Келісім министрлігінде тіркелген. Куәлік №2988-ж 2008 жылдың 25 наурызы

 
 
23 
бар  жақсылық    иесі    қазақтар  ауыз  әдебиеті  үлгілерімен  сусындап,  рухани 
мөлдір  бұлақ  көзі,  ғасырдан  сыр  шертетін,  Қазақ  атты  ұлы  дала  баласының 
тұрмыс-тіршілігінен сыр шертетін «Абай жолымен» жалғастырған. 
Кітаптар  тарихы  туралы  әңгіме  қозғау  –  басқа  іс.  Ал  бүгінгі 
тақырыптың  мәні  мен  мазмұнын  ашу  үстіміздегі  жылы  жарық  көрген  «1001 
түйін» (Алматы: «Полиграфия-сервис К»).  
Атамыз  қазақ  мақалдап  сөйлеп,  әңгіменің  мәнін  келтіруге,  сүбелі 
сөздер  ден  сыр  тарта  отырып,  айтар  сөздің  сәнін  келтіруге  шебер-ақ  болды. 
Иірімді ойды «жайлауда жайылған қотан қойды қораға иіре салған қойшыдай» 
қақпалай  келіп,  тыңдаушының  ой-сана  қоржынына  бір-ақ  салып  отырған. 
Қоржыны 
толған 
тыңдаушы, 
әлбетте, 
«тілегені 
алдынан 
іздемей-ақ 
табылғандай» күй кешіп, бір еңсесін тіктеп қалары анық.  
Ендеше  мақалдап  сөйлемесе  малы  түгел  болмайтын,  екі  сөзінің  бірі 
нақылмен  нақышталып,  ауызекі  айтылған  әңгімелерінен  сүзіліп,  тізіліп  қағазға 
түсірілген  автор  қарасөзді  сапырып,  қаймағын  қалқыған  қаламгер  ретінде  сан 
жылдар сыр сандығында сақталған, жан жүрегіңде жатталған қазынасын ағынан  
жарыла  отырып, ақтарып,  қолға  ілінгені  мен  ой  сүзгісінен  өткенін  оқырманына 
ұсынады.  Айшықты  ойлары  айқын  дүниенің  пәрін  аша  түседі.  Ғалия 
Қайдауылқызы  сөзбесікте  тербеткен  ой  перзенттерінің  тұщымдысын,  мәні  мен 
сәні  үйлескенін,  керектісі  мен  қажеттісін  іріктеп,  санадан  өткізіп  сұрыптап, 
оқырмандарына  ұсынып  отыр.  Автор  толқып  келген  ойларынан  абдырамай, 
еркін  билей  бастаған  еркін  сөздерін  тізіп,  маржандай  мөлдір,  лағылдай  таза, 
меруерттей бағалы, гауһардай қымбат сөздерін тұмарындай қастерлап, қадірмен 
оқырмандарына  құрметпен  ұсынады.  Сонымен  қатар  кітап  авторы  тоғыз 
толғанып,  тоқсан  рет  түйсініп,  «сөз  көгенін  сөгіп»,  сезім  мен  пейілден,  ықылас 
пен  ынтадан,  пайым  мен  пиғылдан,  толғаныс  пен  түйсінуден  туған  сан  алуан 
сөздерін  оттық  етіп  оқырманның  көкейіндегі  от-жалынға  тұтандырық  етіп 
ұсынады.  Санасында  саңлағы  бар,  көкірек  көзі  ояу  әрбір  оқырман  мөлдір 
бұлақтан су ішкендей шөлін қандырары сөзсіз.  
Автор  жазған,  сызғандарын  сұрыптап,  екшеп,  нақылдысын  зерлеп, 
ақылдысын  әрлеп,  салты  мен  санасына  жататынын  саралап, алуан  сөзді  аралап, 
қазақшасын  қазақшалап,  өзін-өзі  бағалап,  сөз  түсінер  алаштықтарды  жағалап, 
сөздерінің сөлін сығып, мәнін ұғып, оқыған сайын ойланып, өткен-кеткенді ойға 
алып,  шұқшия  қарап,    сөз  толқындарынан  аулаған  балықтай  тізіп,  тереңіне 
бойлап, қолына ілінген сөз-шабақтарын шалқар көлге қайтадан шашып жібереді.  
Табиғаты  да  мамандығы  да  журналист  қаламгер  қасиетті  топырақ 
Қайнар  аулы,  Райымбек  ауданы,  Нарынқол    топырағында    дүниеге  келген. 
Аудандық  радио-дикторы,  жергілікті  халық  театры  сахнасының  сәні,  көпшілік-
мәдени  шаралардың  сценарийсі,  қоюшы  режиссері  бола  жүріп,  еліміздің 
таңдаулы  оқу  орындарының  алғашқысы  қарашаңырақ  Қазақ  мемлекеттік  
ұлттық университеттің журналситика факультетін бітіреді..  
Ол  1985 жылдан   ұлт  ұрпағының  бесігі-білім  ошақтар  мектептен  тыс 
тәрбие  жұмыстарына  белсене  араласады.  Ғалия  тәрбие  мен  білім  жайлы  өзекті 
ойларын  Отандық  ақпарат  құралдары  арқылы  өзекті  тақырыптар  ретінде 
оқырман мен тыңдарман назарына ұсынып келеді.  

