Коммуникация
жүктеу/скачать 11,31 Mb. Pdf көрінісі
|
1 тер-минасова
| “ Независимая газета.
20.11.1996. дан нейін оны сөндіріп, сол ерлігі үшін марапатталатын өрт сөндіруші қызметнер ретінде устайсыз». Буған ашуланған Или- еску мырза өзінің қарсылас әріптесімен «сен» деп сөйлеседі. Бул фант Константинесну мырзаның сол кездегі президент Илиесну мырзаға еснерту жасауына негіз болады. «Біздің мамандардың жорамалы бойынша, халық президенттінне үміткер Константи- неснуді қолдап, оған дауыс берушілердің пайыздық нөрсеткішін бірнеше есе арттырып жіберген».25 Көптеген тілдерде орыс тілі сияқты «ты» және «вы» форма- сы тілдік қолданыста стилистикалык, реңктерімен ерекшеленеді. Мәселен, швед тілінің оқулықтарында Ресейден келген саяхатшы әйелден шетелдік паспорттағы түсінбестікке байланысты жергілікті полицейлердің жауап алғаны туралы мәтін беріледі. Полиция бөлімшесінде орыс қыздан жауап алу незінде незенші оған «сен» деп сөйлейді. Швед тілінде бул қалыпты жайт: егер қызға сіз деп сөйлесе, онда полицей оны нінәлі санайды. Ал орыс тілінде керісінше уғынылады. Милиционердің тарапынан «сіз» деп сөйлеу - қурмет нөрсетудің, ал «сен» формасын қолдану дөренілік танытудың белгісі саналады. Дегенмен оның өзі инто- нацияға тікелей байланысты. Орыс студенті Татьяна Козлова «Язык как орудие культуры» атты эссесінде үлкен кісілерге «сіз» деп сөйлеудің тәрбиелік мәні туралы былай деп жазады: Usually teferring to a person as «Вы» «СІЗ» деп сөйлеу арқылы біз өзіміздің адамдарға деген қүр- to people who our respect. Traditionally we метімізД' көрсетеміз. дәстүрлі тәрбие бойынша біз өзімізден _ , , , , , үлкен кісілерге «сіз» деп қана сөйлесек, осы тілдің көмегімен say «ВЫ» Who are older than we are (thus, кішкентай балаларға уЛкен кісілерді сыйлап қүрметтеуге үй- through language children learn to respect ретеміз. elderly people from the very beginning) Ары қарай өз оқуын дат университетінде жалғастырған студент сол елдің тілдік ңолданысындағы «сен» формасының қалыптасуы туралы ойын бөліседі: Du (сен) формасы «Ье» (вы) тулғасын XX ғасырдың 60-жыл- дары жастар төңнерісі негізінде тілден ығыстырып шығарады. Буған үлнен кісілердің жастарға ерніндін бермеуі, студенттердің университет әкімшілігі тарапынан қысым көруі, жене тулғаның ерніндігі, жастардың өмір сүру салтын таңдаудағы ерніндігі сын- ды авторитарлық жүйеге қарсы жүргізілген қозғалыстар негіз болды. Бұл қозғалыс Вьетнамдағы соғысқа қарсы наразылық ша- расын уйымдастырумен сәйнес келген болатын. 1970 жылдың аяғындағы оқигалар тынышталған сияқты еді, алайда мәдени фактінің тілдегі нөрсетніші ретінде Даниядағы жас ереншелін- тері әртүрлі адамдар арасындағы қарым-қатынасы формалды түрде өзгеріп, барлығы du формасын қолданады, қурмет нөрсету 187 белгісі ретінде танылған be түлғасы тілдік қолданыстан шығып қалды. Дания университетінде студенттер мен профессорлар бір-бірін аты-жөні бойынша атап, сөйлесиенде «сен» бірлігін қол- данады. Татьяна Козлованың өзі мәдениеттегі бұл бөгетті жеңе алмаға- нын, өз оқытушыларының аты-жөнінің алдына «Professor» сөзін цосып айтатыны туралы жазады. Оның пікірінше, be формасы қол- даныстан шығып, жіктеу есімдігінің бір ғана анайы түрі (салысты- рыңыз: ағылшын тілінде керісінше «though», «ты» шығып қалған) сақталған. Әрине, тілдік қатысымдағы бұл үдеріс Данияның қазіргі әлеуметтік өміріне үлкен әсерін тигізіп отыр. Үндістаннан оқуға келген ММУ студенті Ресейде орыс балала- рының өз ата-аналарына «сен» деп сөйлеуі туралы айтып, мәдени шок алғанын жазады. Өйткені Үндістан мәдениетінде өзінен үлкен кісілердің бәріне (тіпті жақын туысы болса да) «сіз» деп сөйлеу дағ- дысы қалыптасқан. жүктеу/скачать 11,31 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|