 

әуе шабуылдарынан аман қалуы да 

себеп болды. Тіпті Гитлердің  зі де 

мұндай сұлулықты қиратуға бата 

алмаған сыңайлы. 



СЕНІМ Ж НЕ УАҚЫТ ҚАДІРІ

Прагада к лік тығыны деген 

түсінік  жоқ. Адамдар таза әрі тарихи 

қаласын к біне жаяу аралағанды құп 

к реді.  Қоғамдық к лікке билетті 

аялдамаларда орналастырылған 

терминалдардан сатып аласыз.  

Ал к лікке отырғанда билетіңізді 

ешкім тексермейді. Бірақ ешкім 

тексермейді деп билетсіз жүргендерді 

кездестіру мүмкін емес. Сана-сезім 

еркі жайлы осы сәтте ойлана баста-

дым. Адамдар бір-бірін тексергеннен 

г рі, бір-біріне сену арқылы құрмет 

к рсететіндей. 

Б ұ л   е л д е   б о л а ш а ғ ы н а н   ү м і т 

күтер жастарға үлкен сенім артыла-

ды. Оның ішінде студент жастарға 

жүктелер парыз ерекше.  Сол сияқты  

шәкірт ұстаздан қорыққаннан не 

баға үшін емес,  зі үшін білім алады. 

Ал университеттер білімгерлерге 

бар мүмкіндіктерін жасаған. Че-

х и я д а   б і л і м   б е р у   с а л а с ы   т е г і н 

болғандықтан, шетелдіктер де оқи 

алады. Студент болмаса университет 

болмас еді, университет болмаса 

профессорлар мен оқытушылар 

да болмас еді. Сондықтан бұл елде 

студентке деген құрмет жоғары. 

Бұл студент пен оқытушылардың 

тілдесуінен-ақ байқалады. Алайда 

зінікін алға тартып, кеудені керіп 

жүрген студентті кездестірмейсіз. 

Чех дәмханаларының біріне бас 

с ұ қ қ а н ы м ы з д а ,   к ң і л   к т е р і п 

о т ы р ғ а н   б і р   т о п   ж а с қ а   к з і м і з 

түсті. Ашық-жарқын әңгімелесіп 

отырғандары жүздерінен байқалады. 

Киінгендері де қарапайым. Тіпті 

бейтаныс адамды да жылышырай 

танытып қарсы алады.  Тұрғындар  

қабағының түйіліп жүргенін байқау 

қиын.  Қандай жағдай болмасын 

жайдары күлкімен сізді  «Добри 

дэн», яғни «Қайырлы күн» деп 

қарсы алады. Тіпті к шеде қайыр 

сұрап отырған қайыршының  зі 

күлімсіреп отырады. Себебі бұл елде 

барлық адамдар әлеуметтік жағынан 

қорғалған, жұмыспен қамтылған. 

Ал қайыр сұрап отырғандар бұл 

жұмыс істеуге ерінетін жалқаулар. 

Оларға белгілі к лемде жәрдемақы 

да т ленеді.  

К ш е л е р   м ұ н т а з д а й   т а з а . 

Бұрын шетелде болып қайтқан 

таныстарымның айтқаны ертегі 

сияқты к рінетін. Себебі күніне 

м и л л и о н д а ғ а н   ж а я у   ж ү р г і н ш і 

тетін к шелер қайдан таза болсын 

дейтінмін. Прагаға қаншама турис-

тер ағылып келіп жатса да олар тәртіп 

жүйесін әбден ж нге келтіріп алған. 

Бұған қоса жан-жақтан нәпақа табу 

үшін келетін келімсектер де аз емес. 

Бірақ соған қарамастан, қоқысты кез 

келген жерге тастай салатын адамды 

кездестірмейсіз.  

«Уақыт алтыннан да қымбат» 

деген с з бар. Қазаққа да уақыттың 

қадірін білетін сәт жеткен сияқты.  

П р а г а д а   а я л д а м а д а ғ ы   к е с т е -

ден күткен к ліктің қай уақытта 

келетінін, діттеген жерге қай мезетте 

жететінін алдын ала біліп отыра-

сыз. Бір минут түгілі, бір секундқа 

кешігуге қақысы жоқ оның. Тіпті 

трамвайлар түнгі он екіден таңғы 4-ке 

дейін 15 минут сайын жүріп тұрады. 

Ал бізде қалай?! Оны  зіңіздің де 

ішіңіз сезіп отырған болар. 

К ңілге біраз жайды түйіп қайт-

тық. Алайда  з еліңе не жетсін. 

Б і р а қ   с о л а й   д е с е к   т е   з г е  н і ң 

жақсысын үйренсек, бұдан еш ұтыл-

майтынымыз анық. 

Ақбота ИСЛ МБЕК

АЛМАТЫ – ПРАГА – АЛМАТЫ

«Еуропа жүрегі»

«Еуропа жүрегі»



Қазақтың ұлттық тағамдары ұмытылып барады!..

Қашаннан қонақжай халқымыз 

үйге келетін мейманына 

деп қазы-қартасын, жал-

жаясын сүрлеп сақтаған. 