 
 
24 
1990-2001  жылдарыда  Қазақстан  мұсылман  әйелдері  ҚБ-нің  негізін 
қалаған  көшбасшылардың  бірі  болып  танылған  Ғ.Қайдауылқызы  біраз  уақыт 
«Алтын қазық» журналының Бас редакторы қызметін де атқарған. Қазір «Алтын 
арқау» мәдени-этнографиялық қоғамдық бірлестігінің төрайымы бола жүріп, ҚР 
Білім  беру  ісінде  үздік  атанған  тәлімгер,  аяулы  ана,  асыл  жар,  мейірімді  әже  – 
бақытты  ғұмыр  иесі.  Қаламы  мен  инесін  тең  ұстаған  аялы  жан  қазіргі  уақытта 
сөз өнерінің де өрісін кеңейте түсуде.  
Ғалия  Қайдауылқызы  қазақ  әйелдерінің  қастерлі  бас  киімі  кимешек 
үлгілерін  қайта жаңғыртып,  заманауи  үлгілерін  тұтынушыларға  ұсынып  келеді. 
Сұранысқа  бек  ие  болған  жәдігер,  құнды  бұйым  бүгінде  шетелдіктердің 
сұранысына  да  молынан  ие  болып  отыр.  Барды  бағалап,  бүгінгі  ұлттық 
құндылықтарымыздың қатарынан көрінетін бұл киім үлгісі қазақ мәдениеті мен 
салт-дәстүрінің сақталуына өз үлесін қосуда.  
Көргенінен  көзақы  алмаса  да,  естігенінен  «сөзақы»  алатын  Ғалекең 
сөз  қумайды,  сөз  оны  іздеп  табады.  Ол  тек  көкейге  келгенін  көгендеп,  көмейге 
тірелген  тіркеп,  жинайды,  топтайды,  терең  талғам-ой  елегінен  өткенін 
оқырманына сөзден шашу етіп шашады.  
Табиғатынан  байсалды  мінез,  салмақты  ойдың  иесі  Ғалияның 
болмыс-бітімі,  арман-мақсұты  -  халқына,  ұлт  ұрпағына  сөзден  сарай,  тіркестен 
мекенжай, сөйлемнен күмбез орнату.  
Ол өзін өлең өргенмен ақынға, кимешек тіккенмен шеберге теңемейді. 
Жанға  дәру,  дертке  шипа  іздегендерді  «қол  ұшық»  жасағанмен  емші,  сценарий 
жазғанмен  режиссер  деп  білмейді.  Абысынға  келін,  үлкенге  қарындас,  кішіге 
апа  болған  Ғалия  барынша  қарапайым  мінез  иесі,  осы  қарапайымдылық  оның 
қасиетін, кісілігін, кішілігін, ұлылығын арттыра түскендей. 
Барынша  өн  бойынан  ізгілікке  орын  берген  ақынның,  жан  жүрегі 
жомарттыққа  да  кенде  емес.  Бұл  –  оның  бір  қыры.  Ғалияның  жағымды  үні, 
жайдары  мінезі,  салиқалы  сөзі,  жылуы  мол  жүзі  айналасындағыларға  нұр 
шашып тұрғандай. 
Қазаққа  тән  «білгенін  бір  тоғызға,  білмегенін  тоқсан  тоғызға» 
балайтын  қаламгер  саналы  ғұмырын  халқына,  ұлт  ұрпағына  арнап  келеді. 
Кітаптың  авторы  ақы  сұрамайтын  ақ  қағазға  түсірген  ақ  қанатты  жырлары  мен 
ой-санасында өрілген  өміршең  өлеңдерін,  жинап-терген  нақышты  сөздерін  қара 
сия арқылы «хатқа түсірген». 
Көп  оқырманның  бірі  ретінде  автор  түйіндеген  мың  бір  тізілген 
тіркестерді    әркім  өз  жанынан    іздесе  игі  ниет,  ізгілікті  іс  болар  еді.  Ойдың 
көрінісі  болып  табылатын  тіл  мәселесі  туралы  автор  перзенттік  парыз  бен  ана 
тілі  алдындағы  парызын  тең  көреді.  Оған  дәлел,  аталмыш  кітаптың  7-бетінде: 
«Ана  тілің  –  анаңның  ақ  сүтіндей  арқалайтын  парызың,  ал  парыз  ете  алмасаң, 
өмір бойы өтелмейтін қарызың» дейді.  
Кітап  авторы  сонымен  қатар,  6-бетте:  «Қалам  –  қарулардың 
қарулысы,  қағаз  –  төзімдінің  төзімдесі»  деген  түйінді  ойын  оқырманға  мына 
сөздермен  дәлелдеп  береді.  Өйткені  дейді  ол:  «ауыздан  шыққан  оқтай  сөздің 
обал-сауабын  қайыспай  қатарласа  көтереді».  Шын  мәнінде,  адам  кейде  топ 
ішінде  жабырқап,  көп  ішінде  жалғызсырайтын  кезі  болады.  Сол  сәтте  ақ  қағаз 
және  қара  сия  көмекке  келіп,  ешкімге  айта  алмаған  асыл  ойларды  ақ  параққа 

