Конспектісі «Экология және тіршілік қауіпсіздігі»
Дәріс 5. Металлургия және машина жасау экологиясы
жүктеу/скачать 118 Kb.
|
каз Конспект лекций Экология и БЖД МФ
| Дәріс 5. Металлургия және машина жасау экологиясы
Қазіргі заманғы машина жасау ірі өндірістік бірлестіктер негізінде дамуда, оның ішінде дайындау және темір ұстасы цехтары, металдарды термиялық және механикалық өңдеу цехтары, жабын цехтары, ал кейбір жағдайларда ірі құю өндірісі. Кәсіпорындардың құрамына сынақ станциялары, ЖЭО және қосалқы бөлімшелер де кіреді. Машиналар мен жабдықтарды өндіру процесінде дәнекерлеу, металдарды механикалық өңдеу, металл емес материалдарды өңдеу, бояу және т. б. кеңінен қолданылады. Машина жасау кәсіпорындарының ағынды суларында қоспалардың келесі түрлері болуы мүмкін: органикалық және минералды тектес механикалық қоспалар, оның ішінде металл гидроксидтері; тұрақты және Ұшпа мұнай өнімдері; әр түрлі қоспалармен тұрақтандырылған эмульсиялар; органикалық және бейорганикалық шыққан еріген улы қосылыстар (металл иондары, фенолдар, цианидтер, сульфаттар, сульфидтер және т.б.). Машина жасау кәсіпорындарының ағынды сулары ластанудың шамамен бірдей сапалық құрамына ие, бірақ ластаушы заттардың концентрациясы, әдетте, технологиялық процестердің түрлері мен ерекшеліктеріне байланысты кең ауқымда өзгереді. Машина жасаудағы қатты қалдықтар амортизациялық сынықтар (Жабдықты, Жабдықты, құралды жаңғырту), жоңқалар мен үгінділер (металдар, ағаш, пластмасса және т.б.); қождар мен күл; шламдар, жауын-шашын; және шаң (ауаны тазарту жүйелерінің қалдықтары) және т. б. түрінде өнім өндіру процесінде түзіледі. Амортизациялық сынықтардың саны тозған жабдықты сыныққа есептен шығаруға байланысты; және мүлік, сондай-ақ жоспарлы-алдын алу жөндеуінде жекелеген бөлшектерді ауыстыруға байланысты. Машина жасау кәсіпорындарындағы амортизациялық сынықтардың 55 %-ы технологиялық жабдықтар мен құралдарды ауыстырудан пайда болады. Коррозия мен абразияға байланысты металдың қайтымсыз жоғалуы жалпы амортизациялық сынықтардың шамамен 25% құрайды. Өндірістегі металл қалдықтарының мөлшері өңделетін металл мен қорытпалардың мөлшеріне және белгіленген қалдық коэффициентіне байланысты. Машина жасау кәсіпорындарының қалдықтары негізінен прокат өндірісінен (ұштары, сынықтары, қырыну жоңқалары, үгінділер, қайшылар мен аралардағы құймалардың кесінділері, масштабтар және т.б.), Құю өндірісінен (литниждер, шашыратқыштар, қождар мен түсірулер, сорттар және т.б.); механикалық өңдеуден (кесу, кесу, қырыну және үгінділер және т.б.) түзіледі. т. б. машина жасау кәсіпорындарында қалдықтар бір тонна металға 260 кг құрайды. Кейбір машина жасау кәсіпорындарында бұл қалдықтар өңделетін дайындамалар массасының 50% құрайды (қаңылтыр штамптау кезінде металдың Шығыны 60% жетеді). Легирленген болат қалдықтарының пайда болуының негізгі көздері металл өңдеу болып табылады 84% және амортизациялық сынықтар - 16 %. Қара және түсті металлургия және металл өңдеу өнеркәсібі қоршаған ортаға шығарылатын ластану көлемі бойынша бірінші орындардың бірін алады. Металлургия өндірісі атмосфераның шығатын газдармен және қатты шығарындылармен ластануының қауіпті көзі болып табылады. Шикізатты дайындау, Кен мен коксты домна пешіне тиеу және басқа да бірқатар процестер шаңның көп мөлшерін тудырады, ал домна пеші мен конвертер өндірісінің шығатын газдарында көміртегі оксиді көп және өте улы, дегенмен олар тазартылып, металлургиялық зауыттарда қолданылуы керек құнды отын болып табылады. Қара металлургия кәсіпорындарының шығарындылары жоғары (300...400, кейде 800 0С дейін) температураға ие және оларды салқындатқыш ретінде пайдалануға болады. Желдің күшіне байланысты қара металлургия кәсіпорындарынан ауаның ластануы 15...25 км қашықтыққа таралады. Ауа бассейні осы саланың "ұйымдастырылмаған" шығарындыларының көптеген көздерімен ластанған: кен аулалары, бункерлік эстакадалар, агломерациялық өндіріс және токсиндерді қайта өңдеу тораптары. Сонымен, агломерация кезінде күкірт диоксидінің шығарылуы 1 тонна кенге шамамен 190 г құрайды, ал оттегі үрлеуімен жұмыс істейтін мартен пештерінің шығатын газдарында 1 тонна дайын өнімге есептегенде 60 кг СО дейін және 3 кг ЅО2 дейін болады. Түсті металлургия биосфераны күкірт диоксидімен ластайтын жылу энергетикасынан кейінгі екінші орында. Мырыш, мыс, қорғасын және басқа да металдардың сульфидті кендерін күйдіру және өңдеу процесінде атмосфераға құрамында 4...10% ЅО2 бар газдар шығарылады — күкірт қышқылын өндіруді ұйымдастыруға жеткілікті концентрация. Өнеркәсіптің басқа салаларының ішінде түсті металлургия шикізатты кешенді пайдалану мәселелерін шешуде жетекші орын алады. Тәуелсіз кен орындарын құрмайтын көптеген сирек металдар жол бойында өндіріледі. Электрондық өнеркәсіпті, радиотехниканы және машина жасауды дамытуға қажетті гафний, рубидий сияқты элементтер минералдар түзбейді, ал кадмий, селен, теллур, индий, галлий, скандий, таллий, германий оларды құраса да, шашыраңқы күйде болады; оларды басқа кендерді металлургиялық өңдеу кезінде ғана алуға болады. Ілеспе экстракция арқылы платина тобындағы металдар, сирек жер элементтері, алтынның, күмістің едәуір бөлігі және елде өндірілетін күкірт қышқылының төрттен бір бөлігі де алынады. Түсті металлургияның жетістіктері нәтижесінде қазіргі уақытта Д.И. Менделеевтің периодтық жүйесінің 107 элементінен 74 дайын өнімге шығарылады. Салыстыру үшін 1913 жылы тек 15 шығарылғанын көрсетейік. Қара металлургияның қатты қалдықтарына мыналар жатады: аршылған тау жынысы; кен байыту қалдықтары; шламдар; қождар; скрап және масштабтау. Тау жыныстарының аршуы тасты және сазды жыныстардан, әктастардан, құмдардан тұрады, олар тиісті дайындықтан кейін (ұсақтау, сұрыптау, жуу) құрылыс материалдарын өндіруде пайдаланылуы мүмкін. Қалдықтардың пайда болу көздері байытудың негізгі процестері болып табылады: құрғақ және дымқыл бөлу, гравитациялық байыту, флотация және шламсыздандыру. жүктеу/скачать 118 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|