Коммуникация
Тілдегі саяси сыпайылық жеке тұлғаның сезімі мен ар-намы-
жүктеу/скачать 11,31 Mb. Pdf көрінісі
|
1 тер-минасова
| Тілдегі саяси сыпайылық жеке тұлғаның сезімі мен ар-намы-
сын, оның құқығын жерге таптайтын, жеке тулғаның жас ерек- шелігі мен денсаулық жағдайы, әлеуметтік мәртебесі, сыртқы келбетіне қатысты жағымсьіз реңкі бар тілдік бірліктерді жаңа тілдік тәсілдермен алмастыруды көздейді. Тілдегі бұл әрекет жоғарыда айтылғандай, ағылшын тілін қолда- нушы африкалықтардан басталған болатын. Африка халқы ағылшын тіліндегі black (черный) сөзінің метафоралық қолданыстағы жағымсыз мәніне қарсы шыққан болатын. Осы мәселе әйел құқығы үшін күресіп жүрген феминистік қозғалыс ұйымының назарына бірден ілікті. Нәсілдіктұрғыдан жіктелуді меңзейтін сөздер мен сөз тіркестері саяси әдеп негізінде қандай семантикалық өзгеріске ұшырағанын төменде берілген мысалдардан байқалады: Negro > coloured > black > African American / Afro- American [не- грлер > түрлі түстілер > қара нәсілді > африкалык, америкалық / Афро-америкалық]; Red Indians > Native Americans (қызыл тәнді үндістер > Америка- ның жергілікті халқы]. Феминистік қозғалыстың жеңісі тілдің барлык, деңгейінде, со- нымен қатар америкалық ағылшын тілі сияқты өзге де диалектілер жүйесіне өзгерістер енгізді. Мәселен, әйел адамға қарата айтылған Ms сөзі аналогия заңы негізінде Mr қаратпа сөзі секілді оның тур- мыска шыққанын (Mrs [миссис]) немесе турмысқа шықпағанын (Miss [мисс]) айқындап бере алмайды. Бул қаратпа сөз ресми ағыл- шын тіліне сәтті енгізілді десе де болады. Енді бул қолданыстың ауызекі тілге енгізілу жолдары қарастырылуда. Адамның жыныстық ерекшелігін білдіретін қосымша морфема- лар, мәселен, -man: chairman [представитель, өкіл)], businessman [бизнесмен], salesman [торговец, саудагер] немесе -ess: stuardess [стюардесса] тілдің лексикалық құрамынан өзі жалғанған сөз арқылы ығыстырып шығарылуда. chairman [председатель] > chairperson (төраға); spokesman [делегат] > spokesperson (делегаттар); cameraman [оператор] > camera operator (оператор); 17 S.Ter-Minasova. Lahguage, linguistics and Life (A view from Russia). M oskow, 1996, p. 1 2 0 -1 2 2 . foreman [начальник, бастык] > supervisor (супервайзер); fireman [пожарник] > fire fighter (өрт сөндіруші); postman [почтальон] > mail carrier (пошташы); businessman [бизнесмен] > executive [исполнительный директор] немесе - business woman (атқарушы директор немесе іскер әйел; stuardess [стюардесса] > flight attendant (стюардесса); headmistress [директриса] > headteacher (бастык,, басшы). Women сөзі қазіргі ағылшын тілінде көбінесе womyn немесе wimmin түрінде жазылып жүр. Есім сөздің тектік көрсеткіші бел- гісіз болған жағдайда дәстүрлі түрде қолданылатын his [его, оны], him [ему, оған] жіктеу есімдіктері жаңа тілдік бірліктермен his / her [его / ее, оны], көптік мағынада their (их, оларды) болып алмасты- рылған: Everyone must do his or duty [Каждый должен выполнять свой (букв, его) долг > каждый/ая должен (должна) выполнять свой долг (букв, его или её, его / ее); долг > все должны выполнять свой (букв, их) обязанности]. [Мұндай тектік көрсеткішті қазақтіліне ау- дару мүмкін емес, өйткені қазақ тілінде тектік категориясы жоқ. Әркімнің өзіне тиесілі міндеттерді атқаруы мен контекст негізінде айқындалады - Аудармашылардан]. Жазба мәтіндерінде көбіне he/she [он/она] дегеннің орнына she/he деп жазу жиі қолданысқа түскен. Қазіргі ағылшын тіліндегі детективті шығармалардың өзіндік ерекшелігі ретінде қылмыскердің тегін жасыруға барынша күш са- латынын атап көрсетуге болады. Қылмыскердің әйел не еркек жы- нысты екенін дәйектейтін грамматикалық көрсеткішсіз берілуі де тектива шығармада бастауыш қызметіндегі one person [бір адам] тұлғасы толықтауыш қызметіндегі their guilty knowledge [олардың жүктеу/скачать 11,31 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|