 
 
25 
түсірген  әлдеқайда  тиімді,  өйткені  ол  көпке  жетеді.  «Тілдің  түнекке  түсуі  – 
ұлттың  сынаққа  түсуі»  -  деп  толғанып,  «Ізеттілікті  тектіліктің  айнасына» 
балаған  Ғалия  «Атасын  ұмытқан  ұрпаққа аталы  сөз  не  керек?!»  деп  түйіндейді. 
Ұрпақ  тәрбиесіне  көбірек  көңіл  бөлетін  Ғалия  қазақ  ұлтының  болашағы  ұл-
қыздарымыздың  келеңсіз  қылығына  қынжылып,  жақсы  істеріне  сүйсінеді,  27-
бетте:  «Тастанды  бала  тастан  жаратылмайды,  тас  бауыр  пенделерден  пайда 
болады» 
десе, 
тірі 
жетімдер 
мен 
тұл 
жетімдер 
мейірімсіздік 
пен 
қайырымсыздықттың жемісі екенін қынжыла жазады. 
Кітап  мазмұнында  кездесетін  қазаққа  берілген  сипаттама  былай 
сабақталады:  Қазақта  қасиетті  үш  нәрсе:  шаңырақ,  босаға,  дастарқан.  Үш  мін: 
жалқаулық,  аңқаулық,  дарақылық.  Үш  сырқат:  бақталас,  тақталас,  қызғаныш. 
Иә,  бұл  пікірді  ешкім  де  жоққа  шығармас,  ойлы  оқырманға  ой  түрткі  болар 
қазаққа  тән  құндылықтар.  Әрбір  халық  ұлттық  салт-сана,  дәстүр-ғұрыптарымен 
өміршең.  Ал  автордың  158-бетте  берілген:  «дәстүрсіз  халық  –  дәрменсіз 
тобыр»... деген түйінді  ойын сана елегінен өткізсеңіз, шын мәнінде, халық, ұлт, 
этнос  өзінің  болмыс-бітімін  салт-дәстүрі  арқылы  дәріптейді,  олай  болмағанда, 
ол  ешкім  де  емес.  Халықты  көпке  балап,  киелі  санайтын  автор  ешқашан 
халықтан ұлық емес екендігін: «көпке ақыл айтпа, ақылдас» деп түйіндепті. 
«Өнер  алды  –  қызыл  тіл»  деп  ой  топшылаған  ұлы  Абайдың  рухани 
ұрпағы  ретінде  Ғалия:  «Сөзден  қазына  жиған  адам  –  ең  бай  адам.  Сөздің 
қазынасын  саралай  білген  –  дана,  орнымен  қолдана  білген  -  әулие.  Әлемдегі 
әрекеттердің  басты  қозғаушы  күші  –  сөз»  дейді.  Келіспеске  уәж  жоқ.  «Сөз  бас 
жарады,  бас  жармаса,  тас  жарады»  –  ежелден  келе  жатқан  қағида.  Қазақ  деген 
