Коммуникация
жүктеу/скачать 11,31 Mb. Pdf көрінісі
|
1 тер-минасова
| “ ГА.
Антипов, О. А. Донских, И.Ю. Мар- новина, Ю.А. Соронин. Указ, соч., 77 б. 17 Э. Сепир. Коммуникация // Из бранные труды по язы кознанию и культуроло гии, 211 б. функциясын орындайтын ерекшеліктер) коммуниканттардың арасында мәдениетаралық тілдесімнің жүзеге асуына қиындық туғызуы мумкін. Түрлі лингвомәдени қауымдастыққа тән улттық ерекшелікті танытатын компоненттерге мыналарды жатқызуға болады: а) салт-дәстүр (немесе мәдениеттің тұрақты элементтері), әдет-ғурып (мәдениеттің «әлеуметтік нормативті» саласында дәс- түр ретінде айқындалады) және ырым-жоралғы (қоғамдық жүйе- де саналы түрде айқындалмаған, бірақ үстемдік етуші нормативті талаптар); б) тұрмыстық мәдениет дәстурлі мәдениетпен тығыз байла- нысты болғандықтан, дәстүрлі-турмыстық мәдениет ретінде таны- лады; в) күнделікті мінез-құлық нормасы (мәдениет өкілдерінің әлеуметтік ортасында қалыптасқан мінез-қулық нормасы), осы- мен байланысты кейбір лингвомәдени қауымдастық өкілдеріне тән мимикалық және пантомимикалық (кинесикалық) кодтар; г) «әлемнің ултық бейнесі» қандай да бір мәдениет өкілдері- нің қоршаған ортаны тану, оны қабылдауының тілдік жүйеде бей- неленуі, улттық ойлау жүйесіндегі ерекшеліктер; д) белгілі бір этностың улттық салт-дәстүрлері көрініс табатын көркемөнер мәдениеті. Сонымен қатар мәдениет пен улттық тіл иелерінің өзіне тән ерекшеліктері болады. Мәдениетаралық қарым-қатынаста ком- муниканттың улттық мінез-қулық ерекшелігін, оның эмоционал- ды жай-күйін, улттық ойлау жүйесінің ерекшеліктерін міндетті түрде ескеру қажет».16 Шет тілін оқытудағы жаңа көзқарас бойынша, түрлі улт өкіл- дерінің арасындағы тілдік коммуникация мен қарым-қатынас дең- гейін түбегейлі көтеру-тек әлеуметтік-мәдени факторларды айқын әрі шынайы түсінген жағдайда ғана жүзеге асатыны белгілі болды. Шет тілін өлі тіл ретінде оқытудағы көпжылдық тәжірибе көр- сеткендей, жоғарыда аталған әлеуметтік-мәдени факторлар мүл- де ескерусіз, көлеңкеде қалып келді. Осылайша, шет тілдерін оқытуда едәуір олқылықтар орын алып отыр. Бұл олқылықты жоюдың маңызды әрі радикалды шарттары- ның бірі - коммуникативтік қабілеттерді арттыруда әлеуметтік- мәдени компоненттің рөлін арттыру және тереңдету. Э. Сепирдің пікірінше, әрбір мәдени жүйе және қоғамдық мінез-ңулықтың бір бөлігінің өзі нақты немесе жанама коммуни- кацияны білдіреді.17 Бул жерде басты мәселе - ана тілі өкілінің тілдік әлемін (тіл- дік жүйені емес, тіл әлемін) этнографиялық тұрғыдан оның ру- :«і хани және материалдық мәдениетін, өмір сүру салтын, үлттық мінез-құлқы мен дүниетанымын тереңінен әрі тыңғылықты түр- де зерттеу керек. Өйткені сөздің сөйлеу тіліндегі шынайы қолда- нысы, сөйлеу тілінің қалыптасуы мен туындауы сол тілде сөйлейтін үжымның әлеуметтік және мәдени өмірімен тікелей байланысты. «Тіл мәдениеттен тыс, яғни біздің өмір салтымызды сипаттайтын әлеуметтіктүрғыдан еншіленген практикалық дағдылар мен идея- лардың жиынтығынан тыс өмір сүре алмайды.18 Осылайша, біз тілдік құрылымдардың негізінде әлеуметтік-мәдени құрылымдар жатқанын айқындаймыз. Сөздің мағынасы мен грамматика ережелерін білу-тілд і сөй- лесу қүралы ретінде пайдалануға аздық етеді. Өзіңіз оқып, мең- геретін тілдің әлемін барынша тереңірек білген жөн. Басқаша айтқанда, сөздің лексикалық мағынасы мен грамматикалық ере- желерінен бөлек мыналарды меңгерген жөн: 1) қашан айту/жазу керек (қалай, кімге, қайда, кімнің көзінше); 2) контекстік мағына (меңгеретін тілдің сөйлеу тіліндегі сөздің шынайы қолданысы, белгілі бір ойдың меңгерілетін тілде қалай бейнеленетіндігі). Осыған байланысты қазіргі кезде Мәскеу гуманитарлық үни- верситетінде Шет тілдер факультетінің оқу жоспарында шет тілін оқытуға бөлінетін сағаттың үштен бір бөлігі «Меңгеретін тіл әле- мі» («Мир изучаемого языка») атты пәнге беріледі. Бул пән Ресей- дің көптеген жоғары оқу орындарына да енгізілген. Әлеуметтік лингвистика, лингвоелтану және меңгеретін шет тілінің әлемі атты ұғымдар өзара бір-бірімен қалай байланысады? жүктеу/скачать 11,31 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|