«Қырықтың бірі Қыдыр» деп 

келген қонақтың құт әкелеріне 

сеніп, бар жылы-жұмсағын 

дастарқанға жайып салып, 

риза қылып аттандырған. «Ас – 

адамның арқауы» деп асты қадір 

тұтқан. Демек, ұлт мәдениетінде 

дәм таттырудың тәлім-тәрбиелік 

мәні зор.  

Ұлт тағамдарының үлгі алуға 

тұрарлық тұстары жетерлік, олай 

б о л с а   ұ л т т ы қ   м ә д е н и е т і м і з г е 

икемдеп, ішер асымыздың  зін 

ұ л т т ы қ   с и п а т қ а   ү й л е с т і р і п , 

згелерге үлгі болуымыз керек. 

Қазіргі таңда шетелдік тағамдарды 

тұтыну еліктеушілігінен шыға ал-

май жүргеніміз жасырын емес. 

Ұ р п а ғ ы м ы з д ы ң     д е н с а у л ы ғ ы 

м ы қ т ы   б о л с ы н   д е с е к ,   ұ л т т ы қ 

тағамдарымызды, соның ішінде 

қ ұ р т ы м ы з д ы ,   ш ұ б а т ы м ы з д ы , 

а й р а н ы м ы з д ы ,   і р і м ш і г і м і з д і , 

бауырсағымызды, т.б. насихат-

тауымыз керек. Бүгінде мұндай 

тағамдарды қоғамдық тамақтану 

орындары түгілі, үйлерден де 

к п табыла бермейтіні анық. Аға 

ұрпақтың осы мәселеге мән беруі 

бекер емес. Қазыналы қариясы 

ж о қ   к е й   о т б а с ы л а р д а   ұ л т т ы қ 

тағамды ет пен жеті шелпек қана 

деп түсінетіндер бар. Бұл орайда 

отбасының ұйытқысымен мек-

теп табалдырығын аттаған бала 

оқу бағдарламасын терең игереді. 

С о н д а ғ ы   т е х н о л о г и я   п ә н і н д е 

тамақ жасау әдісін үйреткенде, 

ұлттық тағамдардан бастамайтыны 

таңғалдырады.  р елдің котлеттерін, 

бутербродтарын пісіріп, әбден 

ж а с   б у ы н н ы ң   б о й ы н а   ұ л т т ы қ 

асы секілді сіңісті болып кетеді. 

Мәселен, харчо к жесі, немістің 

бутербродтарының 4 түрінің дай-

ындау әдісі к рсетілген.   р елдің 

асханасы туралы берілген, соның 

ішінде қазақтың наурызк жесі ғана 

бар, жалпы ұлттық тағамдардың 

ерекшелігі мен етті дастарқанға 

тарту ретіне тоқталып, әрі қарай 

еттен дайындалатын шетелдік 

тағамдар (бифштекс, эскалоп, 

котлет, кәуап, гуляш, рагу, т.б.) 

оқытылады.  рине, ұлтаралық 

мәдениетті үйрену маңызды, десек 

те, ұлттық тағамдарды оқытуға 

басымдық беруіміз керек. 

Бірі – шетелдің тағамына, 

бірі – тіліне, киіміне, бірі – 

биі мен музыкасына еліктесе, 

зерттеушілердің  зі дәлелдеп бер-

ген, пайдасынан зияны басым 

шетелдік тағамдарды  тұтынуға 

бейімділік байқалады. Сондықтан 

ұлт ұрпағының ұлттық тағамға 

құштарлығын арттыру үшін от-

басында ұдайы әзірлеумен қатар, 

«Жарнама – хабарлама к зі» 

демекші, қала к шелеріндегі 

биіктен орын алған шетелдік 

ас-сусындардың орнына ұлттық 

тағамдардың жарнама беттерін 

о р н а л а с т ы р с а ,   з   н ә т и ж е с і н 

берері с зсіз.  сіресе, к пшілікке 

қызмет к рсететін қоғамдық 

тамақтандыру орындарында ас 

мәзірі жұртшылыққа кез кел-

ген асты танымал ете алады, 

сондықтан осы орындарды ұлттық 

тағамдарға бағыттау мен атын 

қазақыландыру да қолдан келер іс.

Ұ л т   ұ л т т ы қ   е р е к ш е л і г і м е н 

ғана танылады, бiзге қазiр ұлттық 

тағамдарымыздың танымалдылығы 

а у а д а й   қ а ж е т .   С о н д а   б ү к i л 

әлем қымыздың да, шұбаттың 

да, қазының да қазақтiкi екенiн 

бiлер еді және  иемдене алмас еді. 

Міне, ұлттық тағамдарымыздың 

бренд ретiнде қалыптасуына қол 

жеткізудің ұтымды жолы осы деп 

білемін. 

Шәрипа МҰҚАНОВА,

қазақ тілі мен әдебиеті 

пәнінің мұғалімі

Ақт бе облысы  

Қобда ауданы


20

№27-28 (1285-1286) 

10 – 22 шілде 

2015 жыл



Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   11   12   13   14   15   16   17   18   19




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет