Кіріспе курстық жұмыстың өзектілігі
жүктеу/скачать 102,56 Kb.
|
| 2.1 Сезім түрлері
Адам сезімінің көріністері әрқилы: қарқынды да ұзаққа созылған, созылыңқы бірақ әлсіз (қайғы); күшті бірақ қысқа мерзімді (қуаныш); болуы мүмкін. Сонымен бірге сезімдер тереңділігі, саналылығы, тектілігі пайда болу және сөну шарттары, денеге әсері, даму желісі, бағыты, көріну тәсілі, т.б. жағынан әрқилы сипатты келеді. Сезімнің ішкі жайылу аймағы мен сыртқы әрекетіде бірдей емес. Субьектив толғаныстарға байланысты сезімдер екі топқа бөлінеді: тіршілік қажеттіліктерді қанағаттандырып, рахатқа бөлуші ұнамды сезімдер; тіршілік қажеттіліктердің орындалмауынан қанағаттанбау кейпіне түсіретін жағымсыз сезімдер. Орындалып жатқан адам қажеттіліктерінің деңгейне орай сезімдер қарапайым және күрделі келеді. Қарапайымдары-ашу, қорқыныш, уайым, қызғаныш, күндеушілік т. б.; күрделілері-моральдық, эстетикалық және отан сүйгіштік. Көріну әлпетіне орай барша эмоцияналдық қалыптар келесідей түрлерге жіктеледі: көңіл-күй, кейіп, эмоция, аффект, стресс, фрустрация, құмарлық, жоғары сезімдер. Көңіл – субьектіге қандай эмоционалды реңкті сақтап қалуға не жоюға ықпал жасаушы психикалық процестің ерекше сигналдық түрі: кейбір түр – түс, дыбыстар, иістер өздерінің негізгі мәніне байланыссыз біздің есімізге түсуден жағымды нежағымсыз сезімдер туғызады. Мысалы, жақсы ән, тәтті тағамның өзі де ұнамай қалуы мүмкін. Мұның бәрі біздің сол сәттегі көңілімізге байланысты. Егер көңіл тұрақты жиіркенушілікпен ұштасса, бұл идиосинкразия сырқатының белгісі. Көңілге қоршаған ортадағы заттар мен құбылыстардың жиі кездесетін пайдалы не зиянды тараптарының жалпыланған бейнесі қалыптасады. Осының арқасында көңіл күтілген әсер жөнінде оны бұрынғы естегі ақпараттармен салыстырып отырмастан, күні ілгері шалт шешім қабылдауға көмегін тигізеді. Көңіл көбіне субьектив сипатқа ие: қызықты кітап, сыпйы сұхбаттас т.б. бір адамда жақсы сезім тудырса, екінші тұлғаға жақпай қалуы әдеттегі құбылыс. Көңіл сипаты іс-әрекеттің желісіне де байланысты. Қажетті бастауында ұнаған іс, бірақ өзінің ұзаққа созылғандығынан адамды жалықтырып, көңілсіз күйге түсіретіні белгілі. Сырттай байқала бермейтін адам көңілін танып, оны орнымен пайдаланса, жеке не қоғамдық еңбек, оқу жемісті нәтижесін береді. Кейіп – біраз уақыт бойы адамның көңілін билеп, мінез-құлыққа әсер ететін жалпы эиоциялық күй. Өмір тіршілігінде адамның сезімі бір обьектіге бағытталып, оған қуанады не күйзеледі, біреуді сүйеді, бір нәрседен шошиды. Адам кейпінің көрінісі белгілі сезімге, себептерге байланысты. Мысалы, ұнамсыз хабар естіген адамның көңілі түсіңкі болып, оның бойын қобалжу, уайым билейді. Жұмысы сәтті болып, реттеле бастаса, оның көңілі тасиды, шаттық лебі ұзаққа созылады. Адам кейпі тіршілік жағдайына байланысты құбылмалы болып отырады. Егер адам шаршап шалдығып, ауырып жүрсе оның кейпі солғын болады. Ал дені сау, ұйқысы қанық, көңілі көтеріңкі болса, адам мәз болып, жадырай түседі. Адамның кейпіне табиғат көрінісі, жыл маусымдары, ауа райы сияқты құбылыстарда айтарлықтай әсер етеді. Рухани байлығы мол, мақсат-міндеті айқын адам ауыр жағдайларға да мойын ұсынбай, өмір сүріп, жұмыс істей алады, өзкейпін меңгеріп, оған иелік етеді. жүктеу/скачать 102,56 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|