өміршең  халықты  сөз  арқылы  әлем  танып,  келісім  орнап,  өзгелер  тамсануда. 
«Қазақтың  тілі  тілмаштар  жоқ  жаугершілік  заманда  да  елді  қорғап  жауды 
сескендіретін, қанжардан да өткір қару болды» (100-бет). 
Ал  Ғ.Қайдауылқызының  саясат  мәселелерімен  қатар,  өнер,  білім, 
әдеп, 
ұлттық 
психология, 
этнография, 
қолданбалы 
ұлттық 
қолөнер 
құндылықтары  жайлы  жазған  түйіндерінің  шешуін  өз  жаныңыздан  тапқыңыз 
келсе, «1001 түйін» кітабын оқыңыз.  
«Ұлтын  ойлаған  –  жұртын  ойлайды,  ұртын  ойлаған  –  мұртын 
майлайды»  (82-бет),  жаһандану  атты  алып  та  жұтқыншағы  кең  құбылыстың 
айласына алданып, жақсы мен жаманды ажырата алмай, әйтеуір халқын ойлаған 
қалаулы атанып, мұртын майлағандар жұртына жақын болса екен деп тілейміз. 
Адамзаттың  өмір  сүру  кезеңінде  кеше  біткен,  бүгін  бітірер,  тіпті 
келешекте  де  бітірерлік  істердің  басы-қасында  кемел  саясат  болған  және  бола 
берері  анық.  Автор:  «Саясаттың  кемелі  –  ұлтты  сақтау  саясаты»  деп  ой  түйеді. 
Ендеше  «Бір  кітап  –  бір  әлем,  көп  кітап  –  өркениет»  деп  ой  түйіп,  біз  де  өз 
кезегімізде,  кітаптың  рухани  мол  мұра,  байлықтың  бір  парасы  екендігі  жайлы 
пікірімізді  оқырманға жеткізуге асықтық. 
 
 
 
 
 
 

 
 
26 
Шахин А.А. 
 
КОННОТАТИВНЫЙ АСПЕКТ СЕМАНТИКИ ЛЕКСИЧЕСКИХ ЕДИНИЦ 
 
В  статье  рассматривается  коннотативный  аспект  семантики  слова, 
связанный  с  выражением  эмотивно-оценочного  отношения  говорящего  к 
обозначаемому  и  со  стилистической  окраской  языкового  выражения,  вместе 
создающими экспрессивную его окраску.  
 
In the article the connotative aspect of the semantics of the words associated 
with  the  expression  of  emotion-appraisal  of  the  speaker's  attitude,  and  denoted  by 
stylistic coloring of linguistic expression, together creating expressive of his color. 
 
