Коммуникация
жүктеу/скачать 11,31 Mb. Pdf көрінісі
|
1 тер-минасова
| «... the same in the case when the Russians
use the second person pronoun "ты" for all relatives. I was shocked for the first time when I heard a small boy playing in the park, calling his mother by "ты". Then I accepted it. In our culture, if a person is older than you, you always have to use the equivalent form of. When of my Russian friends visited me and I addressed my motter using «вы», which is absolutely normal she was shocked. Then she further added to my knowledge than if they used «вы» fjr their close relatives the latter might even feel insulted» . Орыс тілінде «сен» немесе «сіз» қолданысының қаншалықты маңызы бар екенін мына деректер дәлелдей түседі: Кеңес Одағы незінде АҚШ-тың улттық қауіпсіздік агенттігі Саяси бюро мү- шелері Кеңестер Одағы билігінің әлсіз тустары туралы ақпарат алу үшін өте көп қаражат жумсайды. Агенттін Политбюро мү- шелерінің «кімге сен деп сөйлейтінін», «бұйрықты қандай тонмен 26«3автра» газеті, 1998, беретінін» маңызды санаған.26 № 4 3 (2 5 6 ). Ағылшын тілінде «сен» және «сіз» жіктеу есімдіктерінің бала- масы жоқ «уои» нүсқасы қолданысқа түскен. Бүл тілдік бірлік сол тіл өкілдерінің бір-біріне деген ресми қарым-қатынасын сақтауға негіз болады. Мұғалім өз оқушысына, оқушы өз мұғаліміне, гене рал қатардағы жауынгерге, жауынгер өз генералына - барлығы бір- бірімен сөйлескенде, осы «уои» лексемасын кеңінен ңолданады. Барлығы тепе-тең, барлығы әділетті. Яғни сөйлеу арқылы көрінетін Орыс халқының өз туыстарына «сен» деп сөйлеуі мені қатты таң қалдырды. Саябақта ойнап жүрген кішкентай баланың өз анасына «сен» деп сөйлегенін естігенде қатты қапа бол- дым. Біздің мәдениетте өзіңнен үлкен кісілердің барлығына «сіз» деп сөйлеу қалыптасқан. Менің еліме қонаққа келген орыс құрбыларымды анама «сіз» деп сөйлеуім оларды ерек- ше таң қалдырған еді. Қурбыларым «егер біз жақын туыста- рымызға «сіз» деп сөйлейтін болсақ, олар бізге ренжиді», дегенді айтты. 188 демократия: сен, сен деп ешкімді қорлай алмайсыз, бұл бірлікті шатастырып қолдансаңыз да, ешкімді бақытты ете алмайтыныңыз анық. Осылайша ағылшын тілінде сөйлеушілер орыс тілінде сөйлеу- шілермен салыстырғанда сыпайы екенін байқаймыз.27 Ағылшын тілінде бұл сөзді ешқандай құбылтуға келмейді, өйткені таңдауға мүмкіндік жоқ. Ағылшын тілі өкілдерінің тілдік санасында bird [птица] - birace [птичка], girle [девочка] - girleie [девушка] бірді-екілі нұсқасы ғана болмаса, кішірейткіш реңк мәнін үстейтін сөз түрлендіруші жур- нақтар мүлде кездеспейді. Ал орыс тілінің грамматикалық жүйесінде мұндай сөз түрлен- діруші жұрнақтар өзі жалғанған сөзге кішірейту, еркелету мәнін үстейді, тілдегі мүндай жұрнақтар арқылы адамның ішкі жан дүние- сінің небір нәзік қырларын сипаттауға мүмкіндік береді. Грамматиканың тағы бір саласы - морфологиялык, жүйеден мысал келтірейік. Орыс тілінде кішірейту және еркелету мәнді жұрнақтар өте көп кездеседі. Олар: -очк (-ечк), -оньк (-еньк), -ушк (-юшк), -ик және т.б. Батыста Ресей және орыс халқы туралы қалыптасқан стерео- титл образ ретінде ірі денелі аю, бірақ өзі дөрекі және қауіпті аң саналады. Ал орыстілінде осы аңның қоршаған ортаға деген махаб- баты, оның жақсы көзқарасы бейнеленеді. Осы арқылы тіл нәзік жанды адамды ғана емес, қоршаған ортаны жақсы көретін жеке тұлғаны қалыптастырады. Өйткені кішірейту және еркелету мәнді жұрнақтар жанды заттарға да, жансыз заттарға да бірдей қолданы- лады. Әрине, мұндай тілдік қолданыстар аударма процесінде се- мантикалык, тұрғыдан қиындықтар тудырады. Есениннің қолданы- сындағы «Ты жива еще, моя старушка» дегендегі «старушка» сөзін ағылшын тілінде төрт сөзбен аудару керек: «Are you still alive ту dear Little old woman ?» Орыстілінде адамдарға қатысты Машенька, Машутка, Машеч- ка, Машуня, Машунечка, девушка, девочка, девонька, девушка, девчонка, девчоночка; жан-жануарларға қатысты кот, котик, ко нок, котика, котичешка, котилиенька, телка, телушка, телоч ка, телушечка; собочка, собочушка, собаченька; сондай-ак, өлі та- биғаттың кез келген затына қатысты домик, домишечка, домичек, домок, домушка; ложечка, вилочка, кострюлька, сковородочка түрінде қолдана беруге болады. Орыс тілінде дәл осындай тілдік қолданыстарға ағылшын тілін- дегі little немесе dear little little cat [кішкентай мысық], dear little dog [сүйкімді кіп-кішкентай күшік], dear little bork, spoon [сүйкімді кіш- кентай шанышқы, қасық, таба] қолданыстары сәйкес келеді. Мун- дай сөз түрлендіруші жүрнақтардың кішірейтү-еркелету мәнді қол- жүктеу/скачать 11,31 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|