Субъективная 
речевая 
природа 
коннотации 
противопоставлена 
объективному 
содержанию 
языковых 
единиц, 
ориентированному 
на 
когнитивную  функцию  языка  [1,  с.  236].  Существуют  различные  определения 
коннотации.  Например,  В.И.  Шаховский  считает,  что  коннотация  это  – 
совокупность достаточно разнородных семантических элементов, среди которых 
находятся 
экспрессивные, 
эмотивные, 
оценочные, 
стилистические, 
прагматические ассоциации [2, с. 3].  
 В  работе  В.Н.  Телия,  посвященной  специальному  исследованию 
коннотативной  части  семантики,  коннотация  определяется  как  «семантическая 
сущность, узуально или окказионально входящая в семантику языковых единиц 
и выражающая эмотивно-оценочное и стилистически маркированное отношение 
субъекта речи к действительности при ее обозначении в высказывании, которое 
получает на основе этой информации экспрессивный эффект» [3, с. 5]. 
 Соотношение  логического  и  чувственного  начала  в  самом  процессе 
номинации  вещей  и  понятий  является  важной  проблемой.  Как  свидетельствует 
наше  исследование,  не  только  наша  повседневная  речь,  но  и  наука  широко 
пользуется подобного рода «чувственными» наименованиями. С.Л. Рубинштейн 
писал:  «Если  в  единстве  интеллектуального  и  аффективного  эмоциональность 
подчинена  контролю  интеллекта,  включение  чувств  придает  мысли  большую 
напряженность и остроту. Мысль, заостренная чувством, сильнее убеждает, чем 
«объективная», равнодушная, безразличная мысль».  
Эмоции  часто  находят  свое  лингвистическое  выражение  в  и  различного 
рода  метафорах.  По  мнению  В.Ю. Апресяна,  метафора  является  основным 
средством  выражения  эмоций  в  языке,  поскольку  «эмоция,  чувство  –  это  нечто 
непосредственно  не  наблюдаемое  и  не  поддающееся  вербализации.  Поэтому 
говорить  об  эмоции  можно,  уподобляя  чему-то  наблюдаемому  и  известному  – 
например, какому-то физиологическому или физическому явлению» [4, с. 9].  
 Н.М.  Разинкина  в  работе  «Стилистика  английской  научной  речи. 
Элементы эмоционально-субъективной оценки» [5] доказала, что эмоционально-
оценивающая реакция не только соответствует природе научного мышления, но 
и  является  его  необходимым  элементом.  В  своей  работе  автор  говорит  о 
разграничении 
понятий 
«эмоциональное 
значение» 
и 
«эмоциональная 
окрашенность»:  «Эмоциональное  значение  и  эмоциональная  окрашенность 

 
 
27 
слова,  представляя  собой  гомогенные  явления,  указывают  аффективную 
эмоциональную  реакцию  человека.  Первое  выражает  понятие  о  чувствах 
человека  непосредственно  (восхищение,  ужас);  вторая  появляется  в  слове 
опосредованно  в  связи  со  спецификой  предметно-логического  значения  слова, 
создавая 
вокруг 
него 
ареол 
субъективно-чувственного 
отношения 
(положительного  или  отрицательного)»  [5,  с.  22].  В  дальнейшем  мы  также 
разграничиваем эти понятия в нашем исследовании.  
 Изучение  языка  научных  работ  Л.Н.  Гумилева  раскрывает  новые 
стороны,  связанные  с  проблемой  становления  и  развития  той или иной  области 
исследования.  Всякое  употребление  слов  в  ином  контексте,  чем  тот,  который 
определяется оттенком их группы, может вызвать тот или иной стилистический 
эффект.  Эмоционально-экспрессивная  лексика  представляет  собой  тот  пласт 
словарного  состава  языка,  который  связан  с  человеческими  чувствами  и 
выражает  положительное  и  отрицательное  отношение.  Например,  для 
выражения  гнева,  недовольства  автор  использует  определения  –  безобразное, 
возмутительное;  передать  вербально  состояние  человека,  испытывающего 
страх,  помогают  сочетания  типа  –  ужасное  видение,  страшная  картина;  свое 
презрение  он  выражает  словами  –  бездарность,  посредственность,  довольно 
часто и слово обыватель обретает в контексте негативную окраску; восхищение 
передается  качественными  прилагательными  широкой  семантики  типа 
потрясающий,  прекрасный,  восхитительный,  роскошный,  изумительный  и  т.д. 
Подобные  прилагательные  вносят  крупный  вклад  в  формирование  ресурсов 
эмоциональной  лексики.  Особое  место  в  научном  дискурсе  Л.Н.  Гумилева 
занимает  группа  слов,  выражающих  эмоциональную  оценку  предметов  и 
явлений - подхалимы, солдафоны, доносчики.  
 Первая  глава  монографии  «Этногенез  и  биосфера  Земли»  называется 
«Боязнь  разочарования».  Уже  само  это  название  глубоко  эмоционально. 
«Боязнь»  означает  –  беспокойство,  страх  перед  чем-нибудь  [6,  с.57]. 
«Разочарование»  –  чувство  неудовлетворенности  по  поводу  чего-нибудь 
несбывшегося,  не  удавшегося,  не  оправдавшего  себя  [6,  с.  653].  Эти  слова  в 
языке  служат  для  обозначения  чувств.  Обращение  к  контексту  позволяет 
объяснить,  чего  опасается  ученый:  он  не  желает,  чтобы  его  «жизнь  прошла 
даром» из-за того, что написанная им книга оказалась «скучной, бессмысленной 
и  ее  никто  не  читает»,  «это  так  страшно,  что  необходимо  принять  все  меры 
для  избежания  такого  результата».  Далее  автор  иронизирует  по  поводу 
требований  к  написанию  научных  работ:  «Задача  автора  – выписать  как  можно 
больше цитат из источников, сложить их в каком-либо порядке и сделать вывод: 
в  древности  были  рабовладельцы  и  рабы.  Рабовладельцы  были  плохие,  но  им 
было хорошо; рабы были хорошие, но им было плохо. А крестьянам жилось еще 
хуже» [7, с.10]. 
 С  помощью  эмоционально-экспрессивной  лексики  Л.Н.  Гумилев 
достаточно  свободно  и  наиболее  полно  может  выразить  переживаемые  им 
чувства  и  эмоции.  Широко  представлены  в  текстах  Л.Н.  Гумилева  различные 
восклицания,  которые  передают  эмоциональное  содержание  в  конкретном, 
расчлененном  виде,  и  потому  однозначны  –  они  служат  дополнительным 
средством  подтверждения  аргументации:  «Да!»  «Нет,  и  еще  раз  нет!»  «Именно 

 
 
28 
так!»,  «Он  прав!»  и  другие.  Обратимся  к  конкретным  примерам, 
препарированным из научных текстов автора.  
 «Есть  ли  между  творениями  природы  и  человека  принципиальная 
разница? Да! Элементы природы переходят друг в друга» [7, с.14]; 
 «Можно ли считать, что этнография вышла из поля зрения географии и 
всецело принадлежит сфере исторических наук? Нет, и еще раз нет!» [7, с.16]; 
 «Историк климата Э. Леруа Ладюри отметил… Он прав!» [7, с.43]; 
 Проверяя тезис, выдвинутый коллегой, Л.Н. Гумилев пишет: «По логике 
его  постулата,  люди,  способные  к  изучению  языков,  должны  принадлежать 
одновременно  к  нескольким  этносам.  Это  нонсенс!  Ведь  не  стали  же  А.С. 
Пушкин и его друзья французами!» [7, с.54];  
 «Ну разве можно представить себе Ричарда Львиное Сердце, служащего 
заупокойную  мессу  по  Генриху  II,  которого  он  довел  до  инфаркта?..  Ведь  это 
бред!» [7, с.60]; 
 «Можно ли, сделав усилие, сменить свою этническую принадлежность? 
Нет!» [7, с.70]; 
 «Причина  свирепства  норманнов  была  неясна  еще  их  современникам. 
Первая  гипотеза  объясняла  этот  феномен  как  кару  Божью  за  грехи  людей. 
Однако  до  9  в.  и  после  9  в.  люди  также  заслуживали  кары,  но  норманны  не 
принимали в этом участия. Нет, что-то не то! [7, с. 84-85];  
 Проанализировав  теорию  К.  Ясперса  –  своего  коллеги,  Л.Н.  Гумилев 
заявляет:  «Мне  концепция  Ясперса  не  нравится.  Я  хочу  думать  иначе!»  [7, 
с.477]. Глава, в которой сделаны такие выводы, называется «НЕТ!»;  
 «А могло ли быть иначе? Конечно!» [7, с.295].  
 Выражения типа «К счастью», «Увы!»  «Тупик!»,  «К сожалению» могут 
выражать  разнообразные  (в  том  числе  и  противоположные)  эмоции.  Поэтому 
распознавание  их  читателем  может  осуществиться  только  в  рамках  контекста, 
например:  «История  –  это  граница…  к  счастью,  мы  знаем  чего  –  социальной 
формы движения материи и четырех природных» [7, с.36];  
 «Но,  увы,  как  нельзя  построить  дом  без  фундамента,  так  невозможно 
дать обобщение без предварительного расчленения» [7, с.33];  
 «Для  того,  чтобы  их  интерпретировать, нужна  философема,  постулат, а 
это нарушает принцип индуктивного исследования. Тупик!» [7, с.26]. 
 «К  сожалению,  нет  никаких  указаний  на  возможную  методику 
исследования» [7, с.39]. 
 В  научных  текстах  Л.Н.  Гумилева  встречаются  слова,  которые 
нормативные  словари  маркируют  ограничительными  обозначениями  «прост.», 
«разг.»,  что  указывает  на  их  своеобразную  окрашенность.  По  мнению  В.Г. 
Костомарова,  в  современном  мире  это  не  обозначает  запрет  на  применение 
указанных слов вне соответствующей сферы и среды, «уже фактом регистрации 
в словнике эти слова допущены, занесены в литературный канон» [8, с.31].  
 Например,  Л.Н.  Гумилев  использует  просторечную  частицу  «авось»  в 
научном  тексте  для  выражения  надежд  простых  людей:  «Этническая  пестрота 
северо-восточных  окраин  Киевского  каганата  способствовала  политеизму,  т.е. 
мировоззрению  сверхтерпимости,  когда почитают не  только  своего  племенного 
бога, но и соседних, авось помогут» [7, с.357].  

 
 
29 
 «А  коль  скоро  так,  то  они  являются  элементами  структурно-системных 
целостностей»  [7,  с.12]  –  устаревший  и  просторечный  союз  «коль» 
употребляется в значении «если».  
 «Взаимное  непонимание  усугублялось  уверенностью,  что  и  понимать-
то нечего» [7, с.22] – употребив данную частицу, автор подчеркнул, выделил в 
высказывании  мысль  об  ограниченности  познаний  отдельных  людей:  довольно 
часто человек, не обладающий запасом знаний, считает, что знает все.  
 «Ну,  можно  ли  изучать  эскимосов,  не  замечая  их  охоты  на  морского 
зверя?»  [7,  с.53]  –  в  данном  контексте  частица  выражает  утверждение  при 
некотором  недовольстве  и  готовности  возражать  или  обсуждать,  что  указывает 
на ее просторечное употребление. 
 Употребление  эмоционально-оценочной  лексики  имеет  своей  целью, 
кроме  прочего,  выразить  отношение  пишущего  к  предметам  и  явлениям 
действительности,  а 
также 
к 
отдельным 
личностям 
(реальным  или 
вымышленным).  Например,  для  характеристики  некоторых  исторических 
личностей  и  литературных  героев  Л.Н.  Гумилев  употребляет  слова  с  ярко 
выраженной экспрессивной оценкой, которая может варьироваться от дружеско-
ироничной  (купчики,  мужики,  лентяи,  транжиры)  до  негативно–ироничной 
(холуи, посредственности, подхалимы).  

жүктеу/скачать 1,23 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: